Στοχασμοί γύρω από το θεό και τη θρησκεία

Η ανθρώπινη φαντασία κατασκεύασε θεούς και θρύλους εμπνευσμένη από μορφές προγόνων, ηρώων, ευεργετών και ισχυρών ηγετών. Αυτή τη γνώμη είχε ο Ευήμερος, Έλληνας φιλόσοφος του 3^ου αιώνα π.Χ. από τη Μεσσήνη,  που έλεγε ότι  ο Δίας ήταν πανάρχαιος βασιλιάς της Κρήτης και μάλιστα οι Κρητικοί έδειχναν τον τάφο του προς μεγάλη αγανάκτηση των θρήσκων, που αντιδρούσαν με βρισιές σαν του Επιμενίδη: «Κρήτες αεί ψεύσται, κακά θηρία, γαστέρες αργαί…» που επαναλαμβάνει ο Παύλος. Κατά τον Κριτία, Αθηναίο μαθητή του σοφιστή Γοργία (5^ος αι. π.Χ), κάποιος πονηρός άνθρωπος επινόησε τους θεούς και  δίδαξε πως τιμωρούν το κακό, ώστε οι άνθρωποι να φοβούνται τους θεούς και να τηρούν τους νόμους.  Η ανθρωπότητα κατά τη νηπιακή ηλικία της αντιμετώπιζε την παντοδύναμη και ακατάληπτη φύση πότε σαν αυστηρό πατέρα-θεό  και πότε σαν γενναιόδωρη μητέρα-θεά. Όταν άρχισαν οι συγκρούσεις φυλών, οι θεοί έγιναν πολέμαρχοι- εγγυητές της νίκης, όπως ο Γιαχβέ που εγγυόταν στους Εβραίους την κατάκτηση της Χαναάν. Οι ιδιότητες που δόθηκαν στο θεό (πανάγαθος, πάνσοφος κλπ) καταρρίπτονται με τη λογική, γι αυτό η θρησκεία χλευάζει τη γνώση («η γαρ σοφία του κόσμου τούτου μωρία παρά τω θεώ εστι…», A΄Κορινθ., γ΄19).  Η λογική λέει ότι, ένας παντοδύναμος και πάνσοφος θεός δεν θα επέτρεπε στο διάβολο να σαμποτάρει το έργο του ούτε θα είχε ανάγκη απολογητών, μαρτύρων ή καλοθελητών που να του υποδεικνύουν με  προσευχές τι πρέπει να κάνει. Αν τα δημιούργησε όλα τέλεια, θα απουσίαζε από τη δημιουργία το κακό. Αν ήταν καλός πατέρας, δεν θα έβαζε τα παιδιά του σε «ναρκοπέδιο» περιμένοντας να δει, αν θα καταφέρουν να επιβιώσουν. Οι θρησκευτικές διδαχές δίνουν την εντύπωση ότι ή ο θεός δεν ήξερε τι έκανε ή οι πιστοί δεν ξέρουν τι λένε... Πιο πιθανό είναι να αυτοδημιουργήθηκε ο κόσμος παρά ο θεός. Οι θεολόγοι ισχυρίζονται ότι ο θεός είναι άχρονος και αχώρητος. Σαν  δημιουργός του χρόνου και του χώρου, βρίσκεται έξω από τις χωροχρονικές διαστάσεις. Μέσα στο χωροχρόνο συμβαίνουν μεταβολές της ύλης και της ενέργειας  που γράφονται στη μνήμη. Κάθε νοητική διαδικασία (μνήμη, γνώση, αυτοσυνειδησία ...) είναι προϊόν αλληλεπίδρασης με τον εγκέφαλο των γεγονότων που συμβαίνουν  στο χώρο και το χρόνο.  Άρα, θεός εκτός χωροχρόνου στερείται μνήμης και γνώσης ... Οι φιλόσοφοι Ιωάννης Σκώτος Εριγένης (9^ος αι.) και Μπαρούχ Σπινόζα (17^ος αι.) ταύτιζαν το θεό με τη φύση (πανθεϊσμός). Ο Αϊνστάιν πίστευε στο «θεό του Σπινόζα που αποκαλύπτεται στην αρμονική τάξη του υπαρκτού και όχι σ’ ένα θεό που ασχολείται με το πεπρωμένο και τις πράξεις των ανθρώπων». Έγραφε: «Πίσω από τα μυστικά της φύσης κρύβεται κάτι λεπτοφυές, άπιαστο και ανεξήγητο. Η λατρεία αυτής της δύναμης, είναι η δική μου θρησκεία. …Η θρησκεία του μέλλοντος θα είναι  κοσμική. Θα ξεπερνά το επίπεδο του προσωπικού θεού, θ’ αποφεύγει το δόγμα και τη θεολογία» (Αϊνστάιν, H.G.Kessler, The Diary of a Cosmopolitan). 'Ηθελε να διαβάσει το θεϊκό νου ανακαλύπτοντας την «ενοποιημένη θεωρία πεδίου». Απέρριπτε την ιδέα ότι η τύχη κυβερνά το σύμπαν, όπως απέρριψε την κοσμολογική σταθερά που ανακάλυψε (τη δύναμη που διαστέλλει το σύμπαν) λέγοντας «ο θεός δεν ρίχνει ζάρια». Απέρριπτε επίσης την ιδέα  ενός θεού «που ανταμείβει και τιμωρεί τα πλάσματα που δημιούργησε» και δεν πίστευε σε ζωή μετά το θάνατο. Η κβαντική επιστήμη απέδειξε ότι βρισκόμαστε εδώ  λόγω συμπτώσεων και επειδή το τυχαίο ενυπάρχει στη φύση (Jim al Khalili, Ιρακινός φυσικός, Μαύρες Τρύπες, Σκουληκότρυπες και Χρονομηχανές). Ο Δαρβίνος επιστρατεύτηκε από την Εκκλησία να βρει επιστημονικές αποδείξεις της Γένεσης και κατέληξε στη θεωρία της φυσικής επιλογής, που ανατρέπει το δημιουργισμό (creationism, πιστή ερμηνεία της Γένεσης) και τον ευφυή σχεδιασμό (intelligent design, δημιουργία του κόσμου βάσει θεϊκού σχεδίου) [Κ. Δαρβίνου «Καταγωγή των ειδών μέσω φυσικής επιλογής», 1859]. Κάθε θρησκευόμενος αναζητεί στη θρησκεία εκείνο που του λείπει. Ο  αδύναμος δύναμη. Ο φοβισμένος θάρρος. Ο πονεμένος παρηγοριά. Άλλος γεμίζει το ψυχικό του κενό. Άλλος βρίσκει το νόημα της ζωής του … Πολλούς τραβά στη θρησκεία ο πόθος για αθανασία. Δεν θέλουν να πιστέψουν ότι όλα τελειώνουν τόσο σύντομα, άδοξα και τραγικά χωρίς αποκατάσταση της δικαιοσύνης. Η θρησκεία προσφέρει την αυταπάτη πως κάποτε θα καταστραφεί ο κόσμος της αδικίας και θα ξαναζήσουμε αιώνια σ’ ένα καινούριο κόσμο, υποταγμένο στο θέλημα του θεού.  «Η θρησκευτική αθλιότητα είναι η έκφραση της πραγματικής αθλιότητας και η διαμαρτυρία γι αυτήν. Η θρησκεία είναι ο αναστεναγμός του καταπιεζόμενου πλάσματος, η καρδιά ενός άκαρδου κόσμου, το πνεύμα μιας δίχως πνευματικότητα κατάστασης, το όπιο του λαού» (Κ. Μαρξ) … Πλάθουμε  θεούς που είναι υπηρέτες των επιθυμιών και αναγκών μας. Πιστεύουμε αυτό που θέλουμε παρά αυτό που βλέπουμε.  Οι οπαδοί κάθε θρησκείας ισχυρίζονται ότι η πίστη τους είναι αληθινή,  εφόσον βρίσκονται άνθρωποι που πεθαίνουν γι’ αυτήν. Με το θεό -κι όχι χωρίς θεό- όλα επιτρέπονται, αφού στο όνομά του βασανίζονται και σκοτώνονται άνθρωποι. Θρησκείες και θεοί συντηρούνται καταναλώνοντας ανθρώπους. Οι βωμοί τους έχουν θεμελιωθεί πάνω σε ειδεχθείς φόνους, λιπάνθηκαν από βουνά πτωμάτων και ποτίστηκαν από ποταμούς αιμάτων. Οι θεοί διψούν για αίμα, σάρκα και πολυώδυνα βασανιστήρια. Δεν χορταίνουν σκοτωμούς και ολοκαυτώματα.  Σωπαίνουν μπροστά σε απαίσια εγκλήματα. Δεν συγκινούνται από θρήνους αθώων. Δεν αγανακτούν με την ηλιθιότητα πιστών που γίνονται θύτες και θύματα στο όνομα του θεού τους. Η διαστροφική ιδέα ότι ο θεός ηδονίζεται με τις θυσίες που του προσφέρονται, καταργεί την εικόνα του τέλειου θεού της αγάπης και της φιλανθρωπίας.