Περί Αγίας Τριάδας

Το τριαδικό δόγμα έγινε γέφυρα μεταξύ πολυθεΐας και μονοθεϊσμού στα τέλη του 2^ου αιώνα μ.Χ. και επιβλήθηκε τον 4^ο αιώνα με Οικουμενικές Συνόδους (Α΄ Νικαίας, 325 και Β΄ Κων/πολης, 381 μ.Χ). Ιερές τριάδες υπήρχαν από παλιά.  H τρίμορφη Εκάτη, θεά της νύχτας, στον ορφικό μύθο αποκαλείται τριοδία, δηλ. θεά που λατρεύεται στα τρίστρατα, που συμβολίζουν τα 3 κοσμικά βασίλεια: ουρανό, γη και θάλασσα (Εκάτη ουρανία, χθονία και εναλία). Η ινδουιστική Τριάδα (τριμούρτι) αποτελείται από τους θεούς Βράχμα (Δημιουργό), Βισνού (συντηρητή) και  Σίβα (καταστροφέα). Η αιγυπτιακή  από τον Όσιρι, την Ίσιδα και τον Ώρ, θεό με μορφή γερακιού. Η χριστιανική τριάδα αποτελείται από τον πατέρα που είναι πνεύμα  (Ιωάν.,Δ΄,24) και θεός των πνευμάτων, τον υιό, που είναι θεός και άνθρωπος και το άγιο πνεύμα που παίρνει μορφή περιστεράς ή πύρινων γλωσσών ή πνοής του αέρα. Ο πατέρας  γεννά τον  συνομήλικο υιό - λόγο και εκπορεύει (βγάζει από μέσα του) το άγιο πνεύμα. Έτσι η μονάδα θεός γίνεται τριάδα με την προσωποποίηση του λόγου και του πνεύματος. Η προσθήκη του πνεύματος έγινε για να αποφευχθεί ο δυισμός και να ικανοποιηθούν οι φιλόσοφοι που θεοποιούσαν τη σοφία. Η απεικόνιση του πνεύματος «εν είδει περιστεράς» έχει τις ρίζες της στον τοτεμισμό, θρησκευτικό προστάδιο κατά το οποίο κάθε φυλή λάτρευε  τοτέμ,  ζώο ή φυτό που ενσάρκωνε το πνεύμα προγόνου της. Οι θεολόγοι ισχυρίζονται ότι στην Παλαιά Διαθήκη μαρτυρείται η τριαδικότητα του θεού, όταν ο θεός μιλά για τον εαυτό του στον πληθυντικό και κατά την εμφάνισή του στον Αβραάμ με τη μορφή τριών αγγέλων. Αυτά τα χωρία μαρτυρούν την πολυθεϊστική προέλευση της ιουδαϊκής θρησκείας.  Πιο πιθανό είναι η σχέση των προσώπων της τριαδικής θεότητας να απηχεί την αιγυπτιακή λατρεία του ήλιου. Ο πατέρας-ήλιος στέλνει στον κόσμο το γιο του (φως) και τη σοφία του (άγιο πνεύμα). Το δόγμα στηρίχθηκε σε παραποίηση των Γραφών κυρίως τον 4^ο και 5^ο αιώνα, όπως διαπίστωσε ο Ισαάκ Νεύτων που μελετούσε τη Βίβλο συστηματικά. Εξαιτίας του τριαδικού δόγματος προκλήθηκαν μεγάλες ταραχές στη Βυζαντινή αυτοκρατορία. Ο Μ. Αθανάσιος και οι οπαδοί του αποκαλούσαν τον Ιησού «ομοούσιο του πατρός» και δογμάτιζαν ότι το πνεύμα  «εκπορεύεται» από το θεό και «αναπαύεται» στον υιό.  Ο Άρειος και οι οπαδοί του επικαλούνταν ρητά της Γραφής που εμφανίζουν τον υιό κατώτερο από τον πατέρα (π.χ. «ο πατήρ μου μείζων μου εστί», Ιωάν., ιδ΄28). Οι θεολογούντες  αλληλοαφορίζονταν και σκοτώνονταν για θέματα που εκ φύσεως ο άνθρωπος αδυνατεί να ερευνήσει. Η τριαδικότητα του θεού τονίστηκε με την καθιέρωση, επτά εβδομάδες μετά το Πάσχα, εορτής του αγίου Πνεύματος.  Η μορφή περιστεράς που δόθηκε στο άγιο πνεύμα οφείλεται στην ημερότητα του περιστεριού, την ικανότητά του να μεταφέρει μηνύματα, τη συνήθειά του να φωλιάζει σε στέγες ναών και να συχνάζει σε ιερούς περιβόλους, αλλά και την επίδραση των πτηνόμορφων ανατολίτικων θεών και το ρόλο των περιστεριών σε θρησκευτικούς μύθους όπως του Νώε και του Δευκαλίωνα. Την αρχαιότητα της ιερότητας του περιστεριού μαρτυρούν προϊστορικά ευρήματα, στα οποία περιστέρια συνοδεύουν ουράνιες θεότητες, ενώ τις χθόνιες συντροφεύουν φίδια. Ευρήματα από τη μινωική και μυκηναϊκή εποχή  σε Κύπρο, Κρήτη, Θήβα, Θεσπρωτία και αλλού εικονίζουν θεότητες με περιστέρια. Πινακίδες της Γραμμικής Β από τη Θήβα και την Πύλο αναφέρουν τη θεά των περιστεριών, που εξελίχθηκε σε Αφροδίτη (Αστάρτη στη Μέση Ανατολή). Σ’ αυτήν αφιέρωναν ομοιώματα περιστεριών, όπως αυτά που βρέθηκαν σε ιερό της, στο Σκαραμαγκά. Τα περιστέρια, επειδή εκδηλώνουν έντονα τον ερωτισμό τους, ήταν  ιερά πτηνά της Αφροδίτης και σύμφωνα με το μύθο έσερναν το άρμα της. Υπηρέτησαν όμως και άλλους θεούς, όπως το Δία, στον οποίο κουβαλούσαν αμβροσία. Στο μαντείο του στη Δωδώνη  περιστέρια φώλιαζαν στα κλαδιά της ιερής φηγού (βελανιδιάς) και οι ιέρειες ονομάζονταν πελειάδες (αγριοπερίστερα). Περιστέρια βοήθησαν ήρωες να εκπληρώσουν την αποστολή τους, όπως τον Ιάσονα να περάσει ασφαλής τις Συμπληγάδες και  το Δευκαλίωνα να βγει από την κιβωτό στην κορφή του Παρνασσού μετά τον κατακλυσμό. Εκτός από αυτά, η παρουσία  "περιστεράς" κατά τη βάπτιση του Ιησού  χάρισε το φωτοστέφανο του αγίου πνεύματος στο θηλυκό περιστέρι, ώστε να αναπληρώσει την έλλειψη θηλυκού στοιχείου στην αγία τριάδα.  Οι χριστιανοί με την επινόηση του αγίου πνεύματος βρήκαν έναν ευφυή τρόπο για να δικαιολογήσουν την απουσία του αναστημένου  Ιησού. Έπρεπε ν’ ανέβει στον ουρανό, στο βασίλειο του πατέρα του,  να  ετοιμάσει τόπο διαμονής για τους εκλεκτούς του. Από εκεί θα τους έστελνε ως αντιπρόσωπό του και καθοδηγητή το άγιο πνεύμα.  Έτσι δεν περίμεναν έναν ορατό και ψηλαφητό νεκραναστημένο Ιησού. Στο εξής ο αρχηγός  της χριστιανικής κοινότητας είναι αόρατος ή εμφανίζεται σαν φωτιά ή αέρας κι όποιος το αμφισβητεί, διαπράττει ασυγχώρητη βλασφημία. Ο Ιησούς, αφού τελειώσει τις δουλειές του στον ουρανό, θα γυρίσει για να δικάσει και να τιμωρήσει τους άπιστους. Το άγιο πνεύμα αντ' αυτού επικυρώνει αποφάσεις επισκόπων και βαπτίζει προσήλυτους. Κάθε επισκοπική απόφαση και η πιο παράλογη αποδίδεται σ' αυτό. Θεωρείται ως πηγή δωρεών, "πάντα χορηγεί": Δίνει αρετές στους ιερείς, διδάσκει τους πιστούς ξένες γλώσσες, τους θεραπεύει και είναι τόσο θαυματουργό, που ο μάγος Σίμων ζητούσε από τον Πέτρο να το αγοράσει, γι αυτό η εξαγορά του αγίου πνεύματος ονομάστηκε  σιμωνία και καταδικάστηκε. Κάνουν λοιπόν σιμωνία αυτοί που παίρνουν χρήματα για βαφτίσεις, γάμους, κηδείες, συγχωρητικές ευχές, μνημόσυνα, ευχέλαια, αγιασμούς και λοιπές τελετές που χωρίς άγιο Πνεύμα είναι άκυρες. Κι όμως, το «δωρεάν ελάβετε, δωρεάν δότε» έπεσε σε αχρηστία. Η κατά γράμμα τήρηση των εντολών του Ιησού ακυρώθηκε, αφού οδηγούσε στο μαρτύριο και στην πτωχεία, ενώ το χρήμα του Μαμωνά εξασφαλίζει στους κατόχους του τα υλικά αγαθά. Το άγιο πνεύμα, ο χορηγός της σύνεσης,  δεν συνέτισε τους πιστούς, ώστε να μη χωριστούν σε φατρίες που αλληλομισούνται. Αντί να παρέχει ειρήνη και φωτισμό, αφήνει να υπάρχει  σκοταδισμός και αλληλοφάγωμα. Αντί να θεραπεύει πάθη και νόσους αφήνει ποιμένες και ποίμνιο να  καταφεύγουν στο έλεος της κοσμικής επιστήμης που τόσο περιφρονούν, όταν δεν την χρειάζονται.  Πού βρίσκεται, όταν πρέπει να δείξει τη θαυματουργική του δύναμη;  Σε κάθε κρίσιμη περίπτωση λάμπει με την απουσία του! Πάντως, αν υπήρχε  άγιο πνεύμα με μορφή περιστεριού και αποφάσιζε σήμερα ο θεός να το στείλει να φωλιάσει στη στέγη κάποιου ναού, θα το απομάκρυναν παπάδες και νεωκόροι με καρφιά και συρματοπλέγματα, για να μη λερώνει τα μάρμαρα με τις κουτσουλιές του.