Επιστολή Ιακώβου (επιλογή χωρίων)

Γράφτηκε  γύρω στο 50 μ.Χ. από τον «αδελφόθεο» Ιάκωβο, ετεροθαλή αδελφό του Ιησού, πρώτο επίσκοπο Ιεροσολύμων (δεν ανήκε στους Δώδεκα, όπως ο Ιάκωβος του Ζεβεδαίου και ο Ιάκωβος του Αλφαίου). Απευθύνεται μόνο στους Εβραίους: «ταις δώδεκα φυλαίς ταις εν τη διασπορά» (α΄1) και αραδιάζει ρητά της Βίβλου, περί υπομονής, σοφίας, πίστης, πλούτου,  κλπ.  Όπως και ο Παύλος, ξεχωρίζει το θεό από τον Ιησού: «Θεού και κυρίου Ιησού Χριστού δούλος».  Στο ερώτημα αν ο θεός ευθύνεται για την ύπαρξη του κακού απαντά όχι, γιατί «απείραστος εστι κακών, πειράζει δε αυτός ουδένα» (α΄13). Τα αγαθά κατεβαίνουν στη γη από τον «πατέρα των φώτων» (α΄17). [Στην Παλαιά Διαθήκη ο θεός στέλνει ή επιτρέπει το κακό: «ο ποιών ειρήνην και κτίζων κακά», Ησαϊας,ΜΕ΄7.] Εκείνος που γνωρίζει το καλό και δεν το κάνει, διαπράττει αμαρτία («ειδότι ουν καλόν ποιείν και μη ποιούντι, αμαρτία αυτώ εστιν», δ΄17) [αυτό δεν ισχύει για τον θεό;] Όπως κάθε Ιουδαίος θεωρεί το έθνος του εκλεκτό και πιστεύει στο δόγμα του προκαθορισμού, ότι δηλ. ο θεός γέννησε με το θέλημά του και με το λόγο της αλήθειας τους πιστούς στο Χριστό Ιουδαίους, ώστε να είναι η απαρχή των κτισμάτων του (α΄18). Για τη θρησκεία, δίνει τον ορισμό: «θρησκεία καθαρά και αμίαντος παρά τω θεώ και πατρί αύτη εστίν, επισκέπτεσθαι ορφανούς και χήρας εν τη θλίψει αυτών, άσπιλον εαυτόν τηρείν»(α΄27). [Αντίθετα, θρησκεία κατέληξε να σημαίνει άκαρπη προσήλωση σε δόγματα απαρχαιωμένα και λανθασμένα που οδηγούν σε μίσος, πολέμους και διακρίσεις.] Καυτηριάζει την προσωποληψία, συνηθισμένη στους χριστιανικούς κύκλους συμπεριφορά. Αν είναι κάποιος πλούσιος και σπουδαίος τον περιποιούνται. Παρακάμπτουν και τους ισχύοντες κανόνες για χάρη του. Αν είναι κακομοίρης, τον αντιμετωπίζουν υποτιμητικά: «εάν γαρ εισέλθη εις την συναγωγήν υμών ανήρ χρυσοδακτύλιος εν εσθήτι λαμπρά, εισέλθη δε και πτωχός εν ρυπαρά εσθήτι και επιβλέψητε επί τον φορούντα την εσθήτα την λαμπράν και είπητε αυτώ, συ κάθου ώδε καλώς και τω πτωχώ είπητε, συ στήθι εκεί ή κάθου ώδε υπό το υποπόδιόν μου…» (β΄2-3). Λησμονούν ότι ο Χριστός ήταν πάμφτωχος και ξυπόλητος και καταδίκαζε τα πλούτη και τις τιμές. [Χωρίς μεροληψία υπέρ των ισχυρών της εξουσίας και του χρήματος ο χριστιανισμός δεν θα πρόκοβε.] Στο ίδιο χωρίο παρατηρούμε ότι οι πιστοί μαζεύονταν ακόμη σε συναγωγές. Από τις συναγωγές ξεπήδησε ο χριστιανισμός. Θεωρεί την πίστη ανεπαρκή να σώσει τον άνθρωπο, αν δεν συνοδεύεται από έργα: «η πίστις χωρίς των έργων νεκρά εστιν» (β΄20), «εξ έργων δικαιούται άνθρωπος και ουκ εκ πίστεως μόνον» (β΄24). [ Ο Παύλος δίνει έμφαση στην πίστη: «τη γαρ χάριτι εστε σεσωσμένοι δια της πίστεως …ουκ εξ έργων» (Εφεσ., β΄ 8-9), «οὐ κατὰ τὰ ἔργα ἡμῶν, ἀλλὰ κατ' ἰδίαν πρόθεσιν καὶ χάριν» (Β΄Τιμ.,α΄9). Ο Ιάκωβος, εκπρόσωπος της Εκκλησίας των Ιεροσολύμων, είχε με τον Παύλο αρκετές διαφωνίες.] Ως παραδείγματα καλών έργων αναφέρει την απόφαση του Αβραάμ να θυσιάσει τον Ισαάκ και την πράξη της Χαναναίας πόρνης Ραάβ να κρύψει στο σπίτι της Εβραίους κατασκόπους (Ιησούς Ναυή, 2:1-24). [Δίνει ως πρότυπα μια παράλογη απόφαση τυφλής πίστης που φτάνει ως την παιδοκτονία και μια προδοσία (η πόρνη πρόδωσε την πατρίδα της Ιεριχώ, για να σωθεί η ίδια και το σόι της)]. Το έργο του ιεροκήρυκα ήθελε να ασκούν λίγα  έμπιστα πρόσωπα, διορισμένα από την ηγεσία της εκκλησίας, ώστε να τηρούν τη γραμμή που τους υπαγορεύουν οι επίσκοποι. Ως δικαιολογία προβάλλει την ευθύνη του ιεροκήρυκα να τηρεί αυτά που διδάσκει: «μη πολλοί διδάσκαλοι γίνεσθε, αδελφοί μου, ειδότες ότι μείζον κρίμα ληψόμεθα»(γ΄1). [Κανείς χριστιανός δεν πήρε στα σοβαρά αυτή την υπόδειξη. Όλοι αρέσκονται να δασκαλεύουν τους άλλους, χωρίς να φροντίζουν να είναι συνεπείς με αυτά που διδάσκουν.]Υποστηρίζει ότι «είτις εν λόγω ου πταίει, ούτος τέλειος ανήρ, δυνατός χαλιναγωγήσαι και όλον το σώμα»(γ΄-2). [Μήπως ο τέλειος ρήτορας είναι και τέλειος χαρακτήρας; Τα λόγια αποτελούν εγγύηση για τις πράξεις του ομιλητή; Κι όμως πολλοί άλλα λένε κι άλλα κάνουν.] Η δύναμη της γλώσσας είναι οπωσδήποτε μεγάλη, γι αυτό ο χριστιανός δεν πρέπει να καταριέται: «εκ του αυτού στόματος εξέρχεται ευλογία και κατάρα. Ου χρή, αδελφοί μου, ταύτα ούτω γίνεσθαι»(γ΄10). [Οχετό από κατάρες, αναθέματα και ύβρεις  εξαπέλυαν οι επίσκοποι των οικουμενικών συνόδων κατά των ανθρώπων που είχαν διαφορετικές απόψεις, σε αντίθεση με τα υποκριτικά κηρύγματα αγάπης, πραότητας και φιλανθρωπίας. Άλλη μια απόδειξη ότι τα ωραία λόγια δεν συνοδεύονται πάντα από καλά έργα.] Μεταξύ των πρώτων χριστιανών υπήρχαν φαγωμάρες, απληστία, φόνοι και ζήλειες:  «πόλεμοι και μάχαι εν υμίν… επιθυμείτε και ουκ έχετε. Φονεύετε και ζηλούτε» (δ΄1-2). Κάποιοι από τους πιστούς υπήρξαν μοιχοί και μοιχαλίδες, φίλοι του κόσμου, εχθροί του θεού (δ΄4) αμαρτωλοί και δίψυχοι(δ΄8), αλαζόνες και καυχησιάρηδες (δ΄16). Ο ένας κατέκρινε τον άλλο (δ΄11). Αυτές οι αποκαλύψεις καταστρέφουν την εικόνα αγάπης και σύμπνοιας  που λέγεται πως είχαν οι πρώτες χριστιανικές κοινότητες. Φαίνεται πως η κατάσταση ήταν για κλάματα: «Ταλαιπωρήσατε και πενθήσατε και κλαύσατε. Ο γέλως υμών εις πένθος μεταστραφήτω και η χαρά εις κατήφειαν» (δ΄9). Η γενική κατάσταση στην Παλαιστίνη του πρώτου αιώνα  δικαιολογεί τη θλίψη και το πένθος. Εποχή εμφυλίου πολέμου  και Ρωμαϊκής κατοχής. Σταυρώσεις, λιθοβολισμοί, ληστείες, πείνα και δυστυχία.  Έτσι προέκυψε η καταδίκη του γέλιου και της ψυχαγωγίας, που πήρε αργότερα αρρωστημένη μορφή με το να θεωρείται η κατσουφιά και το δήθεν θλιμμένο ύφος ως ενδείξεις σοβαρότητας και ευπρέπειας. Το κήρυγμα εναντίον του πλούτου ήταν πάντα επίκαιρο. Η προτροπή του Ιακώβου: «οι πλούσιοι κλαύσατε …ως πυρ εθησαυρίσατε εν εσχάταις ημέραις»(ε΄1-3) ακουγόταν με ευχαρίστηση από τα πλήθη των απόρων που φθονούσαν τους εύπορους. Κάποιοι το εξέλαβαν ως σύνθημα κοινωνικής επανάστασης. Όμως δεν ήταν έτσι κι αυτό αποκαλύφθηκε σύντομα, όταν το ιερατείο απόκτησε το δικαίωμα να εκμεταλλεύεται τις περιουσίες των πιστών. Ο χριστιανισμός έσπειρε την προσδοκία του άμεσου τέλους του αμαρτωλού κόσμου: «η παρουσία του Κυρίου ήγγικε, …..ιδού ο κριτής προ των θυρών έστηκεν» (ε΄7-9). Συνιστά υπομονή μέχρι τη Δευτέρα Παρουσία, που όλο πλησιάζει και ποτέ δεν φτάνει. [ο θεός δεν μπορεί ή δεν θέλει να αποκαταστήσει τη δικαιοσύνη πάνω στη γη.] Τον όρκο θεωρεί ο Ιάκωβος αντιχριστιανικό και ζητά την κατάργησή του: «προ πάντων δε, αδελφοί μου, μη ομνύετε μήτε τον ουρανόν μήτε την γην μήτε άλλον τινά όρκον»,  (ε΄12). Και ο Χριστός είπε: «Εγώ σας λέω να μην ορκιστείτε καθόλου. Ούτε στον ουρανό, γιατί είναι θρόνος του θεού, ούτε στη γη, γιατί είναι στήριγμα των ποδιών του ούτε στα Ιεροσόλυμα, γιατί είναι πόλη του μεγάλου βασιλιά, ούτε στο κεφάλι σου να ορκιστείς, γιατί δεν μπορείς να κάνεις μια τρίχα λευκή ή μαύρη»  Ματθ. 34-37. Παρά τις αυστηρές αυτές απαγορεύσεις η εκκλησία πρωτοστατεί στις ορκωμοσίες. Πιστοί και άπιστοι ορκίζονται στη Βουλή ή στα δικαστήρια παλαμίζοντας ένα βιβλίο που απαγορεύει τον όρκο! Ίσως υπάρχει η δικαιολογία, ότι τώρα μπορούμε να κάνουμε τις τρίχες μας άσπρες και μαύρες κατά βούληση...  Τέλος ας αναφέρουμε τι συμβουλεύει ο Ιάκωβος σχετικά με την αντιμετώπιση των ασθενειών: "ασθενεί τις εν υμίν; Προσκαλεσάσθω τους πρεσβυτέρους της εκκλησίας και προσευξάσθωσαν επ’ αυτόν αλείψαντες αυτόν ελαίω …και η ευχή της πίστεως σώσει τον κάμνοντα …. Καν αμαρτίας η πεποιηκώς, αφεθήσεται αυτώ.» (ε΄14-15). Ποιος χριστιανός με προβλήματα υγείας καταφεύγει για θεραπεία στους παπάδες και όχι στους γιατρούς; Συνήθως συνδυάζει την επιστήμη με τη δεισιδαιμονία κι όταν θεραπεύεται χάρη στην επιστήμη το αποδίδει σε «θαύμα». Στατιστικά πλειοψηφούν οι περιπτώσεις που το «θαύμα» δεν γίνεται και τότε η αποτυχία δικαιολογείται με τη φράση "ήταν θέλημα του θεού". Ο Ιάκωβος για να αποδείξει τη δύναμη της προσευχής αναφέρει ως παράδειγμα την προσευχή του Ηλία που προκάλεσε  επί 3 χρόνια κι 6 μήνες  ανομβρία, λιμό και θανάτους ανθρώπων και ζώων (ε΄17). Όταν όμως κάποιος με επικλήσεις προκαλεί κακό, αυτό λέγεται μαύρη μαγεία. Ανάλογα παραδείγματα είναι η συκιά που ξεράθηκε από την κατάρα του  Χριστού  κι ο θάνατος του Ανανία και της Σαπφείρας μετά την επιτίμηση του Πέτρου, επειδή δεν του έδωσαν όλα τα λεφτά τους. Τέτοια παραδείγματα δημιουργούν την εντύπωση ότι είναι επιτρεπτό να προκαλούμε κακό, τάχα για ψυχωφελείς σκοπούς και "παραδειγματισμό".