Ειρηναίος, Τερτυλλιανός, Κύριλλος Ιεροσολύμων (επιλογές χωρίων)

Ο Ειρηναίος, επίσκοπος Λυών (2^ος -αρχές 3^ου αι.), ένας από τους  πατέρες που διαμόρφωσαν τη χριστιανική θεολογία, επηρεασμένος από την Αποκάλυψη, δίδαξε κι αυτός τη χιλιετή βασιλεία του Υιού σ’ έναν επίγειο παράδεισο, μια βασιλεία που θα είναι ορατή από όλους. Αυτή θα είναι η πρώτη Ανάσταση, κατά την οποία θα αναστηθούν μόνο οι δίκαιοι και θα βασιλεύσουν μαζί με το Χριστό. Μετά θα γίνει η Δευτέρα παρουσία και ο κόσμος θ’ αλλάξει. Θ’ ακολουθήσει η δεύτερη Ανάσταση, που θ’ αναστηθούν οι αμαρτωλοί, για να γίνει η Κρίση και η αιώνια βασιλεία του Πατρός.  Στο έργο του  «Έλεγχος και ανατροπή της ψευδωνύμου γνώσεως», αναφέρει ως ιδρυτή του Γνωστικισμού, που είχε τότε πλατιά διάδοση, το Σίμωνα το μάγο και προέλευση από την ελληνική φιλοσοφία, η οποία έχει κοινά σημεία με το χριστιανισμό π.χ. τη διδασκαλία του Πλάτωνα για τη θεία πρόνοια. [Κοινά σημεία έχουν και ο γνωστικισμός με το χριστιανισμό, π.χ. οι γνωστικοί έκαναν λόγο για ζεύγη θεοτήτων, τους αιώνες, που αναφέρει και ο Παύλος ( «κατηρτίσω τους αιώνας»)]. Σύμφωνα με τον Ειρηναίο η ψυχή δεν είναι φύσει αθάνατη, αλλά της δόθηκε η αθανασία από το θεό [έτσι προσαρμόζει στο χριστιανισμό την πλατωνική διδασκαλία περί ψυχής]. Ο Αδάμ δεν πλάστηκε τέλειος και πλανήθηκε όντας σε νηπιακή κατάσταση [ο θεός δημιούργησε ένα έργο ατελές και είχε την απαίτηση να συμπεριφέρεται τέλεια;]. Ο Αδάμ είχε πατέρα άνθρωπο και γεννήθηκε από σπέρμα  (2ο βιβλίο, παράγρ. 33) [ξεχνά πως ο θεός τον έπλασε από πηλό και δεν μας πληροφορεί από ποιου το σπέρμα γεννήθηκε).  Ο 2ος Αδάμ (ο Χριστός) δεν πλάστηκε από χώμα, για να μη γίνει άλλο είδος» [άρα δεν υπάρχει απόλυτη αντιστοιχία Αδάμ και Χριστού].  Στο 4ο βιβλίο, παρ. 24, ερμηνεύει το 666 της Αποκάλυψης  ως σύνολο αμαρτιών των 6000 χρόνων ζωής του  κόσμου ή άθροισμα της ηλικίας του Νώε προ του κατακλυσμού (600 ετών) με το μήκος και πλάτος της εικόνας του Ναβουχοδονόσορα (60Χ6)…[ Είναι λυπηρό οι επίσκοποι να ασχολούνται με παραμύθια, αντί να προσπαθούν να λύσουν τα πραγματικά προβλήματα της ζωής των πιστών]. 

Ο Τερτυλλιανός (155-240), χριστιανός απολογητής από την Καρχηδόνα (Τυνησία), απέρριπτε το νηπιοβαπτισμό και την άσκηση της ιεροσύνης από ειδικό ιερατείο, αφού όλοι όσοι έλαβαν τη χάρη μπορούν και να τη μεταδώσουν. Δεν συμπαθούσε τις επιστήμες και αποδεχόταν το Μοντανισμό, αίρεση από τη Φρυγία, που ζητούσε την επιστροφή στην εκκλησία της πεντηκοστής, τότε που οι πιστοί απάγγελλαν προφητείες, μιλούσαν ακαταλαβίστικες γλώσσες και ζούσαν με την προσμονή της Δευτέρας Παρουσίας. Υποστήριζε ότι το δεύτερο πρόσωπο της αγίας τριάδας, ο Λόγος του θεού, γεννήθηκε κατά τη δημιουργία του κόσμου και υπήρχε καιρός που δεν υπήρχε υιός. Πριν από τη δημιουργία είχε γεννηθεί ως σοφία του θεού (ενδιάθετος λόγος). Κατά τη δημιουργία έγινε (προφορικός) λόγος… υποτάσσεται στον πατέρα που είναι αιώνιος και ανώτερος κι από τη θεία του δύναμη παίρνει μερίδιο… [Αυτές οι απόψεις, που οφείλονται στην ασάφεια των ιερών κειμένων,  κυριαρχούσαν τον 3^ο αιώνα με αποκορύφωμα τη διδασκαλία του Άρειου (256-336), ότι  ο Υιός είναι κτίσμα του θεού].

Ο Κύριλλος Ιεροσολύμων (313-386) στις ομιλίες του Προς τους Κατηχουμένους (Patrologia Graeca Migne, τομ.33, 331-1180)  επαναλαμβάνει τους μύθους της Π. Διαθήκης, πως οι υιοί του θεού πήραν γυναίκες των ανθρώπων και γέννησαν τους γίγαντες, των οποίων οι αμαρτίες μόλυναν τη γη κι ο θεός αποφάσισε να την ξεπλύνει με τον κατακλυσμό… Για χάρη του βασιλιά Εζεκία οπισθοδρόμησε ο ήλιος…. Ο Ναβουχοδονόσορ, βασιλιάς της Βαβυλώνας, μεταμορφώθηκε σε θηρίο, με τρίχες και νύχια λιονταριού κι έτρωγε χόρτο στην έρημο σαν βόδι. Όταν όμως μετανόησε και προσκύνησε τον Γιαχβέ, ξανάγινε όπως πριν! Ο Μωυσής έκανε το ραβδί του  φίδι με δόντια και μάτια δράκοντα. Το ραβδί του Ααρών άνθισε και έκανε καρύδια...κ.λπ.  Στη γ΄ Κατήχηση κλέβει από το Θαλή την ιδέα ότι πρωταρχικό στοιχείο του κόσμου είναι το νερό  («Αρχή κόσμου το ύδωρ»), αλλά προχωρεί σε αντιεπιστημονικές θεωρίες «μέγα τι το ύδωρ και των τεσσάρων στοιχείων του κόσμου των φαινομένων το κάλλιστον. Αγγέλων ενδιαίτημα ο ουρανός, αλλ’ εξ υδάτων ουρανοί». Η γη επίσης προήλθε «εξ υδάτων» και πριν από την εξαήμερο της δημιουργίας «πνεύμα θεού επεφέρετο επάνω του ύδατος». [Άρα ο  κόσμος δεν έγινε από το μηδέν, αλλά από την ύλη που υπήρχε στα νερά μιας αβύσσου συνάναρχης με το θεό]... Ο Ηλίας πρώτα περνά τα νερά του Ιορδάνη και μετά «ιππηλατεί τον ουρανόν». Όμως μέσα στο νερό φωλιάζουν  δαιμονικά όντα, όπως  ένα τέρας που χωρούσε ο Ιορδάνης ποταμός στο μάτι του και τα αλιευτικά δεν θα μπορούσαν να μεταφέρουν μια τρίχα της ουράς του! (Ιώβ, κεφ. Μ΄).  Στη δ΄ Κατήχηση, 4,19, Περί ψυχής, υπάρχει πλατωνική επίδραση και πίστη στην προΰπαρξη των ψυχών, που ζουν σε κάποιο ουράνιο χώρο και είναι αναμάρτητες πριν κατέβουν στη γη: «πριν παραγένηται εις τόνδε τον κόσμον η ψυχή, ουδέν ήμαρτεν». Υπάρχουν πολλοί ουρανοί, αλλά η Γραφή αναφέρει τρεις, επειδή «τοσούτους μόνους ημίν γνώναι συνέφερε». Δεν πρέπει ο άνθρωπος να τα μαθαίνει όλα! Κατακρίνεται η περιέργεια για γνώση: «Βαθύτερά σου μη ζήτει και ισχυρότερά σου μη εξέταζε», με άλλα λόγια, πίστευε και μη ερεύνα. Πρέπει οι πιστοί να μισούν όσους δεν είναι χριστιανοί:  «μίσησον αυτούς από καρδίας»...  Σύμφωνα με τον Κύριλλο ο θεός έστησε τον ουρανό σαν καμάρα κι έβαλε το στερέωμα «εν μέσω του ύδατος». Ο ουρανός είναι από νερό που μέσα του πλέουν πύρινα σώματα (ήλιος, σελήνη, άστρα). Αν απορείς  «πώς τα πύρινα εν τω ύδατι τρέχει;», μάθε ότι λόγω της ανάγκης νερού για  καλλιέργεια της γης, ο θεός αποθήκευσε τα νερά αυτά στον ουρανό… Όλα  δημιουργήθηκαν για χάρη του ανθρώπου και μόνο.  Ο ήλιος «δια το ανθρώπω φαίνειν εγένετο και πάντα τα ζώα δια το δουλεύειν ημίν κατέστη, βοτάναι δε και δένδρα δια την ημετέραν απόλαυσιν εκτίσθη» [άπληστο ζώο ο άνθρωπος!] Στο ερώτημα: -Γιατί έπρεπε ο Χριστός να γεννηθεί από παρθένα; ο Κύριλλος απαντά: «η Εύα εκ του Αδάμ εγεννήθη … απέδωκεν ουν η Μαρία της χάριτος το χρέος». Χρωστούσε η Εύα ένα πλευρό στον Αδάμ και του το ξανάδωσε η Μαρία. Ακλόνητο επιχείρημα! Στη 15^η Κατήχηση γράφει: Προς το τέλος της  βασιλείας των Ρωμαίων θα βασιλέψουν μαζί 10 ρωμαίοι βασιλείς. Μετά θα εμφανιστεί ένας 11^ος, ο αντίχριστος, που θα αρπάξει με μάγια την εξουσία και θα βασιλέψει 3 χρόνια κι 6 μήνες στο ναό του Σολομώντα  προκαλώντας «μεγάλη θλίψη» στους χριστιανούς. Όμως «δια τους εκλεκτούς κολοβωθήσονται αι ημέραι εκείναι» και θα γίνει η Δευτέρα Παρουσία κατά την οποία ο Χριστός με ένα φύσημα θα τον ρίξει στο «πυρ της γεένης»... Θα έρθει ο Χριστός από τον ουρανό, πάνω σε σύννεφα με συνοδεία μουσικής από σάλπιγγες αγγέλων. Θα αναστήσει πρώτα τους εκλεκτούς νεκρούς, έπειτα τα σύννεφα θα αρπάξουν τους ζωντανούς ευσεβείς και θα τους πάνε στον παράδεισο, όπως υποσχέθηκε ο Παύλος. Όμως επειδή οι Έλληνες δεν τα πιστεύουν αυτά, ο θεός τους έδωσε σαν απόδειξη  της ανάστασης των νεκρών το πουλί φοίνικας, που φτιάχνει τον τάφο του από λίβανο, σμύρνα και άλλα αρώματα, μπαίνει μέσα, πεθαίνει και «σαπείσης σαρκός του τελευτήσαντος, σκώληξ τις γεννάται και ούτος αυξηθείς εις όρνεον μορφούται, μη απιστήσεις δε τούτω». Ο μυθικός φοίνικας, κατά τον Κύριλλο, τηρεί το χριστιανικό έθιμο της ταφής, ασχέτως αν σε άλλο μύθο αυτοπυρπολείται. Άλλο «σοβαρό» επιχείρημα του Κυρίλλου για την  ανάσταση είναι οι φάσεις της σελήνης: «το γαρ της σελήνης σώμα παντελώς εκλείπον… πάλιν αναπληρούται …. Κατά περιόδους ετών εκλείπουσα η σελήνη και εις αίμα φανερώς μεταβληθείσα, πάλιν απολαμβάνει το σώμα το φωτοειδές». Έβλεπε τη σελήνη να λιγοστεύει, να χάνεται και πάλι να ξαναφαίνεται, ανάλογα με τη θέση της και το φωτιζόμενο από τον ήλιο τμήμα της και φανταζόταν ότι πεθαίνει και ανασταίνεται. Ακόμη πιο αστείος είναι ο ισχυρισμός του, ότι οι πυγολαμπίδες μας διδάσκουν πως οι ευσεβείς μετά την ανάσταση θα εκπέμπουν φως: «ο σκώληκα φως εκλάμπειν ποιήσας, πολλώ μάλλον φωτοποιήσει δίκαιον άνθρωπον»!

                            ***