Περί διαβόλου

Οι θρησκόληπτοι βλέπουν παντού διαβόλους. Αν αμφισβητήσεις την άποψή τους, δεν το’ χουν σε τίποτε να σου απονείμουν τον τίτλο του εωσφόρου και να σε μισήσουν ολόψυχα. Η τάση ν’ αποδίδεις το κακό σε κάποια εξωπραγματική οντότητα φανερώνει ανευθυνότητα και έλλειψη αυτογνωσίας. Δεν είναι, χριστιανέ μου ή μουσουλμάνε μου, ο σατανάς θεός ή άγγελος που μόνο σκοπό του έχει να σε πειράζει για να περνά την ώρα του. Αυτό που συ αποκαλείς με το πιο μισητό σου όνομα είναι μια ιδέα που σου κάρφωσε στο μυαλό η θρησκεία. Αυτή η ιδέα σε κατακυρίεψε και σε τρομοκρατεί, όπως ο μπαμπούλας τα μωρά. Ο σατανάς κρύβεται μέσα στη μαυρίλα του δεισιδαίμονα νου και τρέφεται από εκείνους που πιστεύουν στην ύπαρξή του. Δεν είναι πνεύμα, αλλά η αλληγορία κάθε κακίας και φόβου που προσπαθεί να ξορκίσει ο άνθρωπος.  Στην Παλαιά Διαθήκη διαπιστώνουμε πώς εξελίχθηκε η ιδέα του διαβόλου ή σατανά. Αρχικά δεν ήταν αντίπαλος του θεού, αλλά  άγγελος επιφορτισμένος με το καθήκον δημόσιου κατήγορου. Στο βιβλίο Ιώβ  παρίσταται ενώπιον του θεού και διαπραγματεύεται μαζί του, ενώ στα Παραλειπόμενα  παίρνει εντολή από το θεό να εξαπατήσει τους προφήτες με ψεύδη. Στην Καινή Διαθήκη, στο κατά Ματθαίο ευαγγέλιο, παίρνει το δικαίωμα να υποβάλλει τον Ιησού σε δοκιμασίες. Στο Β΄ Βασιλειών, ΚΔ΄1, ο θεός παρακινεί τον Δαβίδ να κάνει μια απογραφή, που προκαλεί τη θεία οργή  και το θάνατο 70.000 Ισραηλιτών (φαίνεται πως ο Δαβίδ ξέχασε να πληρώσει στο Ναό το αντίτιμο για κάθε απογραφόμενο, ως λύτρο ψυχής, Έξοδος Λ΄12-16). Στο Α΄ Παραλειπομ. ΚΑ΄, 1 δεν είναι ο θεός που βάζει στον Δαβίδ την ιδέα της απογραφής, αλλά ο διάβολος. Γίνεται δηλαδή ταύτιση θεού και διαβόλου. Παράλληλα υπάρχει ο μύθος της πτώσης του Εωσφόρου από τον ουρανό στον Άδη, ωστόσο ό,τι κάνει το πονηρό πνεύμα είναι  είτε κατ' εντολή είτε κατά παραχώρηση του θεού. Η δράση του σατανά απεξαρτητοποιείται από το θεό στα κείμενα της μεταιχμαλωσιακής περιόδου του Ισραήλ, ενώ στα χριστιανικά κείμενα έχουμε πλήρη αντίθεση των δύο αυτών υπερφυσικών όντων και τον  ανταγωνισμό για την απόκτηση οπαδών μεταξύ των ανθρώπων, για να ενισχύσει καθένας την παράταξή του εναντίον της άλλης. Αυτή τη φάση περιγράφει το βιβλίο του αγ. Ιερώνυμου Περί της πολιτείας του Θεού, που ισχυρίζεται ότι ο κόσμος είναι χωρισμένος στην επίγεια πολιτεία του διαβόλου και στην ουράνια πολιτεία του θεού.