Νους και ύλη

Ο νους δημιουργεί την ύλη ή η ύλη  το νου; Σκέψεις που εμφανίζονται στον εγκέφαλο σαν εικόνες σε οθόνη, μπορούν να υλοποιηθούν και να γίνουν πραγματικότητα. Αλλά χωρίς τον εγκέφαλο δεν γεννιούνται  οι σκέψεις ούτε  υπάρχουν αυτόνομα. Ο νους αλληλεπιδρά με την ύλη και πλάθει δομές υλικές και πνευματικές, στοιχεία πολιτισμού των ανθρώπινων κοινωνιών. Από αυτήν την αλληλεπίδραση προκύπτουν θρησκείες, ιδεολογίες, θεσμοί...  που σαν ζωντανοί οργανισμοί συγκρούονται για την  επικράτηση του ισχυρότερου. Πώς  δημιουργήθηκε και λειτουργεί το αιματοβαμμένο και οδυνηρό πρόγραμμα  του κόσμου, που μοιάζει με  πείραμα προσομοίωσης σε υπολογιστή;  Σαν απάντηση στο ερώτημα, ο ανθρώπινος νους δημιούργησε την έννοια θεός. Κάθε λαός έχει τους θεούς του, επειδή οι θεοί αντιπροσωπεύουν τον ιδιαίτερο πολιτισμό και τα χαρακτηριστικά  του λαού που τους δημιούργησε. Ζωή και νόηση είναι αναφυόμενες ιδιότητες της ύλης, που από άβια, με αλλεπάλληλες αντιγραφές, εξελίχθηκε σε έμβια μέσα σε εκατομμύρια χρόνια. Η νοημοσύνη έχει σχέση με την πολυπλοκότητα του συστήματος που την παράγει.  Αναπτύχθηκε με μακραίωνη εξελικτική διαδικασία από στοιχειώδη μορφή σε απλή,  σύνθετη και τέλος πολύπλοκη. Παράλληλα αύξαινε ο όγκος του εγκεφάλου, ώσπου έφτασε 1400 κυβ.εκ. Ο Νους και οι λειτουργίες του είναι  ενέργεια των νευρώνων. Σε φυσική κατάσταση ο νους είναι ελεύθερος από θρησκείες και το σώμα από περιττά κιλά. Ο νους  ξεπερνά το φράγμα του χρόνου και κάνει παράδοξα ταξίδια στο παρελθόν και το μέλλον, άλλοτε συνειδητά κατά τη διάρκεια της ονειροπόλησης και άλλοτε ασυνείδητα μέσα στα όνειρα, όπου τόσο ο χρόνος όσο και ο εαυτός μας αποκτούν ασυνήθιστες ιδιότητες. Την αίσθηση της ροής του χρόνου ρυθμίζει μέσα μας ένα βιολογικό χρονόμετρο, που ανάλογα με τη συναισθηματική μας κατάσταση παρατείνει (όταν βιώνουμε δυσάρεστες καταστάσεις) ή μειώνει (όταν είμαστε χαρούμενοι) την αίσθηση της χρονικής διάρκειας. Η προσωπικότητα, η αυτοσυνειδησία και το αίσθημα  ιδιαιτερότητας  προκύπτουν από νευρικά κυκλώματα στον εγκέφαλο. Ο εγκέφαλος έχει εξελιχθεί για να υπηρετεί την επιβίωσή μας και αλλάζει συμπεριφορά, όταν αποκτά νέες εμπειρίες (νευροπλαστικότητα). Αν  μας έδινε λάθος πληροφορίες, δεν θα επιβιώναμε επί εκατομμύρια χρόνια.  Η ψυχή είναι προϊόν νευρωνικής δραστηριότητας του εγκεφάλου. Έχει παρομοιαστεί με οθόνη, στην οποία προβάλλεται η εγκεφαλική δραστηριότητα. Κάποιοι -οπαδοί του μεταφυσικού- πιστεύουν ότι δέχεται ερεθίσματα από ένα αόρατο πεδίο πληροφοριών και αποκαλύπτεται με φαινόμενα, όπως  τηλεπάθεια,  προαίσθηση,  προφητικά όνειρα, κ.α.. Οι εγκεφαλικές διαταραχές αλλοιώνουν τη λήψη των πληροφοριών και αλλάζουν τη συμπεριφορά του πάσχοντος. Π.χ. η παράνοια πρόσθιου βρεγματικού λοβού κάνει ανεύθυνο ένα πρώην υπεύθυνο άτομο.  Η κατάσταση ευφορίας λόγω εγκεφαλικού αφαιρεί από τον ασθενή τη σοβαρότητα.  Η συνείδηση διχάζεται λόγω ρήξης μεσολοβίου. Η σωματοπαραφρένεια δημιουργεί ψευδαίσθηση ότι κάποιο μέλος του σώματος είναι ξένο… Το σύνδρομο Capgras, ότι ένας  οικείος ή φίλος έχει αντικατασταθεί από κάποιον απατεώνα... Στις περιπτώσεις αυτές δεν είναι σωστό να καταλογισθούν ευθύνες στην ψυχή, όπως δεν μπορείς να ζητήσεις ευθύνες από κάποιο μηχάνημα για κακή απόδοση, αλλά από τον κατασκευαστή ή τον συντηρητή του.  Οι ιδέες είναι ιοί του εγκεφάλου, που έχουν την τάση να διαδοθούν. Μια από αυτές είναι η ιδέα του θεού. Το ον που ονομάζουμε θεό, αν στερείται εγκεφάλου, είναι αδύνατον να σκέπτεται και να έχει συναισθήματα. Η δημιουργία ψυχολογικών καταστάσεων απαιτεί νευροβιολογική βάση, που είναι προϊόν εξέλιξης. Ο θεός είναι πολιτιστικό προϊόν της εξέλιξης και της μυθοπλαστικής φαντασίας των ανθρώπων. «Η έννοια του θεού είναι αυτοπροβολή του ανθρώπου προς τα έξω. Κάθε θρησκεία είναι μορφή αυτολατρείας του ανθρώπου» (Φώυερμπαχ, «Ανθρωποθεϊσμός»). Η αρχική σύλληψη της ιδέας του θεού εμπλουτίστηκε σταδιακά με δόγματα, τελετουργίες, κανόνες...Οι θρησκευτικές πρακτικές αλλάζουν μέσω μηχανισμών της φυσικής επιλογής. Επιβιώνουν οι συμβατές με το εξελισσόμενο φυσικό και κοινωνικό πλαίσιο και αναπαράγονται  με τις μονάδες μίμησης (memes). Τα γονίδια πολλαπλασιάζουν αντίτυπά τους για την αναπαραγωγή του σώματος. Τα «μιμίδια», μονάδες πολιτιστικής κληρονομιάς, αναπαράγουν τη θρησκευτικότητα.  Εκεί που δεν υπάρχουν άνθρωποι, δεν υπάρχει θεός.  Ο θεός εκφράζεται μέσω της ύλης. Αν μπει  στη φύση και στο ανθρώπινο σώμα, γίνεται αντικείμενο έρευνας.  Η φύση δεν έχει ανθρώπινη λογική και ηθική. Η ζωή συντηρείται με το θάνατο των αδύνατων, δεν δίνει ίσες δυνατότητες και ευκαιρίες, άλλους ευνοεί, άλλους αδικεί και δεν επιφυλλάσσει για τον άνθρωπο ειδική μεταχείριση. Συνυφαίνει το καλό με το κακό. Τα απαίσια πράγματα που συμβαίνουν  εξηγούνται  με την προέλευση της ζωής από τη φυσική επιλογή και τη δράση απρόσωπων δυνάμεων. «Στον αθέατο μικρόκοσμο τα μόρια αυτοοργανώνονται και αναδιατάσσονται προσαρμοζόμενα στο περιβάλλον. Δεν με απασχολεί το ζήτημα της ύπαρξης του θεού, που δεν υπάρχει, αλλά  η έρευνα των συνθηκών υπό τις οποίες τα μόρια μπορούν  να συνθέσουν τον εγκέφαλο ενός Αϊνστάιν.» (Ζαν Μαρί Λεν, Νόμπελ 1987 στην υπερμοριακή εξελικτική χημεία)