Η πανούκλα της Βυζαντινής αυτοκρατορίας

Στα χρόνια του Ιωάννη Καντακουζηνού, αυτόκλητου συναυτοκράτορα του ανήλικου διαδόχου Ιωάννη Ε΄, η Βυζαντινή αυτοκρατορία ψυχορραγούσε. Η οικονομία είχε καταστραφεί. H χήρα βασίλισσα Άννα της Σαβοΐας ξεπουλούσε στη Βενετία τα χρυσαφικά του παλατιού. Οι αριστοκράτες πολεμούσαν αναμεταξύ τους και με τους κατοίκους των πόλεων (επανάσταση των Ζηλωτών). Ο στρατός είχε διαλυθεί και οι αξιόμαχοι άντρες κλείνονταν στα μοναστήρια. Βενετοί και Γενουάτες λυμαίνονταν την Κωνσταντινούπολη. Τούρκοι, Βούλγαροι και Σέρβοι λεηλατούσαν και εξανδραπόδιζαν μεγάλες περιοχές της αυτοκρατορίας.  Μέσα στον πανικό τα μοναστήρια αντί να συσπειρώσουν το λαό σε έναν υπέρ πατρίδος αγώνα, έσπερναν το διχασμό με την ηλίθια «ησυχαστική έριδα», καλογερικό καυγά, για το αν ο άνθρωπος μπορεί με το πολύ κύριε ελέησον και την ομφαλοσκοπία να δει το άκτιστο φως του θεού. Ο σύμμαχος του Καντακουζηνού, ηγεμόνας των Σέρβων, Στέφανος Δουσάν, έχοντας κατακτήσει την Αλβανία, τη Μακεδονία και τη Νότια Ελλάδα ως τη Ναύπακτο, αναγόρευσε τον εαυτό του αυτοκράτορα Σέρβων και Ρωμαίων, ενώ οι Βυζαντινοί –στρατηγοί και πατριάρχες- σκοτώνονταν αναμεταξύ τους με πρόφαση την καταπολέμηση της αίρεσης και αληθινή αιτία τη μοιρασιά της εξουσίας. Επιδημία πανούκλας θέριζε την Κωνσταντινούπολη (1347), μα η αληθινή πανούκλα της αυτοκρατορίας ήταν αυτοί  που μάλωναν για την ουσία και τις «άκτιστες» ενέργειες του θεού και σπαταλούσαν τους πόρους του κράτους για να ικανοποιήσουν τις φιλοδοξίες τους. Ο  Καντακουζηνός οδήγησε το στόλο σε διπλή πανωλεθρία στον Κεράτιο από τους Γενουάτες (1349 και 1352) και το μόνο που τον ένοιαζε ήταν να επιβάλει τις απόψεις περί «ακτίστου φωτός» του φίλου του, Γρηγορίου Παλαμά, τον οποίο έκανε μητροπολίτη Θεσσαλονίκης (από το 1347 ως το 1359). Γι αυτό το σκοπό οργάνωσε 3 οικουμενικές συνόδους στην Κων/πολη (1341, 1347 και 1361).  Είχε φροντίσει με δωρεές κτημάτων  (στη μονή Βατοπεδίου και αλλού) να έχει τους μοναχούς με το μέρος του κι αυτό τον έκανε πανίσχυρο παρά τα ολέθρια λάθη του. Για να κάνει ο Καντακουζηνός το γιο του Ματθαίο αυτοκράτορα αντί του νόμιμου διαδόχου Ιωάννη Ε΄, συμμάχησε με τους Τούρκους και τους έβαλε να λεηλατήσουν την Αδριανούπολη και να σφάξουν τους κατοίκους της. Σαν να μην έφτανε αυτό, έδωσε την ανήλικη κόρη του Θεοδώρα  στο σουλτάνο Ορχάν και του χάρισε στην Καλλίπολη, για να κρατηθεί με τη βοήθεια του Ορχάν στο θρόνο. Όταν κατάλαβε το τραγικό σφάλμα του, οι Τούρκοι περιφρονώντας την ετήσια αποζημίωση που τους πρότεινε για να αποσυρθούν, προχώρησαν καταλαμβάνοντας τη Θράκη και σκορπώντας πανικό και όλεθρο. Η Κωνσταντινούπολη το 1370 έγινε φόρου υποτελής στους Τούρκους. Και το αποκορύφωμα της υποκρισίας, αυτός που παρέδωσε βορά στις σεξουαλικές ορέξεις ενός «απίστου» το ίδιο του το παιδί, συνέγραψε κατόπιν, ως μοναχός, βιβλίο κατά του Ισλάμ. Αφήνοντας την αυτοκρατορία σε θανάσιμο κίνδυνο εξαιτίας της αδιέξοδης φιλότουρκης πολιτικής του, και βλέποντας ότι οι αντίπαλοί του υπερισχύουν, κλείστηκε σε μοναστήρι το 1354, απ’ όπου κινούσε παρασκηνιακά τα νήματα της πολιτικής και θρησκευτικής ζωής, αφού την πραγματική εξουσία είχαν οι καλόγεροι κι αυτοί επηρέαζαν αξιωματούχους και λαό. Έτσι κατόρθωσε να αγιοποιήσει το φίλο του Γρηγόριο Παλαμά το 1368 και να φανατίζει τους ανθενωτικούς, ώστε να προτιμούν τη σκλαβιά στους Τούρκους από τη συμπόρευση με τη Δύση. Η εμπάθεια του φαίνεται από το γεγονός ότι αυτός πρόσθεσε στην τελετή της Κυριακής της Ορθοδοξίας την απαγγελία των αναθεματισμών κατά των Ελλήνων. Κι όμως μέχρι σήμερα οι θεολόγοι τον επαινούν, γιατί παραδίδοντας την αυτοκρατορία στις ορδές των Τούρκων έσωσε, λένε, την ορθοδοξία (και μη χειρότερα!).