Οι απολογητές Αθηναγόρας και Ιουστίνος

    Αθηναγόρας και Ανάσταση νεκρών 

    Ο απολογητής Αθηναγόρας, Αθηναίος φιλόσοφος του 2^ου αιώνα μ.Χ, προσαρμόζει το χριστιανισμό στα φιλοσοφικά καλούπια του Πλάτωνα και των στωικών και προσπαθεί να αποδείξει με τη λογική τα παράλογα δόγματα περί θεού, ψυχής και ανάστασης. Χρησιμοποιεί την τελολογική θεωρία του Αριστοτέλη, ότι ο άνθρωπος έχει δημιουργηθεί για να εκπληρώσει κάποιο ειδικό προορισμό («τέλος»). Στο λόγο του «Περί αναστάσεως νεκρών» λέει ότι εφόσον υπήρξε γένεση του ανθρώπου, όχι από ανάγκη, αλλά από αγαθότητα του θεού, πρέπει να υπάρξει και  ανάσταση σαν φυσικό επακόλουθο... Ο άνθρωπος υφίσταται μεταβολές και η ανάσταση θα είναι μεταβολή προς το καλύτερο...  [Όσο αφορά την ποιότητα των μεταβολών του σώματος, βλέπουμε μια συνεχή κατάπτωση μέχρι την τελική κατάρρευση. Δεν έχουμε να περιμένουμε τίποτε καλύτερο  από την επιστροφή μας στο μηδέν κι αυτό φαίνεται πιο ταιριαστό με τη φύση απ’ ότι η ανάσταση].  Κατά τον Αθηναγόρα, δεν θα έφτιαχνε ο θεός  λογικό ζώο με έμφυτο τον ηθικό νόμο, αν δεν ήθελε να είναι αθάνατο. Γι αυτό η ανάσταση  είναι προνόμιο του ανθρώπου και όχι των άλογων ζώων κι αυτό  δεν  αδικεί τα υπόλοιπα όντα της γης, που είναι καταδικασμένα να μην αναστηθούν. [Με αυτό το σκεπτικό, η λογική εξασφαλίζει την αθανασία. Όμως οι χριστιανοί θεωρούν σωστό να παρομοιάζονται με πρόβατα και ψάρια που δεν έχουν λογική.]  Ο άνθρωπος είναι ψυχή και σώμα κι έτσι πρέπει να μείνει αιωνίως για να είναι ανθρώπινη η φύση του…  Η ψυχή δεν έχει σωματικά πάθη και μπορεί να χαλιναγωγεί το σώμα. Στο άρμα της ψυχής κυβερνήτης είναι ο νους. (πλατωνική θεωρία). [Από τότε που κάποιοι ξεχώρισαν την ανθρώπινη προσωπικότητα από τις σωματικές λειτουργίες, την ονόμασαν ψυχή και της έδωσαν θεϊκή προέλευση, ο κόσμος αποπροσανατολίζεται από τις αληθινές αξίες. Επιθυμεί τα αγαθά μιας ανύπαρκτης ζωής και περιφρονεί την υπαρκτή ζωή.] Ο Αθηναγόρας θεωρεί την ανάσταση  σαν ξύπνημα μετά τον ύπνο. Η ζωή, λέει, διακόπτεται πότε από τον ύπνο –πότε από το θάνατο, τα δίδυμα αδέλφια της ελληνικής μυθολογίας. [Ο θάνατος  συνεπάγεται  διάλυση του σώματος, ενώ ο ύπνος βοηθά στην ανανέωσή του. Ο θάνατος είναι καταστροφικός,  ο ύπνος ευεργετικός. Πώς μπορείς να ταυτίσεις αυτά τα δύο και να προσδοκάς ότι από το θάνατο θα ξυπνήσεις κάποτε  και μάλιστα σε βελτιωμένη  έκδοση;] Άλλο επιχείρημα του Αθηναγόρα είναι ότι στην παρούσα ζωή  συνήθως δεν επιβραβεύεται η καλοσύνη και δεν τιμωρείται το κακό. Έτσι καταργείται η έννοια της δικαιοσύνης  και της θείας πρόνοιας, γι αυτό πρέπει να αναστηθούν οι άνθρωποι, για να κριθούν και να αποδοθεί δικαιοσύνη. Η ανάσταση πρέπει να είναι ψυχοσωματική,  επειδή το σώμα παρασύρει την ψυχή»… [Ο διχασμός του ανθρώπου σε σώμα και ψυχή οδήγησε σε μίσος προς το σώμα και επιθυμία θανάτου.  Ψυχή ονομάστηκε η δραστηριότητα των εγκεφαλικών  κυττάρων, προϊόν του σώματος που δεν υπάρχει χωρίς αυτό]. «Αν δεν γίνει η ανάσταση, η φύση των ανθρώπων δεν θα παραμείνει ανθρώπινη», υποστηρίζει ο Αθηναγόρας, επειδή ως ανθρώπινη φύση θεωρεί αυθαίρετα ένα είδος όντων που υπερέχει από τα άλλα και γι αυτό πρέπει να έχει διαφορετική τύχη. [Η ζωή πάνω στη Γη  διδάσκει το αντίθετο, αφού σε αρκετές περιπτώσεις οι άνθρωποι ξεπερνούν τα άλλα είδη σε αγριότητα, παραλογισμό, κακία, απληστία και ανηθικότητα.] Ο Αθηναγόρας θεωρεί την ψυχή φορέα των προσόντων που δίνουν ανθρωπιά. Αν αυτή γίνει θνητή σαν το σώμα, μάταια έχει συνδεθεί με αυτό, που είναι φτωχό και κυριευμένο από πάθη. [Είναι ανεύθυνο να ισχυρίζεται κάποιος ότι για τις κακίες του φταίει το σώμα του. Είναι παράλογο ότι κάποτε τα τρισεκατομμύρια των ανθρώπων που πέρασαν και θα περάσουν από τη Γη θα αναστηθούν ψυχοσωματικά για να απολογηθούν. Αν ο θεός κατασκεύασε τον άνθρωπο και τον άφησε να εγκληματεί, πρέπει κι αυτός να απολογηθεί, γιατί, ενώ μπορούσε να τον αποτρέψει, δεν το έκανε. Αν τα παρόντα προδιαθέτουν για τα μελλούμενα, δεν υπάρχει ελπίδα να επικρατήσει ποτέ δικαιοσύνη ούτε σ’ αυτόν ούτε στον άλλο κόσμο.] Ο Αθηναγόρας κρίνει ως αναγκαία την ανάσταση των νεκρών, γιατί, «αν δεν γίνει, μάταια εμποδίζεται το σώμα να απολαμβάνει ό,τι ορέγεται και μάταια υπακούει στα χαλινάρια της ψυχής, η οποία το χαλιναγωγεί. Πάει χαμένη η νοημοσύνη, η φρονιμάδα, η παρατήρηση της δικαιοσύνης, η άσκηση κάθε αρετής, η νομοθεσία, η τάξη και οτιδήποτε άλλο είναι καλό για τους ανθρώπους και υπάρχει στις ανθρώπινες σχέσεις. Αν δεν υπάρξει ανάσταση, μάταια είναι και η γένεση και η φύση του ανθρώπου, δεν χρειαζόταν να δημιουργηθεί και να κατασκευαστεί όπως είναι, αν δεν κατασκευάστηκε με σκοπό να ζει αιώνια» [η πρόθεση του ανθρώπου να θεωρήσει ως σκοπό της ζωής του την αθανασία τον οδήγησε στην αυταπάτη ότι ζώντας με κάποιους θρησκευτικούς κανόνες θα πετύχει το αντικείμενο του πόθου του.] «Όλοι θ’ αναστηθούν, γράφει ο Αθηναγόρας, μα όλοι δεν θα κριθούν, γιατί,  αν σκοπός της ανάστασης είναι η Κρίση, δεν πρέπει ν’ αναστηθούν τα βρέφη κι οι αναμάρτητοι, που δεν χρειάζεται να κριθούν.» [το χριστιανικό δόγμα θεωρεί όλους τους ανθρώπους από τη σύλληψή τους στη μήτρα φορείς του προπατορικού αμαρτήματος και επιρρεπείς στις αμαρτίες, γι αυτό δικαιολογείται η ύπαρξη της εκκλησίας, που θα αναλάβει τα περαιτέρω]  Ο Αθηναγόρας γράφει ότι η ανάσταση και η κρίση των ψυχών είναι προσδοκία όλων των λαών και βασικό δόγμα κάθε θρησκείας (ελληνικής, αιγυπτιακής,  ζωροαστρικής). [Αυτό φανερώνει απλά πως ο χριστιανισμός δανείστηκε στοιχεία από τις προγενέστερες αυτές θρησκείες και δεν αποτελούν  δική του επινόηση τα περί αναστάσεως,  κρίσεως, ανταποδόσεως  και αιώνιας ζωής].  Σύμφωνα με τον Αθηναγόρα είναι αδύνατο να γίνει μεταμόσχευση μελών του σώματος [το άγιο πνεύμα δεν το είχε προβλέψει!] «Το σπέρμα δεν έχει εγγεγραμμένη τη φυή (σωματική διάπλαση) ή τη μορφή των ανθρώπων». [κι όμως, το σπέρμα μεταφέρει γενετικές πληροφορίες που αφορούν τη μορφή και τη σωματική διάπλαση, γραμμένες με το αλφάβητο του κώδικα DNA] «Η πέψη γίνεται στο ήπαρ, όπου χωρίζονται τα συστατικά των τροφών και μετατρέπονται σε θρεπτικές ουσίες ή  περιττώματα». [Η πέψη γίνεται στον πεπτικό σωλήνα (στόμα, οισοφάγος, στομάχι, λεπτό και παχύ έντερο). Διασπώνται οι τροφές με τη βοήθεια αδένων (σάλιου από τους σιελογόνους αδένες, χολής από το συκώτι, παγκρεατικού υγρού από το πάγκρεας), τα χρήσιμα συστατικά  απορροφούν οι εντερικές λάχνες και τα περιττώματα  αποβάλλονται μέσω του παχέος εντέρου]...  Δεν κατηγορούμε την άγνοια σε μια εποχή που δεν είχαν ανακαλυφθεί ορισμένες γνώσεις, που τώρα τις κατέχουν παιδιά του Δημοτικού. Κατηγορούμε την αλαζονεία εκείνων που καυχώνται ότι κατέχουν την αλήθεια και τη στηρίζουν με σαθρά επιχειρήματα.

                                       -.-

Ιουστίνος ο απολογητής (100-165 μ.Χ.)

 Ο Ιουστίνος, γεννημένος στη Σαμάρεια, στο έργο του «Προς Τρύφωνα Ιουδαίον Διάλογος», αποδεικνύει με παραδείγματα από τη Βίβλο ότι ο εβραϊκός θεός και ο χριστιανικός είναι ο ίδιος [πολλοί χριστιανοί δεν μπορούν να χωνέψουν την τεράστια αντίθεση μεταξύ του αιμοβόρου Γιαχβέ και του πράου Ιησού)].  Συμπεραίνει ότι από την ανάληψη του Χριστού μέχρι τον ερχομό του αντιχρίστου, σύμφωνα με την προφητεία του Δανιήλ, θα περάσουν 350 έτη [Άρα, ο αντίχριστος  έζησε στα χρόνια του αυτοκράτορα Θεοδοσίου Α΄, που απαγόρευσε το 383 μ.Χ. τη λατρεία των αρχαίων θεών].  Ισχυρίζεται ότι το αίμα του Χριστού δεν προέρχεται από σπέρμα ανθρώπου, αλλ’ εκ της του θεού δυνάμεως» επομένως «ουκ έστιν ο Χριστός άνθρωπος εξ ανθρώπων» [τότε  ούτε  ενανθρώπηση  έγινε]. Απορούσε, πώς τα χριστιανικά δόγματα τα έχουν διατυπώσει πρώτοι οι ειδωλολάτρες. Σκέφτηκε λοιπόν ότι ο διάβολος αποκάλυψε παραποιημένα τα μυστήρια σε Έλληνες, Αιγυπτίους και Πέρσες. Έτσι οι Έλληνες έγραψαν περί της παρθένου Δανάης που γέννησε τον Περσέα, αφού την γονιμοποίησε ο Δίας πέφτοντας σαν χρυσή βροχή.  Και για το Διόνυσο, γιο του Δία και της Σεμέλης και ευρετή της αμπέλου ότι πέθανε και αναστήθηκε και ανέβηκε στον  ουρανό και  στα μυστήρια του Διονύσου τον παρουσίαζαν πάνω σε γαϊδουράκι σαν τον Χριστό. Και για τον Ηρακλή, γιο του θεού Δία και της θνητής Αλκμήνης, ότι πέθανε  και ανέβηκε στον ουρανό. Και για τον Ασκληπιό, ότι ανάστησε νεκρούς και  θεράπευσε ασθένειες. Και για το Μίθρα, ότι γεννήθηκε από πέτρα σε σπήλαιο, όπου γίνεται η μύηση… [Αυτές οι ομοιότητες σκανδάλιζαν τους πιστούς, που δεν τολμούσαν να τις ερμηνεύσουν ως δάνεια του χριστιανισμού από την ελληνική θρησκεία]. Περί του διαβόλου γράφει ότι ανακατεύεται παντού: Σύμφωνα με το Μωυσή (Γένεση,Γ΄)ο διάβολος μεταμορφωμένος σε φίδι εξαπάτησε την Εύα. ...Στην Τάνις, πόλη της Αιγύπτου κατέβηκαν άγγελοι πονηροί, που αποστάτησαν από το θεό  και κατοίκησαν εκεί, για να έχουν τη βοήθεια του φαραώ (Ησαΐας, Λ 1-5)... Οι θεοί των εθνών είναι δαίμονες. ...Ο μέγας ιερέας Ιησούς, γιος του Ιωσεδέκ που φρόντισε για την ανοικοδόμηση του Ναού, ενώ δεχόταν εντολές από  έναν άγγελο, είχε στα δεξιά του το διάβολο να τον παρενοχλεί (Ζαχαρίας,κεφ. Γ). ...Στον «Ιώβ»(Α΄,6 κλπ) ο διάβολος δίνει το παρών μπροστά στο θεό, μαζί με τους υπόλοιπους αγγέλους...   Ο Ιουστίνος ήταν οπαδός του πρωτοχριστιανικού χιλιασμού. Γράφει: Γνωρίζω καλά ο ίδιος, όπως κάθε σωστός χριστιανός, ότι θα γίνει ανάσταση νεκρών και ότι θα βασιλέψει ο Χριστός χίλια χρόνια στην Ιερουσαλήμ που θα ανοικοδομηθεί, θα στολιστεί και θα επεκταθεί, όπως διαβεβαιώνουν οι προφήτες Ιεζεκιήλ και Ησαΐας. Για το χιλιετές διάστημα της επίγειας βασιλείας του Χριστού παρουσιάζει ως απόδειξη το βιβλικό ρητό, ότι χίλια χρόνια ισοδυναμούν για το θεό με μια μέρα… Ο θεός προειδοποίησε τον Αδάμ ότι θα πεθάνει τη μέρα που θα φάει από το δέντρο της γνώσης, άρα δεν είχαν περάσει ακόμα 1000 χρόνια από τότε. ...Ο Ησαΐας προφητεύει πως θα υπάρξει διάστημα κυριαρχίας του λαού του θεού ίσο με τις ημέρες του δέντρου της γνώσης.  ...Κατά τη χιλιετηρίδα της επίγειας βασιλείας του Χριστού, όπως λέει και ο Ησαΐας, ουρανός και γη θα ανακαινιστούν. Ο θεός θα ευφραίνεται μαζί με το λαό του στην Ιερουσαλήμ. Δεν θ’ ακουστεί πια ούτε κλάμα ούτε κραυγή. Κανείς δε θα πεθαίνει πρόωρα. Οι νέοι θα είναι εκατό χρονώ. Θα κτίσουν σπίτια και θα τα κατοικούν. Θα φυτέψουν αμπέλια και θα τρώνε τους καρπούς. Και θα ζήσουν όπως στις μέρες του ξύλου της ζωής … Οι εκλεκτοί του θεού δεν θα κοπιάζουν άδικα. Τα παιδιά τους και τα εγγόνια τους θα είναι ευλογημένα. Θα εισακούονται, πριν ζητήσουν κάτι… Λύκοι και αρνιά θα βόσκουν μαζί. Το λιοντάρι θα τρώει άχυρο και το φίδι χώμα… και, καθώς μαρτυρεί ο Ιωάννης στην Αποκάλυψη, θα ζήσουν χίλια έτη στην Ιερουσαλήμ αυτοί που θα πιστέψουν στο Χριστό … και μετά θα γίνει η ανάσταση των νεκρών και η κρίση (PG Migne/Iustinus/Dialogus, σ. 75-76).  Στην  Α΄ Απολογία  υπέρ Χριστιανών παραδέχεται ότι η χριστιανική θεία κοινωνία μοιάζει με τη θεία κοινωνία των πιστών του Μίθρα και υποστηρίζει ότι δεν αντέγραψαν οι χριστιανοί το μυστήριο, αλλά οι δαίμονες που γνώριζαν τα σχέδια του θεού και τα αποκάλυψαν στους ιδρυτές των μυστηρίων του Μίθρα:«όπερ και εν τοις του Μίθρα μυστηρίοις παρέδωκαν γίνεσθαι μιμησάμενοι οι πονηροί δαίμονες». Πρόκειται μάλλον για επίδραση του μύθου του Προμηθέα, που αποκάλυψε στους ανθρώπους τα μυστικά των θεών. Προκειμένου να δικαιολογηθούν αντιγραφές και δάνεια, παρακάμπτονται βασικά δόγματα, π.χ. ότι ο διάβολος δεν γνωρίζει τα σχέδια του θεού, γιατί δεν είναι παντογνώστης. Ο παντοδύναμος και πάνσοφος θεός παρουσιάζεται θύμα κλοπής και απάτης, αδύναμος να προστατεύσει τα απόρρητα σχέδιά του από τον μισητό του αντίπαλο, αυτά που δεν τα γνωρίζει κανείς από τους αγγέλους ούτε καν ο ίδιος ο γιος του, όπως γράφει το ευαγγέλιο: «…ουδείς οίδεν, ουδέ οι άγγελοι των ουρανών, ει μη ο πατήρ μου μόνος» (Ματθ. Κδ΄36).