Μια γεύση από Νικόδημο Αγιορείτη

Ο Νικόδημος Αγιορείτης (1748-1809) που γιορτάζει στις 14 Ιουλίου ήταν πολέμιος του Νεοελληνικού Διαφωτισμού και αρχηγός των Κολλυβάδων, καλόγερων που απαιτούσαν να μην τελούνται μνημόσυνα τις Κυριακές και τις δεσποτικές γιορτές.  Έγραψε το Πηδάλιο, με κανόνες για το πόσες μετάνοιες και ξηροφαγίες προβλέπονται για την μαλακία και τις άλλες αμαρτίες, τον Ευεργετινό και τη Φιλοκαλία με ανέκδοτα ασκητών που μισούσαν τον κόσμο κι υπέφεραν από  σατανικά οράματα, και άλλα  κείμενα με κεντρικό νόημα το φόβο της κόλασης. Δεν δίστασε να εμφανίσει σαν δικά του βιβλία "αιρετικών", όπως : τα Πνευματικά Γυμνάσματα του Ιταλού J. P. Pinamonti και τον Αόρατο Πόλεμο του παπικού καλόγερου Lorenzo Scupoli (16^ος αι.). Ο ελληνικός λαός εκείνα τα χρόνια υπέφερε πολλά δεινά λόγω τουρκοκρατίας,  πράγμα που ο Νικόδημος θεωρούσε θεάρεστο και συμβούλευε τον Έλληνα να υπομένει με χαρά κάθε ατίμωση. Αντί να προσφέρει αφυπνιστικές επιστημονικές γνώσεις, δίδασκε ανοησίες: Στο Λόγο για τους Αρχαγγέλους γράφει ότι, πριν κατασκευάσει ο θεός τον κόσμο, δημιούργησε τον νοητό κόσμο ή «εμπύρινο ουρανό» και τον γέμισε από αγγέλους, αμέτρητους σαν τα άστρα, χωρισμένους σε 9 τάγματα, που επικοινωνούν με τη γη, το βασίλειο του κοσμοκράτορα σατανά: Οι θρόνοι  δικάζουν, τα σεραφείμ θερμαίνουν, τα χερουβείμ σοφίζουν, οι κυριότητες διατάζουν, οι δυνάμεις ενεργούν, οι αρχές είναι αρχηγοί των εθνών, οι αρχάγγελοι ασχολούνται με θέματα πίστης και οι άγγελοι λειτουργούν. Οι 3 ανώτερες τάξεις φωνάζουν «Γελ, γελ», που κατά τον Ιεζεκιήλ, ι΄13, έτσι ηχούν οι τροχοί των Χερουβείμ, καθώς κατρακυλάνε στα σύννεφα. Οι 3 μεσαίες τάξεις τραγουδούν στα ελληνικά:  άγιος, άγιος, άγιος και οι 3 τελευταίες φωνάζουν εβραϊκά: αλληλούια! [τέτοια έγραφε στο βιβλίο του «Περί της ουρανίου ιεραρχίας» ο ψευδο-Διονύσιος Αρεοπαγίτης.] Αρχιστράτηγοι είναι ο Μιχαήλ και ο Γαβριήλ, που πήραν προαγωγή για τις εξαιρετικές υπηρεσίες τους. Ο Μιχαήλ νίκησε το «μέγα δράκοντα, τον όφι τον αρχαίο, το διάβολο» και τον γκρέμισε στα καταχθόνια. Ο Γαβριήλ, ο «εξ απορρήτων» του θεού, ήταν ειδικός σε ευαγγελισμούς στείρων γυναικών, όπως η Μαριάμ, που δέχτηκε «σταγόνες της καταβάσεως του θεού Λόγου εις την κοιλίαν της». Οι δυο ιπτάμενοι συνεργάτες  έπεισαν τον άγγελο της Βαβυλώνας να  απελευθερώσει τους Εβραίους από τη Βαβυλώνια αιχμαλωσία! Ο θεός διόρισε σε κάθε έθνος  κάποιον άγγελο ως αρχηγό. Το εβραϊκό έθνος έχει αρχηγό το θεό, αλλά επειδή είναι πολυάσχολος, έβαλε αντιπρόσωπό του το Μιχαήλ. Ο Μιχαήλ οδήγησε τους Εβραίους στη γη της επαγγελίας. Αυτός σκότωσε τα πρωτότοκα των Αιγυπτίων. Αυτός έκανε να σκουληκιάσουν οι σάρκες του Ηρώδη και γενικά τα θαύματα της Βίβλου υπέρ των Εβραίων έγιναν μέσω του Μιχαήλ, όμως για ό,τι κακό τους εύρισκε έφταιγαν οι ίδιοι. [Αν ο Νικόδημος είχε την παραμικρή υποψία ότι η Ελλάδα θα απελευθερωνόταν, ήταν ικανός να γράψει ότι ο άγγελος της Ελλάδας μεσολάβησε στον άγγελο της Τουρκίας για να το πετύχει]. Ο Μιχαήλ,  σύμφωνα με τον Νικόδημο, δίδαξε στον Αδάμ να καλλιεργεί τη γη και να φτιάχνει τροφές και ρούχα. Σύγκρινε αυτή την άποψη με τους στίχους 332- 484 της Αντιγόνης του Σοφοκλή, που περιγράφουν την εποποιία του ανθρώπου από την ανακάλυψη της γεωργίας και την εξημέρωση των ζώων ως τη δημιουργία γραφής, κανόνων δικαίου και υψηλού πολιτισμού, καταλήγοντας ότι: "το μέλλον δεν βρίσκει σε τίποτε απροετοίμαστο τον πολυμήχανο και σοφό άνθρωπο, μόνο το θάνατο δεν θα βρει τρόπο ν' αποφύγει, αν και βρήκε θεραπεία για αρρώστιες που δύσκολα θεραπεύονται".  Σε αντίθεση με  τον Σοφοκλή, ο Νικόδημος παρουσιάζει τον άνθρωπο ανίκανο να σκεφτεί και να κάνει το καλό.  Στον Αόρατο Πόλεμο περιγράφει τις κινήσεις της ψυχής: « α΄)  κυκλική,  η ψυχή  μαζεύεται στον εαυτό της και ενώνεται με τις  αγγελικές δυνάμεις και τον Θεό, β΄)  ελικοειδής, … γ΄) ευθεία, η ψυχή βγαίνει στη θεωρία των  αισθητών… Όταν η ενέργεια της ψυχής, η οποία βρίσκεται στον εγκέφαλο, ενωθεί με την νοερή ουσία της που βρίσκεται στο κέντρο της καρδιάς και το εκεί  ζωτικό πνεύμα, …  ενώνεται ο νους με την θεία χάρη, η οποία βρίσκεται στο μέσον της καρδιάς. (σχόλ. 58). Και στους αγγέλους αποδίδει τριών ειδών κινήσεις, που τις περιγράφει σαν αυτόπτης. Μπορεί οι πιστοί να είχαν μαύρα μεσάνυχτα για τη λειτουργία του σώματος, αλλά έπρεπε να μάθουν  πως στριφογυρνούν οι ψυχές και οι άγγελοι και όχι πώς να λύνουν προβλήματα της καθημερινότητας. Στα «Πνευματικά Γυμνάσματα» γράφει ότι τα σώματα των αμαρτωλών που θα αναστηθούν κατά τη Δευτέρα Παρουσία θα είναι «σκληρά, βαρειά, άσχημα, άτιμα, μαύρα, σκοτεινά, ψυχρά, χοντρά…»   Αγνοούσε τι συμβαίνει στο ανθρώπινο σώμα, αλλά γνώριζε τι έγινε στην αρχή  και τι θα επακολουθήσει κατά το τέλος του κόσμου.  Η παρούσα ζωή, γράφει, είναι αόρατος πόλεμος «κατά σαρκός και δαίμονος, κόσμου, παθών και πάντων ορέξεων και κλίσεων, φαύλων σου θελημάτων». Παντού υπάρχουν σκοτεινές δυνάμεις που έβαλαν σκοπό τους να σε κολάσουν. Ο κόσμος είναι η επικράτεια του σατανά και πρέπει να τον μισείς.  Η φιλία του κόσμου είναι έχθρα του θεού …Αν είσαι φίλος του Ιησού, πρέπει να είσαι εχθρός του κόσμου. Αντί να στρέψει την προσοχή του στους υπαρκτούς εχθρούς των Ελλήνων, δημιουργούσε φανταστικούς εχθρούς και αντί να επισφραγίσει τη διδασκαλία του με μαρτύριο υπέρ πίστεως και πατρίδος, προέτρεπε άλλους να παραδοθούν στους Τούρκους και να σκοτωθούν, για να εξασφαλίζει υλικό για βίους «Νεομαρτύρων» χωρίς ν’ αφήνει την ασφάλεια του μοναστηριού όπου έγραφε βιβλία με την επωδό: «κλαύσον, αδελφέ και θρήνησον δια τας αμαρτίας σου».  Στο  Λόγο κατά των μαγικών ειδών γράφει: «ο Χριστός νίκησε τους δαίμονες, αλλά οι χριστιανοί τους αναδεικνύουν πάλι νικητές με τη μαγεία» [η μαγεία νικά τη δύναμη του Χριστού;] «Οι δαίμονες δεν μπόρεσαν να γιατρέψουν τους δικούς τους μάγους από τις πληγές που τους προξένησε ο Μωυσής στην Αίγυπτο.» [ο Μωυσής ήταν ισχυρότερος  στη μαύρη μαγεία από τους αιγύπτιους ιερείς]. «Αν δεν του επιτρέψει ο θεός, από μόνος του (ο διάβολος) δεν μπορεί να κάνει τίποτα.»  [Ο θεός είναι συνυπεύθυνος για τα έργα του διαβόλου]. Οι μάγοι, οι μάγισσες και όσοι καταφεύγουν σ’ αυτούς …. θα κολάζονται χειρότερα από τους ειδωλολάτρες. [η Εκκλησία ήταν ειδική στο κυνήγι μαγισσών, για να έχει το μονοπώλιο των θαυμάτων]. Όταν αρρωσταίνετε να προστρέχετε στο Χριστό, στην κυρία θεοτόκο και στους αγίους …. Κι αν ο θεός σας αφήσει να ταλαιπωρείστε …αυτό συμφέρει την ψυχή σας».[ Όταν αρρωσταίνουν ιερείς, καλόγεροι και πιστοί τρέχουν σε γιατρούς. Δεν αρκούνται σε προσευχές και τάματα ούτε σκέφτονται πως η αρρώστια είναι για το συμφέρον της ψυχής τους. Παράλληλα με την ιατρική θεραπεία κάνουν και τα «αγιωτικά» τους κι αν θεραπευθούν, αποδίδουν τη θεραπεία σε «θαύμα».] «Ο Χριστός συνέτριψε την κεφαλή του διαβόλου κι άφησε μόνο την ουρά του να σαλεύει, για να γυμνάζονται και να στεφανώνονται οι πιστοί» [δικαιολογία για το κακό που εξακολουθεί να υπάρχει παρά τη θυσία του Χριστού]. «Σε όποιο σπίτι υπάρχει ευαγγέλιο δεν μπαίνει ο διάβολος». [ο εξαποδώ χορεύει και στα σπίτια των πιστών, όσα ευαγγέλια κι αν διαθέτουν, αλλά προπάντων στην εκκλησία, την έδρα του ευαγγελίου που γράφει: «Δεν ήρθα να φέρω ειρήνη, αλλά μαχαίρι (σφαγή). Ήρθα να διχάσω οικογένειες», (Ματθ. ι,37) και διδάσκει τον πιστό να «μισεί τον πατέρα, τη μητέρα, τη γυναίκα, τα παιδιά, τους αδελφούς, τις αδελφές του, ακόμα και την ίδια τη ζωή του» (Λουκά ιδ΄26)]. Στον «Αόρατο Πόλεμο» συμβουλεύει: «Μήν παρακούσης ποτέ σου, αλλά υποτάξου εύκολα στους προεστώτες και Πνευματικούς σου Πατέρες, κάνοντας με προθυμία και γρήγορα εκείνα που σε προστάζουν και μάλιστα, εκείνα που σε ταπεινώνουν και είναι αντίθετα της θελήσεώς σου και της φυσικής σου κλίσεως ……. Πρέπει να βιάσης τον εαυτό σου, να υπακούης γρήγορα … σε κάθε προσταγή των προεστώτων και πνευματικών σου, κάνοντας κάθε πράγμα σε εκείνο τον χρόνο και με εκείνο τον τρόπο που τους αρέσει…, επειδή είναι  καταραμένος όποιος κάνει τα έργα του Κυρίου με αμέλεια (Ιερ.48,10)».[Η υποταγή  εξυπηρετεί εκείνους που παρουσιάζουν το θέλημά τους σαν θέλημα του θεού. Διψασμένοι για εξουσία παίζουν το ρόλο επίγειου αντιπρόσωπου του θεού και  πνευματικού πατέρα, ενώ ο Χριστός διέταζε «πατέρα μὴ καλέσητε ὑμῶν ἐπὶ τῆς γῆς· εἷς γάρ ἐστιν ὁ πατήρ ὑμῶν, ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς.» (Ματθ. ΚΓ΄9)]. Ο Νικόδημος προτρέπει τον πιστό να αποφεύγει «κάθε έρευνα των επιγείων πραγμάτων» και να προτιμά την αμάθεια, γιατί η επιδίωξη της γνώσης είναι «εγωισμός και υπερηφάνεια, δεσμά και παγίδες του διαβόλου» που «γυρεύει να νικήσει το νου με τέτοιες περιέργειες», γι αυτό «συνηθίζει να δίνει σκέψεις δήθεν υψηλές στους εύστροφους στο νου ....  Βάλε χαλινάρι στην οξύτητα του νου σου … και γίνε ανόητος για την αγάπη του θεού. …. Να μη ασχολήσαι στα λεγόμενα Φυσικά,…. να φαντάζεσαι το μυστήριο και την φοβερή ώρα του θανάτου σου, την τρομερή ημέρα της Κρίσεως, τα διάφορα είδη των αιωνίων κολάσεων, τις λίμνες της αιώνιας φωτιάς· τις κατασκότεινες και υπόγειες φυλακές· τους πολύ κρύους τάφους· τα σκουλίκια που πίνουν αίμα, την συντροφιά με τους δαίμονες· [Μίσος κατά της επιστήμης, λατρεία της μωρίας και θανατοφιλία!] … Η διεφθαρμένη φύση σου γεννά από μόνη της την κακία, όπως ο χαλκός τη σκουριά ..... Να αγαπάς την περιφρόνηση που έλαβες από εκείνον που σε ατίμασε ή σε έβρισε, επιθυμώντας να ατιμασθείς πάλι και να βρισθείς …και να υπομείνεις βαρύτερες ατιμίες  χωρίς να φταις, γιατί δεν τιμωρήθηκες όσο σου αξίζει …. Ο θεός παρεκίνησε την ψυχή του Ιησού να υποφέρει και να σταυρωθεί φανερώνοντας ότι του αρέσει να βλέπει να υποφέρει ο άνθρωπος ονειδισμούς και θλίψεις. Να φοβηθείς, αν υπάρχει στην καρδιά σου έστω κι ένας μικρός λογισμός να μη θέλεις να υποφέρεις βασανιστικές αρρώστειες, θανάτους συγγενών, επιδημίες, πείνα,  πολέμους κλπ. Αυτά πρέπει όχι μόνο να τα υποφέρουμε, αλλά και να τα θέλουμε και να τα αγαπάμε, σαν δίκαιη τιμωρία στους παράνομους και σαν αφορμές των αρετών στους καλούς». [Είτε καλός λοιπόν, είτε κακός, σύμφωνα με αυτήν τη σαδομαζοχιστική ηθική, πρέπει να βασανιστείς σκληρά και άδικα, γιατί έτσι αρέσει στο θεό!]Γράφει με απαξίωση για το ανθρώπινο είδος: «αληθινά δεν είσαι τίποτα άλλο, παρά το μηδέν, και  δεν μπορείς να κάνης τίποτα, και  δεν έχεις τίποτε άλλο, παρά ταλαιπωρίες, αρρώστιες, κακίες και ελαττώματα, και δεν σου ταιριάζει τίποτα άλλο, παρά αιώνια καταδίκη». [Ποιος άνθρωπος με αγάπη για το συνάνθρωπό του ή με στοιχειώδη ευγένεια, επιχειρεί να συντρίψει το ηθικό κάποιου, χωρίς καν να γνωρίζει σε ποιον απευθύνεται, τον κρίνει άξιο μόνο για τα χειρότερα και του μεταγγίζει το δηλητήριο της αποτυχίας;] «Πρέπει να πιστεύης ότι εσύ είσαι ο κατώτερος και ο χειρότερος όλων των ανθρώπων …..  Όλη η δικαιοσύνη μας είναι σαν «ράκος αποκαθημένης» (= μ..νόπανο). [Αν κάποιος έχει ακμαίο ηθικό και πρόθεση να πετύχει στη ζωή, όταν τον βρίζουν και τον συκοφαντούν, υπερασπίζεται την ακεραιότητά του.  Αν επηρεαστεί από τέτοιες συμβουλές, το μίσος και η αηδία κατά του εαυτού του θα επεκταθεί και στους γύρω του.] Για να πείσει τον αναγνώστη του ο Νικόδημος επικαλείται λόγια πατέρων: «Δεν υπάρχει στον Θεό τίποτε τόσο αγαπητό, όσο το να θεωρή κάποιος τον εαυτό του ως τον χειρότερο απ' όλους» (Χρυσόστομος).  «Με όση δύναμι έχεις καταφρόνησε τον εαυτό σου» (Βαρσανούφιος). «Πρέπει να έχουμε τον εαυτό μας χειρότερο από όλα τα κτίσματα και ελεεινότερο από τους δαίμονες…… Οι πιστοί πρέπει να νομίζουν ότι είναι οι πιο αμαρτωλοί από όλους· και οι πιο αισχροί από όλα τα κτίσματα, επειδή βρίσκονται στην παρά φύσιν κατάστασι·  ότι είναι πιο ελεεινοί και από τους δαίμονες, επειδή υπηρετούν τους δαίμονες» (Γρηγόριος Σιναΐτης) [Αόρ. Πόλ., σχόλιο 70]. Υποτιμά τον άνθρωπο, από τον οποίο προκύπτει ο όρος «ανθρωπιά». Απαιτεί  να αυτοεξευτελιστεί, να σκοτώσει τη λογική του, να χάσει την αυτοεκτίμησή του και να γίνει δουλοπρεπές υποκείμενο. Τη συναισθηματική αναπηρία και πνευματική λοβοτομή ονομάζει νέκρωση για τον κόσμο. Συντρίβει ηθικά τον αναγνώστη φορτώνοντάς του την ενοχή για όλα τα κακά που έγιναν και θα γίνουν, ακόμα και για τη σταύρωση του Χριστού και συνιστά: «Να ταπεινώνεσαι  από τους άλλους και όλοι να σε αποστρέφωνται, σαν ένα πράγμα συγχαμερό…… να έχης πάντα ετοιμασμένη και πρόθυμη την θέλησί σου, να υποφέρης κάθε τι το αηδιαστικό και ανόρεκτο που μπορεί να συμβή. Γιατί αν κάνης διαφορετικά, δεν θα συνηθίσης ποτέ στην υπομονή». [Υπομονή σημαίνει να μην τα παρατάς, όταν  προσπαθούν να σε αποθαρρύνουν ή σε μειώνουν προσωπικά για να υποστείς χωρίς αντίρρηση κάποια αδικία. Αν μισείς τον εαυτό σου και τον κακολογείς, δίνεις το δικαίωμα να σου κάνουν το ίδιο οι άλλοι. Ποιος προϊστάμενος θα δώσει προαγωγή ή αύξηση στον υπάλληλο που ομολογεί την αναξιότητά του; Ποιος θα προσλάβει αυτόν που αραδιάζει τα ελαττώματα και τις αδυναμίες του και όχι τα προσόντα του; Αν θέλεις να σε σέβονται, δεν θα δώσεις «λαβές» για να σε υποτιμούν]. «Συνήθιζε να υποφέρης τις ύβρεις χωρίς ταραχή….. να αγκαλιάσης όλες τις θλίψεις και εναντιότητες ως αγαπητές σου αδελφές, στο να αποφεύγης κάθε δόξα και τιμή, επιθυμώντας να καταφρονήσαι από τον καθένα και να μην υπάρχη κανένας που να σε υπερασπίζεται και να σε παρηγορή, παρά μόνον ο Θεός σου.» [Τέτοιες συμβουλές  δεν συγκινούσαν τους πατριάρχες, που αγόραζαν με χρυσάφι τον πατριαρχικό θρόνο από το σουλτάνο, τους επισκόπους που φορολογούσαν τους ενορίτες τους χειρότερα κι από τους κατακτητές, τους προεστούς, που σκότωνε ο ένας τον άλλο για  δόξες και πλούτη …] «Αν σε ντροπιάση κάποιος, δεν πρέπει να λυπηθής, αλλά να υποφέρης με χαρά …να χαίρεσαι όταν κάποιος σε βρίση ή σε ελέγξη ή σε καταφρονήση»   [Είδατε ποτέ χριστιανό να τον βρίζουν και να μη γίνεται έξω φρενών κι ας έχει   «λερωμένη τη  φωλιά» του;] «Μη ζητήσης ποτέ να σε αγαπά κάποιος στη ζωή αυτή, ούτε να σε τιμά». [Η ζωή δεν είναι υποφερτή χωρίς την αγάπη. Γιατί θα πρέπει να την αρνηθούμε με αγνωμοσύνη;]  «Να φυλάγεσαι από τον ίδιο σου τον εαυτό, σαν από τον μεγαλύτερο εχθρό που έχεις» [Μια διχασμένη προσωπικότητα βλέπει  τον εαυτό της σαν αντίπαλο. Κάθε άνθρωπος πρέπει να συμφιλιωθεί με τον εαυτό του και με το συνάνθρωπό του]. «Μήν ακολουθής την θέλησί σου, ούτε τον νού σου, ούτε την γνώμη σου... Μήν κάνης ποτέ εκείνο που θέλεις … ο Θεός τα κάνει όλα και από τον εαυτό σου δεν θέλει τίποτε, παρά να ταπεινώνεσαι μπροστά του….Να μην αποφασίσης ποτέ για κανένα σου πράγμα που πρόκειται να ακολουθήση ….διότι δε γνωρίζεις τι θα προκύψη την επόμενη ημέρα» [προτροπή σε αδράνεια, μοιρολατρεία  και καλλιέργεια αυταπάτης πως ο θεός θα φροντίσει για όλα κι εμείς πρέπει να αισθανόμαστε πιο άχρηστοι κι από τα σκουπίδια. Ποιος γονιός θα συμβούλευε έτσι τα παιδιά του;]  «Σου ζητώ το μίσος του εαυτού σου για να σου παραδώσω την αγάπη μου …..να μην θέλης  τίποτε, να μην ακούς τίποτε, να μην βλέπης  τίποτε άλλο εκτός από εμένα και το θέλημά μου». [Τι περισσότερο θα ήθελε ένας τύραννος από σκλάβους του; Κι αν το καλοσκεφτείς, ο θεός σού βάζει τρικλοποδιά, γιατί  απαιτεί να αγαπάς τον πλησίον σου «ως σεαυτόν» (Ματθ. ιθ΄19, Λουκά ι΄27). Αλλά τι σημαίνει ν’ αγαπάς τον πλησίον σου σαν τον εαυτό σου, αν πρέπει να μισείς τον εαυτό σου;]  «Με περισσότερο μίσος του εαυτού σου φρόντισε να κρατάς ελεύθερη την καρδιά σου από κάθε προσκόλλησι».  Μην αφοσιώνεσαι σε τίποτε ούτε στην οικογένεια ούτε στην τέχνη, ούτε σε κάποια δραστηριότητα, αλλά κάτσε να τα βάζεις με τον εαυτό σου και για να τον μισήσεις πίστευε πως είναι ολότελα άχρηστος και επικίνδυνος «να γνωρίσης ότι είσαι έτοιμος να πέφτης σε οποιοδήποτε μεγάλο κακό…». «Θέλει (ο θεός) να παθαίνουμε και να βασανιζώμαστε, για  το καλό της αρετής… και για άλλες κρίσεις του, που μας είναι ακατανόητες, όμως δίκαιες και εύλογες, καθώς λέει ο άγιος Αυγουστίνος». [Ο θεός έχει  πρότυπο τους ρωμαίους αυτοκράτορες που είχαν τη συνήθεια να βασανίζουν δούλους, να ρίχνουν αιχμαλώτους στα θηρία και να διασκεδάζουν με τους μέχρι θανάτου αγώνες μονομάχων]. «ο Θεός περισσότερο αγαπά να υποφέρουμε  τις δοκιμασίες, που προέρχονται από την πονηρία των ανθρώπων, και, μάλιστα, εκείνων, που είναι ευεργετημένοι από εμάς, …..μας ετοιμάζει το ποτήριο των σφοδρότερων και δυνατωτέρων πειρασμών και τις πλέον σκληρότερες αφορμές... Πρέπει με κλεισμένα μάτια να το δεχώμαστε με χαρά και να το πίνουμε όλο έως στο βάθος». [Είναι πιο ηθικός ο άνθρωπος που  επιθυμεί την εξάλειψη του πόνου, την καταπολέμηση των ασθενειών και την ευημερία, από το θεό που  προτιμά την αρρώστια, τον πόνο, το φόβο και τη δυστυχία των ανθρώπων.] Νομίζεις ότι ο χριστιανισμός δίνει αξία στον άνθρωπο; Κατά το Νικόδημο «είσαι ένα μηδέν και εξ αιτίας της κακίας σου έγινες χειρότερος και από το μηδέν και από κάθε τιποτένιο και ακάθαρτο κτίσμα, άξιος μόνον να καταντροπιάζεσαι και να εμπαίζεσαι από τους σκοτεινούς δαίμονες!.... από την φύση σου είσαι γεμάτος από την λέπρα της αμαρτίας, χωλός, υδρωπικός, τυφλός, δαιμονισμένος και υποδουλωμένος στα πάθη της ατιμίας!.... νεκρό και βρωμερό σκυλί». [Ο κόσμος είναι καθρέφτης και δίνει στον καθένα την αντανάκλαση του δικού του προσώπου. Σύγκρινε το στίχο του ποιητή Μένανδρου (4^ος αι. π.Χ): «ως χαρίεν εστ’ άνθρωπος, όταν άνθρωπος η» (πόσο χαριτωμένος είναι ο άνθρωπος, όταν είναι πραγματικά άνθρωπος!) και βρες τη διαφορά της ελληνικής σοφίας  από τη χριστιανική]. Ο ηθικός νόμος επιβάλλει την τιμωρία των κακοποιών, αλλά ο Νικόδημος προτρέπει: «όχι μόνο να προσευχώμεθα για αυτούς που μας κακοποιήσαν, αλλά να τυπώνουμε νοερά στην φαντασία μας τα πρόσωπά τους και να τα φιλάμε με απάθεια, με δάκρυα αγάπης, σαν γνήσιους φίλους … στον ίδιο χρόνο που μας κακοποιούν» (Σχόλιο 26). [Αυτό είναι διαστροφικά άρρωστο, όσο το σύνδρομο της Στοκχόλμης,  που το θύμα δένεται συναισθηματικά με το θύτη του].  Ενώ συμβουλεύει τον αναγνώστη να αγαπά αυτούς που τον κακοποιούν, τον διδάσκει να αποστρέφεται «τα πρόσωπα, με τα οποία νομίζει εύλογο να συναναστρέφεται ή γιατί είναι συγγενείς ή γιατί είναι ευλαβή και ενάρετα  ή γιατί ευεργετήθηκε από αυτούς».  Θεωρούμε καθήκον να διατηρούμε καλές σχέσεις με τους συγγενείς, να δείχνουμε ευγνωμοσύνη στους ευεργέτες και να συναναστρεφόμαστε με ενάρετους. Ο άνθρωπος που αποφεύγει τους συγγενείς που θέλουν το καλό του και τους ευεργέτες του ή είναι ηλίθιος ή μισάνθρωπος και αχάριστος. Ο Νικόδημος προφασίζεται ότι, όταν συναναστρέφεσαι συγγενείς και ευεργέτες σου «με την απερίσκεπτη αυτή συναναστροφή, ανακατώνεται η φαρμακερή ευχαρίστησις της αισθήσεως, ώστε ανεπαίσθητα διαπερνά στο νού της ψυχής και σκοτεινιάζει  τη λογική, με τρόπο, που αρχίζουν … τα επικίνδυνα αίτια της αμαρτίας· δηλαδή, τα ερωτικά βλέμματα, τα γλυκά λόγια· τις άσεμνες κινήσεις και μορφασμούς· τα πιασίματα των χεριών και έπειτα καταντούν να πέσουν ή στην ολοκληρωτική αμαρτία ή στα άλλα διαβολικά πάθη». Νομίζει πως η διακοπή των κοινωνικών σχέσεων αποτρέπει την αμαρτία, όμως, αν κάποιος έχει τάση να «αμαρτάνει», θα βρει τρόπο να το κάνει ακόμα κι αν κλειδαμπαρωθεί μόνος του σε κάποιο κελί. Την ορθή συμπεριφορά δεν θα την επιβάλλει η απομόνωση και η καταπίεση, αλλά η συναναστροφή και μίμηση ενάρετων ατόμων. Η αξία του ανθρώπου δοκιμάζεται και κρίνεται μέσα στην ομάδα, από τις σχέσεις και τη συνεργασία του με τους άλλους. Επιμένει ο Νικόδημος ότι πρέπει να κόψεις τη συναναστροφή με άτομα «συγγενή ή ενάρετα ή και ευεργέτες σου· γιατί και αυτή είναι μία πλάνη της κακής φύσεως και παγίδα του πανούργου μας εχθρού διαβόλου, που μεταμορφώνεται σε άγγελο φωτός». Με τους κακοποιούς δεν είχε πρόβλημα. Αυτούς πρέπει να τους αγαπάς, ενώ για κάποιο αξιαγάπητο πρόσωπο πρέπει  «να συλλογίζεσαι μετά από τον θάνατο ότι θα γίνει σάπιο και γεμάτο σκουλήκια και βρωμιά·»...«Όταν περπατάς σε κάθε βήμα, θυμήσου πως  πλησιάζεις στον τάφο. Βλέποντας πουλιά στον αέρα, ή νερά να τρέχουν, σκέψου πως η ζωή σου με μεγαλύτερη ταχύτητα πετά και πηγαίνει στο τέλος της. Όταν ξεσηκωθούν άνεμοι δυνατοί τον χειμώνα, ή αστράφτει και βροντάει ο ουρανός, τότε θυμήσου τη φοβερή μέρα της Κρίσεως   … η μελέτη σου ας είναι στη ζωή και το πάθος του εσταυρωμένου μας Ιησού, στη φοβερή ώρα του θανάτου σου, στην τρομερή ημέρα της Κρίσεως και στα διάφορα είδη της κολάσεως».» [Δεν φτάνει που βρίσκεσαι σ’ ένα κόσμο γεμάτο αδικία και πόνο, πρέπει να υποφέρεις από ενοχές για κάποιον που διάλεξε να πεθάνει, δήθεν για το καλό σου, αντί να διορθώσει τα κακώς έχοντα, μα δεν κατόρθωσε ν’ αλλάξει τίποτα, γιατί εξακολουθεί να είναι η γη κόλαση για τους αδύνατους και παράδεισος για τους ισχυρούς.  Κι ενώ τάχα νίκησε το θάνατο, ο χάρος με τα σύνεργά του, πείνα, δίψα, αρρώστια, πόλεμο κ.λπ, εξακολουθεί να θερίζει. Κι ενώ κήρυξε την αγάπη,  θα στείλει στην κόλαση την πλειοψηφία των ανθρώπων.] Ο Νικόδημος τρέφει άσπονδο μίσος κατά …. της φαντασίας, αγνοώντας ότι χωρίς τη φαντασία θρησκεία δεν θα υπήρχε. Γράφει στον «Αόρατο Πόλεμο»: «ποιός δεν βλέπει πόσο κακό πράγμα είναι η φαντασία και πόσο πρέπει να την αποφεύγουμε; …  Η φαντασία και η ενθύμησις μας δόθηκε μετά την παράβασι … Είναι μία δύναμις της ψυχής, που δεν έχει επιδεξιότητα να ενωθή με τον Θεό».  [Κι όμως η φαντασία δεν δόθηκε σαν κατάρα στον  άνθρωπο. Είναι  θεμελιώδης λειτουργία της συνείδησης κι έχει τη βιολογική της βάση στον εγκέφαλο. Κατέχει ρόλο- κλειδί στη μάθηση και τη λύση προβλημάτων. Κάποτε υπήρξε πολύτιμη βοηθός στον αγώνα για επιβίωση, όταν ο άνθρωπος έπρεπε να φανταστεί τρόπους διάσωσης και αποφυγής κινδύνων  Χάρη στη φαντασία σχηματίζουμε μνημονικές εικόνες, κατανοούμε τον κόσμο, σκεφτόμαστε και δημιουργούμε ξεκινώντας από έργα που διευκολύνουν τη ζωή μας και φτάνοντας σε κορυφαία έργα τέχνης.] «Ο εωσφόρος και  πρώτος των Αγγέλων, όντας πριν ανώτερος της παράλογης φαντασίας και πέρα από κάθε σχήμα και χρώμα … αφού φαντάσθηκε και εσχημάτισε με το νού του την ισοθεϊα, έπεσε από εκείνη την ... ασώματη κατάστασι του νού, κάτω στη πολυσχημάτιστη και πολυμέριστη και παχυλή αυτή φαντασία …έτσι, από άγγελος ασχημάτιστος, άϋλος και απαθής, έγινε διάβολος, υλικός» [Εννοεί ότι κάποιος άγγελος ονόματι Εωσφόρος, χωρίς σχήμα και χρώμα  με το που φαντάστηκε να γίνει θεός πήρε σχήμα και χρώμα και υποβαθμίστηκε σε διάβολο] Ο διάβολος «ονομάζεται ζωγράφος, γιατί μιμείται τα πάντα … και φαντασιοκόπος. Από τον Θεό παρομοιάζεται ως δράκος με σώμα, ουρά, νεύρα, πλευρά, ράχη, μύτη, μάτια, στόμα,… και με άλλα παρόμοια μέλη» (Διαθέτει κι ο θεός φαντασία!). «Η φαντασία με διάφορες μορφές, είναι εφεύρεση και καρπός του διαβόλου και  του είναι  πολύ επιθυμητή… Αυτή είναι το γεφύρι, από το οποίο περνώντας οι δολοφόνοι δαίμονες, ενώνονται με την ψυχή και  την κάνουν κατοικητήριο … όλων των ακαθάρτων ψυχικών και σωματικών παθών». [Η φαντασία μπορεί να δημιουργήσει κάτι κακό, π.χ. όργανα βασανιστηρίων ή ρατσιστικές θεωρίες, αν προέρχεται από άρρωστο και εγκληματικό εγκέφαλο... Μπορεί όμως να δώσει λύση σε ζωτικά προβλήματα.  Με τη φαντασία ο άνθρωπος βάζει τον εαυτό του στη θέση εκείνου που υποφέρει και τον κατανοεί. Ο επιστήμονας πρώτα φαντάζεται την ανακάλυψή του και μετά την πραγματοποιεί, πρώτα συλλαμβάνει μια ιδέα και μετά προσπαθεί να την επαληθεύσει. Ακόμα και ο πιστός φαντάζεται ότι έχει δίπλα του το θεό και παίρνει δύναμη]. Ο Νικόδημος επικαλείται τον ομολογητή Μάξιμο, που γράφει: «ο πρωτόπλαστος Αδάμ κτίστηκε από τον Θεό χωρίς φαντασία….. Αλλά ο ανθρωποκτόνος διάβολος, καθώς αυτός έπεσε από την φαντασία, έτσι έκανε και τον Αδάμ, να σχηματίση τον νού του με την ισοθεΐα και να πέση».  [Εννοεί ότι ο θεός έδωσε στον Αδάμ μυαλό ανίκανο να σχηματίσει νοερές εικόνες, που βοηθούν στην εκτίμηση  μιας κατάστασης. Χρειαζόταν φαντασία για να σχηματίσει στο νου του την εικόνα που περιέχει η εντολή «αν φάτε από τον καρπό της γνώσης, θα πεθάνετε», αφού δεν γνώριζε τι σημαίνει η λέξη θάνατος. Παρουσιάζεται λοιπόν ο διάβολος να δίνει στον Αδάμ τη δυνατότητα να φαντάζεται και να δημιουργεί στο μυαλό του την εικόνα του εαυτού του στην ίδια θέση με το θεό. Αυτή η ισότητα  άρεσε στον Αδάμ, αλλά δεν άρεσε στο θεό. Ήταν πολύ νωρίς ακόμα για δημοκρατικές ιδέες]. «Η φαντασία είναι κυρίως ιδίωμα των αλόγων ζώων και όχι των λογικών  … Μόνο εσύ έχεις όρθιο σχήμα και είσαι σωστός και λογικός από όλα τα άλλα ζώα». [Πόση φαντασία διαθέτει ένα πρόβατο, που ενώ βλέπει την τύχη των ομοίων του, δεν μπορεί να φανταστεί τη δική του τύχη; Δεν ευσταθεί και ο ισχυρισμός ότι το όρθιο σχήμα κάνει τον άνθρωπο. Πόση ανθρωπιά διαθέτει ένας γορίλλας ή ένας λαιμούριος που περπατά όρθιος;] Πιο ωφέλιμο θα ήταν να έγραφε ο Νικόδημος οδηγίες για την αντιμετώπιση καθημερινών προβλημάτων και όχι για το πώς θα «φιλτράρουμε τον νου μέσα από το στενό τόπο της καρδιάς και της Νοεράς Προσευχής, για να βγάλει το φόρεμα της φαντασίας των αισθητών»…  Παραβλέποντας τη δική του φλυαρία, δηλώνει στον «Αόρατο Πόλεμο»: «όποιος μιλάει πολύ, δείχνει ότι είναι ανόητος· …. όποιος δεν μιλάει, δείχνει πως είναι φρόνιμος και σοφός·» [όμως η σοφία και η φρονιμάδα δεν εξαρτώνται από την ποσότητα, αλλά από την ποιότητα των λόγων]. Οι αισθήσεις κατά τον Νικόδημο είναι θυρίδες από όπου μπαίνει στην ψυχή η αμαρτία και ο θάνατος. Ο πιστός πρέπει να μην βλέπει «χορούς, παιχνίδια, τραπέζια, ξεφαντώματα,... παλαίσματα, τρεχάματα και όλα τα άλλα άτακτα και άσεμνα πράγματα, που αγαπά ο ηλίθιος κόσμος και έχει απαγορευμένα ο νόμος του Θεού·» [θεωρεί αμαρτία και απαγορεύει την ψυχαγωγία, την άθληση και κάθε τι που βοηθά την ανθρώπινη επικοινωνία.] Ο θεός  «αν δεν βρει την ψυχή μόνη της, δεν θα έλθει να την επισκεφθεί. …πολύ περισσότερο μόνη από δική της θέληση». «Απόφευγε… χορούς, τραπεζώματα κλπ, για να μη γεμίσης την καρδιά και την φαντασία σου από άσχημες εικόνες και πάθη" [Κι όμως, ο Χριστός συμμετείχε σε τραπεζώματα και του άρεσε το κρασί και η παρέα]. «….. Αγάπα όμως να βλέπης Εκκλησίες, αγίες εικόνες, ιερά βιβλία, κοιμητήρια, τάφους». «Όταν καταλάβεις ότι νιώθεις ευχαρίστηση από την ωραιότητα των δημιουργημάτων, σκέψου, ότι εκεί παρακάτω, βρίσκεται κρεμασμένο το υποχθόνιο φίδι, πρόθυμο να σε σκοτώσει ή να σε πληγώσει και πες εναντίον του· «Α, κατηραμένο φίδι! Πως κάθεσαι έτσι που έχεις στήσει παγίδα, για να με καταφάς»! [Αντί να θαυμάσει την ωραιότητα των δημιουργημάτων και να αισθανθεί ευγνωμοσύνη και χαρά για την αισθητική απόλαυση που του προσφέρουν, δηλητηριάζει το νου  με το φόβο και το μίσος για κάποιο αόρατο καταραμένο φίδι.]  «Φύλαξε την όσφρησή σου από τα μυρωδικά, τους μόσχους και άλλα ευωδιαστά αρώματα, τα οποία δεν πρέπει ούτε πάνω σου να τα βάζεις ή να τα αλείφεις, ... Επειδή αυτά, όλα είναι χαρακτηριστικό των ασέμνων γυναικών». [Στις εκκλησίες όμως χρησιμοποιούν μύρα, αρώματα, κολώνιες και λιβάνια. Ο Χριστός προτίμησε το μύρο της πόρνης και της αδελφής του Λαζάρου, παρά την ενίσχυση του φιλανθρωπικού ταμείου των αποστόλων. Το άγιο μύρο περιέχει 57 αρωματικές ουσίες, σύμφωνα με συνταγή του Μωυσή (Εξοδ., Λ΄22-25). Μήπως  ο θεός προτιμά τη μυρωδιά της απλυσιάς για τους πιστούς, αλλά τα πανάκριβα μύρα για την αφεντιά του;] «Να μην πιάνεις με το χέρι όχι μόνο ξένο σώμα γυναίκας, άνδρα ή γέροντα και νεώτερου, αλλά ούτε το δικό σου σώμα και μάλιστα τα απόκρυφα σημεία σου… γιατί δίνεις τροφή στο διάβολο"! [Πώς θα κάνεις σωματική καθαριότητα ή περιποίηση πάσχοντος απόκρυφου σημείου;] «Αυτά είναι η τροφή, με την οποία τρέφονται τα πάθη της σάρκας. Και εάν εσύ … δεν τα αφήσεις να μπουν από τις αισθήσεις στην ψυχή και την καρδιά σου, εύκολα θα εξαφανίσεις με την ατροφία τον διάβολο». Η σατανοφοβία αποτρέπει τον πιστό από το να προσέχει το σώμα του και να προλαμβάνει τη δυσάρεστη εξέλιξη όγκων ή παθήσεων που εμφανίζονται σε απόκρυφα σημεία! Αν κάποιος είναι διεστραμμένος ευθύνεται ο ίδιος για τις πράξεις του και όχι κάποιο αόρατο τέρας  με κέρατα και ουρά, που "τρέφεται με άσεμνα αγγίγματα", περί του οποίου ο Νικόδημος λέει:  «είναι γραμμένο στον Ιώβ, ότι ο μυρμηκολέων, δηλαδή ο διάβολος εξαφανίστηκε μη έχοντας να φάει τροφή...». Όσον αφορά την αίσθηση της  γεύσης, ο Νικόδημος επιτρέπει να την ικανοποιούμε μόνο με το να τρώμε το θεό, γιατί «ο Θεός είναι εκείνος, που δίνει σε όλα τα φαγητά νοστιμάδα ….. «Γεύσασθε και ίδετε πόσο καλός είναι ο Κύριος», Ψαλμ. 33, 8… «ο καρπός του είναι γλυκός στο λαρύγγι μου, Άσμα 2,3»... Άλλοι παράλογοι ισχυρισμοί: -«οι φυσικές αρετές του Θεού …. μολύνονται και μειώνονται από τις ατέλειες και ελλείψεις της δικής μας μιμήσεως»   [Αν ο θεός είναι αναλλοίωτος και απαθής, η συμπεριφορά μας δεν τον επηρεάζει] -«Στο βάθος της καρδιάς μας βρίσκονται τόσα κρυπτά και τόσα λεπτά πάθη, που ούτε καν γνωρίζουμε ότι είναι πάθη» [Η καχυποψία μαντεύει το κακό κι εκεί που δεν υπάρχει. Διυλίζει τον κώνωπα...] -«από έξι μέρη μας πολεμούν οί δαίμονες, … πάνω και κάτω, δεξιά και αριστερά, εμπρός και από πίσω (σχόλιο 67)» (ξέχασε το μέσα και το έξω). Εκείνος που πάσχει από μανία καταδίωξης βλέπει γύρω του εχθρούς και  κονταροχτυπιέται με φαντάσματα. -«Προ του Βαπτίσματος … ο  σατανάς παραφυλάει στα βάθη της ψυχής και της καρδιάς· αφού  βαπτισθή ο άνθρωπος, ο δαίμονας πηγαίνει έξω από την καρδιά... Οι δαίμονες στα βάθη του σώματος και στην επιφάνεια της καρδιάς … ερεθίζουν τον νού με την υγρότητα των σαρκικών ηδονών….  Δεν αγαπούν να γνωρίζουν οι άνθρωποι, ότι  βρίσκονται μέσα τους, για να μην τους διώχνουν.(σχόλιο 61)» [Τελικά ο σατανάς είναι πιο δυνατός από το θεό αφού δεν τον απομακρύνει ούτε το βάφτισμα.] -«Ο πύρινος ουρανός έχοντας την ουσία του από φως καθαρώτατο … είναι  ο θρόνος του Θεού, ….. και η κατοικία όλων των αγίων,  Αγγέλων και  ανθρώπων· αυτός είναι και η πολυπόθητη βασιλεία των ουρανών» (σχόλιο 43). [Λες να ανακαλυφτεί σε κάποια διαστημική αποστολή ο θρόνος του θεού και το βασίλειο των ουρανών;] -«Ανέκφραστη επιθυμία  έχει ο Υιός του Θεού να βρίσκεται μέσα μας. Διότι αυτή την ένωση με τους ανθρώπους την ονομάζει τρυφή και ευχαρίστηση δική του» (Αόρ. Πόλεμος Κεφ. Β΄) [Δηλαδή τρέφεται από την ανθρώπινη ενέργεια και γι αυτό του αρέσει να τρυπώνει μέσα στον άνθρωπο, σαν παρασιτικός ιός και απαιτεί να εξουσιάζει απόλυτα ψυχή και σώμα] -«Το μίσος του Θεού κατά της αμαρτίας είναι τόσο δυνατό και τόσο πολύ, ώστε για την καταστροφή της δόθηκε διαταγή και έγιναν όλα τα έργα της Παλαιάς και της Νέας Διαθήκης». [Όταν ανέχεται την αμαρτία και δεν την εξαλείφει, ενώ είναι παντοδύναμος, τι να κάνουν τα ανθρωπάκια  που δεν εξουσιάζουν ούτε τον εαυτό τους;] Λαχταράς προσωπική επαφή με το θεό; Θέλεις να σου εκμυστηρευθεί χωρίς μεσολαβητή τι γυρεύει από σένα; Απαγορεύεται! «Μήν επιθυμής να σου εμφανίζεται ο Θεός στη ζωή αυτή κάτω από άλλου είδους εμφανίσεις, παρά αυτής των Μυστηρίων». Μόνο μεταμφιεσμένο σε κρασί και ψωμί έχεις ελπίδα να τον δεις.  Θέλεις να  θεραπεύσει εσένα ή κάποιο αγαπητό σου πρόσωπο ή να διώξει μακριά κάθε κακό; Λάθος, γιατί  «πρέπει να είσαι διατεθειμένος και προετοιμασμένος να πάθης για την αγάπη του όλα τα βάσανα και όλες τις θλίψεις και τις περιφρονήσεις που θα σου τύχουν και κάθε σωματική ασθένεια». Βέβαια αυτά ισχύουν μόνο για σένα κι όχι για τους ποιμένες σου, γιατί η αφεντιά τους, όταν αρρωστήσουν, τρέχουν στους καλύτερους γιατρούς. Κι όταν τους τύχει κάποια δοκιμασία, αναθεματίζουν και καταριούνται αυτούς που θεωρούν υπαίτιους. Θέλεις να νιώθεις ελεύθερος και να μη γίνεσαι θύμα ενός αιώνια οργισμένου θεού;  Ξέχνα το, γιατί «οφείλεις να υποτάσσεσαι ολόκληρος και να θυσιάζεσαι ως θυσία παντοτινή …δεν μπορείς μόνος σου να εξιλεώσης την οργή του Θεού για τις τόσες σου αμαρτίες, ούτε να θεραπεύσης την θεϊκή του δικαιοσύνη». *Τι πρέπει να έχει υπόψη του κάθε χριστιανός λίγο πριν πεθάνει; Ότι τα καλικαντζαράκια τού την έχουν στημένη: Πρώτα βάζουν στον ετοιμοθάνατο  «λογισμούς απιστίας». Ο  σατανάς πιάνει κουβεντούλα με τον πιστό που χαροπαλεύει για να τον κάνει άπιστο στα τελευταία του. Όμως ο Νικόδημος έχει έτοιμες τις απαντήσεις στο ερωτηματολόγιο του εξαποδώ: «αν ο πονηρός όφις σε ρωτήσει και σου πει με τον λογισμό τι πιστεύει η εκκλησία, καταφρόνησέ τον ...Αν θέλεις να κάνης τον εχθρό να καταντροπιασθεί, απάντησέ του ότι η αγία μου εκκλησία πιστεύει στην αλήθεια. Κι αν σου πει ποιά είναι αυτή η αλήθεια, να του απαντήσεις: εκείνο που πιστεύει αυτή». Μετά από τόσο ευφυές επιχείρημα ο βελζεβούλης θα αποστομωθεί. Δεύτερος τρόπος για να σε καταφέρει θα  είναι η «απόγνωση», ότι, πάει πια, δεν γλιτώνεις!. Στην περίπτωση αυτή «ταπεινώσου και έλπιζε». Τρίτη είναι η  «κενοδοξία», οπότε πρέπει: «να ξευτελίζεις τον εαυτό σου, μέχρι την τελευταία σου αναπνοή». Τέταρτη δοκιμασία είναι τα οράματα…  «Αν με πολλά σημάδια καταλάβεις ότι τα οράματα αυτά είναι αληθινά και προέρχονται από το Θεό, παρ όλα αυτά εσύ να αποστρέφεσαι πάντοτε και να τα διώχνεις όσο μπορείς μακριά σου  και  δεν θα του κακοφανεί». Από πού πήρε πληροφορίες  γι αυτές τις επιθανάτιες εμπειρίες; Πόσο αξιόπιστες είναι; Πόση αντοχή έχει ένας ετοιμοθάνατος να εκτελεί εντολές που απαιτούν διαύγεια και συγκέντρωση, τη στιγμή που το μυαλό του σβήνει σιγά-σιγά, καθώς βυθίζεται σε κώμα; ... Στον «Αόρατο Πόλεμο» ο Νικόδημος ισχυρίζεται ότι η αγία Τριάδα δημιούργησε τον κόσμο με μόνο σκοπό να γεννηθεί  η Παναγία: «όπως γίνεται το περιβόλι για να φυτευθή το δένδρο και  το δένδρο φυτεύεται για τον καρπό, έτσι και όλος ο αισθητός και νοητός Κόσμος έγινε για την Κυρία Θεοτόκο· …Αν καθ' υπόθεσιν, τα εννέα τάγματα των Αγγέλων κρημνίζονταν από τους ουρανούς και γίνονταν δαίμονες, αν όλοι οι από αιώνος άνθρωποι πήγαιναν εις την κόλασιν… αν όλα τα κτίσματα, ουρανός, φωστήρες, άστρα, στοιχεία, φυτά, ζώα πήγαιναν εις το μη ον … όλα αυτά τα κακά δεν ηδύναντο να λυπήσουν τον Θεόν, διατί μόνη η Κυρία Θεοτόκος ήταν ικανή να τον ευχαρίστηση κατά πάντα και διά πάντα».  [Είναι δυνατόν κάποιος να εισχωρήσει στις σκέψεις του θεού, που σύμφωνα με τα δόγματα ούτε οι άγγελοι δεν γνωρίζουν και να δημοσιεύσει τις προτιμήσεις του;  Είναι ηθικό  να υποθέτει ότι για χάρη μιας γυναίκας ο θεός δεν διστάζει να ρίξει σε αιώνια βασανιστήρια ό,τι ζει και κινείται στον κόσμο; Τι πιο εγκληματικό μπορείς να φανταστείς, από ένα θεό που δημιουργεί μια κόλαση δυστυχίας προκειμένου να γεννηθεί ένα πλάσμα για δική του ικανοποίηση;]