Μαλαχίας, Ιερεμίας, Βαρούχ

Ο Μαλαχίας (=αγγελιαφόρος του Γιαχβέ) έζησε γύρω στο 460 π.Χ. Ο θεός του είναι α) μεροληπτικός: Δηλώνει ότι αγάπησε τον Ιακώβ και μίσησε τον Ησαύ, γι αυτό θα καταστρέψει  την Ιδουμαία (α΄2-3), χώρα του Ησαύ και των απογόνων του. β)Έχει ανθρώπινα πάθη: Καταριέται αυτούς που  θυσιάζουν στο Ναό τυφλά και κουτσά ζώα (α΄8, 14). Απειλεί τους ιερείς να τους στερήσει τα εκλεκτά κομμάτια από τον ώμο των ζώων της θυσίας, να πασαλείψει τα πρόσωπά τους με ακαθαρσίες και να τους πετάξει στα σκουπίδια (β΄3). Λέει ότι θα καταστρέψει με ξηρασία τη σοδειά, επειδή δεν του πρόσφεραν δέκατα και απαρχές (γ΄8). Θα εγκατασταθεί στο Ναό, αφού στείλει τον άγγελό του να προετοιμάσει το δρόμο του. [θεωρήθηκε προφητεία περί του Ιωάννη του Προδρόμου.] Ο άγγελος της διαθήκης θα έρθει ξαφνικά στο ναό.  Σαν φωτιά χωνευτηρίου και σταχτόνερο μπουγάδας θα καθαρίσει τους λευίτες (γ΄1-3). Θα δικάσει μάγους, μοιχαλίδες, επίορκους … κι αυτούς που δεν τον φοβούνται (γ΄5). Η «ημέρα Κυρίου καιομένη ως κλίβανος»  θα κάψει τους αλλογενείς και τους αμαρτωλούς (δ΄1). Θα γίνουν στάχτη και θα καταπατηθούν από τους πιστούς (δ΄3). Πριν από την ημέρα του Κυρίου τη μεγάλη και επιφανή θα στείλει τον Ηλία τον Θεσβίτη που θα αποκαταστήσει τις σχέσεις πατέρα και γιου και ανθρώπου προς τον πλησίον του για να μη έρθει ο ίδιος και «πατάξει την γην άρδην» (δ΄4-5) [Ως «ημέρα κυρίου» θεωρήθηκε η Δευτέρα Παρουσία. Όμως οι Εβραίοι Προφήτες εννοούν την ημέρα που η θρησκεία τους θα εξαφανίσει όλες τις άλλες και το έθνος τους θα υποδουλώσει  τα υπόλοιπα].

                                              

Ο Ιερεμίας  (6^ος αι. π.Χ.) λέει ότι ο θεός τον προώρισε «προφήτη στα έθνη» πριν συλληφθεί στην κοιλιά της μάνας του (α΄5) και του έδωσε δικαίωμα να ξερριζώνει και να φυτεύει (α΄10). Ο θεός του έλεγε πως οι Ισραηλίτες: «ἐμὲ ἐγκατέλιπον πηγὴν ὕδατος ζωῆς…»(β΄13) [φράση που χρησιμοποιήθηκε στην υμνογραφία των Παθών του Ιησού], έγιναν «ίπποι θηλυμανείς» (ε΄8) και έκαναν «σπήλαιο ληστών» το Ναό (ζ΄11). Τιμωρία τους θα είναι να αιχμαλωτιστούν από τους Χαλδαίους του Ναβουχοδονόσορα: «ἑβδομήκοντα ἔτη» (κε΄11, λστ΄10) και να δεινοπαθήσουν: «φωνή στην περιοχή  Ραμά ακούστηκε θρήνου, κλαυθμοῦ και ὀδυρμοῦ· η Ραχήλ έκλαιε και δεν ήθελε να σταματήσει, για τα παιδιά της που χάθηκαν. Ο κύριος όμως έτσι της είπε· ας σταματήσει το κλάμα σου και τα δάκρυα από τα μάτια σου, γιατί θα ανταμειφθούν οι κόποι σου και θα επιστρέψουν τα παιδιά σου από τη χώρα των εχθρών, για να εγκατασταθούν μόνιμα στην πατρίδα τους.»(λη΄15-17) [Η προφητεία αυτή δεν αναφέρεται στη δήθεν σφαγή των νηπίων από τον Ηρώδη, αλλά στο θρήνο για την αιχμαλωσία στη Βαβυλώνα, το 597 π.Χ., που κράτησε 59 χρόνια, ως  το 538, που ο Κύρος την τερμάτισε]. Ο θεός τελικά θα αποσπάσει τους αιχμαλώτους από τη γη της αιχμαλωσίας και θα βγάλει τον Ιούδα (Ιουδαίους) ανάμεσα από εκείνους που τον καταδυναστεύουν (ιβ΄14) [η φράση κακώς θεωρήθηκε προφητεία  της προδοσίας του Ιούδα.] Μετά την επιστροφή θα συνάψει νέα διαθήκη μαζί τους  και δεν θα χρειάζονται κατήχηση, γιατί ο νόμος του θα γραφτεί στην καρδιά τους και θα τον γνωρίζουν μικροί και μεγάλοι (λη΄31-34): [θεωρήθηκε  προφητεία της επικράτησης του χριστιανισμού, όμως θρησκεία χωρίς  κατήχηση και προσηλυτισμό δεν επιβιώνει]. Και θα καταστήσει βασιλιά τους τον Δαβίδ (λζ΄9) και θα αναδείξει βασιλιά από τον οίκο Δαβίδ ένα δίκαιο βλαστάρι («ἀνατολὴν δικαίαν») που θα ονομάσει Ιωσεδέκ» (κγ΄5-6) [Ο Ιωσεδέκ ήταν πατέρας του αρχιερέα Ιησού, που με τον Ζοροβάβελ ήταν αρχηγοί της πρώτης ομάδας Ιουδαίων που επέστρεψαν από τη Βαβυλώνα].  Ο θεός είπε στον Ιερεμία ότι ετοιμάζει κακό εναντίον των Ιουδαίων (ιη΄11) και του απαγόρευσε να κάνει οικογένεια (ιστ΄1-2), κάνοντάς τον να καταριέται τη μέρα που γεννήθηκε (κ΄14). Καταριόταν κι  εκείνους που δεν σφάζουν τους αντιπάλους τους, γιατί η σφαγή είναι «έργον Κυρίου» (λα΄10). Διαμαρτυρόταν που οι συμπολίτες του στην Αναθώθ (πόλη κοντά στην Ιερουσαλήμ) του απαγόρευαν να προφητεύει και τον κακομεταχειρίζονταν: «εγώ σαν αρνί άκακο που το πάνε για θυσία δεν καταλάβαινα· εναντίον μου αποφάσισαν κακή απόφαση  λέγοντας· ελάτε να βάλουμε στο ψωμί του δηλητηριώδες βότανο και να τον εξαφανίσουμε από τη χώρα των ζωντανών» (ια΄19-20) [η φράση θεωρήθηκε προφητεία των παθών του Ιησού]. Αν και ένιωθε αδικημένος, ήταν υπεύθυνος για το βασανιστικό θάνατο αντιπάλων του προφητών (λστ΄22) που ο Ναβουχοδονόσορ τους τηγάνισε στη Βαβυλώνα και είχε διατάξει τον ιερέα Σοφονία να παραδίδει στη φυλακή και στο βασανιστικό ξύλο τους προφήτες που αντιπαθούσε (λστ΄26). Κατά την πολιορκία της Ιερουσαλήμ παρακινούσε σε λιποταξία: «έτσι είπε ο Κύριος: εκείνος που θα μείνει στην πόλη αυτή θα πεθάνει από σφαγή και λιμό, κι εκείνος που θα βγει για να παραδοθεί στοὺς Χαλδαίους που σας πολιορκούν θα ζήσει» (κα΄9, με΄2). Ισχυριζόταν ότι ο θεός έφτιαξε με το δεξί του χέρι τη γη και την δίνει σε όποιον του αρέσει. Έτσι την έδωσε στο Ναβουχοδονόσορα, και είπε ότι το έθνος που θα αρνηθεί να βάλει το λαιμό του κάτω από το ζυγό του βασιλιά της Βαβυλώνας, θα το επισκεφθεί με μαχαίρι και λιμό» (λδ΄5-8). Προέτρεπε κρυφά το βασιλιά Σεδεκία να παραδοθεί (με΄17 κ.ε) και έσπερνε την ηττοπάθεια, γι αυτό οι υπερασπιστές της πόλης τον φυλάκισαν. Ο Ναβουχοδονόσορ τον αποφυλάκισε και τον έκανε άρχοντα μαζί με κάποιον Γοδολία σ’ εκείνους που απέμειναν στην Ιερουσαλήμ μετά την άλωσή της (με΄14). Ο πολεμοχαρής θεός του Ιερεμία που ευνοούσε το Ναβουχοδονόσορα τελικά άλλαξε στρατόπεδο: «ο Κύριος ξεσήκωσε τὸ πνεῦμα του βασιλέως των Μήδων, γιατί η οργή του στρέφεται κατά της Βαβυλώνας, για να την ἐξολοθρεύσει. Αυτή θα είναι η εκδίκηση του Κυρίου»(κη΄11),«ποτήρι χρυσό η Βαβυλὼνα στο χέρι του Κυρίου μεθά όλη τη γη» (κη΄7) [Η Αποκάλυψη βασισμένη σ' αυτό το χωρίο περιγράφει τη Βαβυλώνα σαν γυναίκα ντυμένη στα κόκκινα που κρατά χρυσό ποτήρι και με το κρασί της διαφθοράς μεθά τα έθνη (ιη΄, 3)]. «θα αφανιστεί η Βαβυλὼνα και δε θα κατοικηθεί ξανά» (κη΄ 37). Για να δείξει ο Ιερεμίας ότι μετά την αιχμαλωσία θα ξαναρχίσουν οι αγοραπωλησίες,  αγόρασε από τον ξάδελφό του έναν αγρό στην πατρίδα του την Αναθώθ (λθ΄8) αντί 17 ασημένιων σίκλων, που οι χριστιανοί μπερδεύουν με τα αργύρια του Ιούδα. Το συμβόλαιο φύλαξε ο Βαρούχ σε πήλινο δοχείο (λθ΄43-44) [Τζάμπα τα λεφτά, αφού σκοτώθηκε στην Αίγυπτο, όπου κατέφυγε με τους συμπατριώτες του για ν’ αποφύγουν την οργή του Ναβουχοδονόσορα μετά τη δολοφονία του διοικητή της Ιερουσαλήμ.] Στους Θρήνους του ο Ιερεμίας έχει μια φράση που αξιοποίησε ο Ιησούς, ότι ο καλός άνθρωπος γυρίζει το μάγουλο για να φάει χαστούκι και  χορταίνει προσβολές (γ΄30). Επαναλαμβάνει επίσης την άποψη ότι από το στόμα του Υψίστου  βγαίνει το κακό και  το καλό(γ΄38) [Στην Καινή Διαθήκη το κακό προέρχεται από το διάβολο]. Στην Επιστολή που έστειλε στους αιχμαλώτους στη Βαβυλώνα λέει ότι θα μείνουν εκεί 7 γενιές (α΄2) [στην πραγματικότητα έμειναν 59 έτη (597 - 538 π.Χ.)] και προσπαθεί να τους αποτρέψει από τη λατρεία των ξένων θεών (α΄68: μη φοβάστε τους θεούς, γιατί δεν είναι αληθινοί) [ο εβραϊκός θεός είναι;]

Βαρούχ

Το βιβλίο  γράφτηκε στη Βαβυλώνα τον 5^ο χρόνο της αιχμαλωσίας (581 π.Χ). Ο Βαρούχ (=ευλογημένος) ήταν φίλος και γραμματέας του Ιερεμία και είχε στείλει   χρήματα από έρανο στους Ιουδαίους της Ιερουσαλήμ και τον ιερέα Ιωακείμ, για να προσευχηθούν δουλοπρεπώς «υπέρ τῆς ζωῆς του βασιλιά της Βαβυλώνας Ναβουχοδονόσορ και του γιου του, για να είναι οι μέρες τους όπως οι μέρες του ουρανού στη γη. (…) και να ζήσουμε κάτω από τη σκιά τους  και να είμαστε δούλοι τους για πολλές ημέρες και να βρούμε χάρη απέναντί τους.» (α΄11-12)!  Βαρούχ και  Ιερεμίας υποστήριζαν ότι η υποδούλωση στον ειδωλολάτρη βασιλιά ήταν εντολή του θεού: «έτσι είπε ο Κύριος· σκύψτε τον ώμο σας και δουλέψτε για το βασιλιά της Βαβυλώνας»(β΄21). Οι χριστιανοί  πήραν ως προφητεία για το Χριστό τη φράση του Βαρούχ: «αυτός είναι ο Θεός μας, δεν υπάρχει άλλος σαν κι αυτόν. Βρήκε όλες τις οδούς της επιστήμης* και τις έδωσε στο δούλο του τον Ιακώβ, στον Ισραήλ τον αγαπημένο του· και μετά από αυτό φάνηκε στη γη και συναναστράφηκε με τους ανθρώπους»(γ΄36-38). Η "προφητεία" υπαινίσσεται τις εμφανίσεις του Θεού στους Πατριάρχες των Εβραίων. Συμπληρώνει μάλιστα ότι ο θεός θα ηγηθεί της επιστροφής στην Ιερουσαλήμ μετά τη λήξη της αιχμαλωσίας (ε΄9). [*Οι πρόγονοι των Εβραίων δεν εφηύραν καμιά επιστήμη, απλώς αξιοποιούσαν γνώσεις που έπαιρναν από άλλους π.χ. τη θρησκευτική λογοτεχνία των Σουμερίων, τη νομοθεσία  των Βαβυλωνίων, την αστρολογία των  Χαλδαίων και Περσών, το αλφάβητο των Αραμαίων... Ακόμη και το κτίσιμο του ναού του Σολομώντα επιμελήθηκε ο Χιράμ  ο Τύριος.] Μετά τη δολοφονία του κυβερνήτη Γοδολία, ανθρώπου του Ναβουχοδονόσορα, ο Ιερεμίας και ο Βαρούχ προσπάθησαν να πείσουν τους Ιουδαίους της Ιερουσαλήμ να μην καταφύγουν στην Αίγυπτο από το φόβο τους, αλλά δεν τα κατάφεραν και τους ακολούθησαν.