Το σκοτεινό διάστημα της ζωής του Ιησού

Τα ευαγγέλια κατά Ματθαίο και Λουκά διηγούνται λεπτομερώς τη γέννηση του Ιησού, παραλείπουν όμως τα γεγονότα της παιδικής και νεανικής του ηλικίας, την οποία  συνοψίζουν σε μια λακωνική φράση: «ο Ιησούς πρόκοβε σε ηλικία και σοφία, ήταν υπάκουος στους γονείς του και πάνω του υπήρχε χάρη θεού». Τα κατά Μάρκο και Ιωάννη ευαγγέλια αρχίζουν με τον Ιησού σε ηλικία 30 ετών. Ένα χρονικό διάστημα κατά το οποίο κάθε άνθρωπος διαπλάθει χαρακτήρα και αποκτά ιδεολογία, μένει στην αφάνεια. Το κενό των 18 «σκοτεινών χρόνων» συμπληρώνει η προφορική παράδοση και τα απόκρυφα ευαγγέλια που οι μύθοι τους συγκρούονται με τα δόγματα. Δεν συνέφερε τους οπαδούς του Ιησού ν’ αποκαλυφθεί, αν μορφώθηκε,  ποιος του δίδαξε τις πρώτες γνώσεις, τι έκανε στην Αίγυπτο, αν ασχολήθηκε με το επάγγελμα του ξυλουργού ή του θαυματοποιού, αν συμμετείχε στις επαναστάσεις που συντάρασσαν τότε την Ιουδαία, αν ανήκε στην κοινότητα των Εσσαίων που μιμήθηκε τη ζωή και το κήρυγμά τους, αν είχε φιλίες με συνομηλίκους και άλλες τέτοιες πολύτιμες λεπτομέρειες.  Ίσως η ζωή του, ως τη στιγμή που αποφάσισε να κάνει τη δική του επανάσταση, ήταν απογοητευτική για έναν υποψήφιο σωτήρα του κόσμου. Η αγαμία του Ιησού ήταν εξαίρεση στο έθιμο των Εβραίων να παντρεύονται γύρω στα 18 (οι γυναίκες στα 12) με σκοπό την τεκνοποιία. Μόνο οι Εσαίοι απέφευγαν το γάμο. Ο Ιώσηπος τους θεωρούσε παρακλάδι των πυθαγορείων φιλοσόφων, γιατί τόνιζαν την πνευματική σχέση των ανθρώπων με το θεό και καταδίκαζαν την τυπολατρεία. Σύμφωνα με τον Πυθαγόρα: "νους ο θεός" και κατά τον Ιησού "πνεύμα ο θεός και τους προσκυνούντας αυτόν εν πνεύματι και αληθεία δει προσκυνείν". Δεν αποκλείεται ο Ιησούς να έμεινε μαζί με τους Εσσαίους ως τα 30 του, στο Κουμράν, δίπλα στις εκβολές του Ιορδάνη. Οι Εσσαίοι έτρεφαν ορφανά, όπως τον Ιωάννη το Βαπτιστή, τον οποίο θαύμαζε ο Ιησούς.  Ο Ιησούς πήρε από τους Εσσαίους την απέχθεια για το ναό της Ιερουσαλήμ, τους Φαρισαίους, τους Σαδδουκαίους, τις αιματηρές θυσίες, τον κόσμο και τον πλούτο, την περιφρόνηση του πόνου και του θανάτου, την πίστη στην αθανασία της ψυχής, την αγάπη μεταξύ των μελών της αδελφότητας, το κήρυγμα της ταπεινοφροσύνης και την απαγόρευση του όρκου και της κατάκρισης. Γυρνούσε από πόλη σε πόλη διδάσκοντας και θεραπεύοντας όπως εκείνοι, απέφευγε όμως να βαπτίζει. Η εντολή του βαπτίσματος (Ματθ. κη΄19) οφείλεται στο ζήλο των πρώτων χριστιανών που πίστευαν  πως, αν διαδοθεί παντού το ευαγγέλιο θα έρθει η βασιλεία του θεού. Τα χειρόγραφα του Κουμράν, αρχαιότερα από τα ευαγγέλια, έχουν μακαρισμούς ίδιους με του Ιησού και παρόμοια θαύματα. Όταν ο Ηρώδης Αντύπας φυλάκισε τον Βαπτιστή ο Ιησούς ήταν 33-39 ετών (30 μ.Χ.). Στα συνοπτικά ευαγγέλια η δημόσια δράση του κράτησε 1 χρόνο, ενώ στο κατά Ιωάννη 6 χρόνια. Κι ενώ στα ευαγγέλια λέγεται ότι τα θαύματά του τον έκαναν πασίγνωστο, στους ιστορικούς της εποχής του ήταν άγνωστος. Ο Πλούταρχος (45-120 μ.Χ.) που ταύτισε τον Γιαχβέ με τον Διόνυσο (Συμποσιακά, βιβλ. 4, "Τις ο παρ' Ιουδαίοις θεός") δεν γνωρίζει τίποτε γι αυτόν. Ο φιλόσοφος Σενέκας (4 π.Χ.-65 μ.Χ.) τον αγνοεί (οι χριστιανοί κατασκεύασαν πλαστή αλληλογραφία του με τον Παύλο). Μια επιστολή του ανύπαρκτου Πόπλιου Λέντουλου πρός τον Τιβέριο περί του Ιησού γράφτηκε το Μεσαίωνα στη Ρώμη. Δεν αποκλείεται ο αρχηγός και θεός του χριστιανισμού να ήταν απλά ένα αρχέτυπο.

Το αρχέτυπο Χριστός

Αρχέτυπα είναι οι αρχικοί τύποι, πρότυπα ή μοντέλα προσώπων και πραγμάτων, χαραγμένα στο συλλογικό υποσυνείδητο της ανθρωπότητας. Πανανθρώπινα, διαχρονικά σύμβολα  αναγνωρίσιμα που αποτελούν την παγκόσμια πνευματική κληρονομιά. Τα βρίσκουμε στις μυθολογίες των λαών, στη λογοτεχνία, την τέχνη, ακόμα και την επιστήμη. Ανάμεσα σ’ αυτά είναι το αρχέτυπο του βασανισμένου ήρωα που υποφέρει άδικα και πεθαίνει για να σώσει το λαό του. Ο Χριστός είναι ένας ήρωας ημίθεος, που γνωρίζουμε 3 μόνο από τα 33 χρόνια του, από κείμενα που γράφτηκαν δεκαετίες μετά το θάνατό του, κι έχουν υποστεί μακραίωνη επεξεργασία, μέχρι να πάρουν την οριστική τους μορφή. Το αρχέτυπο Χριστός συγκεντρώνει  γνωρίσματα χαρακτήρων της πολύπαθης ιστορίας του εβραϊκού λαού που ανέδειξε πολυάριθμους Μεσσίες (=χριστούς) που επικαλούνταν θεϊκή προέλευση και αποστολή και είχαν  όλοι τραγικό τέλος. Την εποχή της καταστροφής της Ιερουσαλήμ από τον αυτοκράτορα Αδριανό, το 135 μ.Χ. έπεσε πολεμώντας ηρωικά ο τελευταίος Μεσσίας, ο «υιός του αστέρος» Μπαρ Κόχμπα, που σύμφωνα με το νομοδιδάσκαλο Ακίβα  θα εκπλήρωνε την προφητεία «ανατελεί άστρον εξ Ιακώβ, αναστήσεται άνθρωπος εξ Ισραήλ και θραύσει τους αρχηγούς Μωάβ και προνομεύσει πάντας υιούς Σηθ» (Αριθμοί, κδ΄17). Κόχμπα στα αραμαϊκα είναι το άστρο. Ο Μπαρ Κόχμπα ονομαζόταν Μπαρ Κοσέμπα, αλλά ο νομοδιδάσκαλος Ακίβα του άλλαξε το όνομα, για να συμφωνεί με την προφητεία του μάντη Βαλαάμ, που ευλόγησε τους Ισραηλίτες επί Μωυσή. Ο Βαλαάμ ήταν ειδωλολάτρης, αλλά ο Γιαχβέ δεν είχε πρόβλημα να  συνεργάζεται μαζί του. Μυριάδες νεαροί Εβραίοι έπεσαν θύματα κατά καιρούς μαζικών σταυρώσεων και ολοκαυτωμάτων. Μυριάδες αθώοι γνώρισαν την άκρα ταπείνωση και βασανίστηκαν ανελέητα προδομένοι από τους πνευματικούς ηγέτες και συμπατριώτες τους. Όλος  ο πόνος και η τραγωδία των θυμάτων συμπυκνώθηκε στα Πάθη του Χριστού. Το πρόσωπό του συγκεντρώνει χαρακτηριστικά: του Εσσαίου Διδασκάλου της δικαιοσύνης που σταυρώθηκε από το άνομο ιερατείο.  Των αυτόκλητων Μεσσιών με το μαρτυρικό τέλος.  Των περιπλανώμενων ιεροκηρύκων, θεραπευτών και προφητών που αντιστέκονταν στη φιλορωμαϊκή τακτική των Φαρισαίων, καυτηρίαζαν τον πλούτο και τη σκληροκαρδία και δίδασκαν την αγάπη και την ελεημοσύνη. Στη διδασκαλία του συμπεριλήφθηκαν λαϊκές κοινωνικο-θρησκευτικές αντιλήψεις, διδακτικοί μύθοι και μια τάση ανανέωσης του ιουδαϊσμού. Η ιστορία του υφάνθηκε με αυτά τα στοιχεία από μια ομάδα ζηλωτών Ιουδαίων με σκοπό να τιμήσει τον αδικοχαμένο και παρεξηγημένο αρχηγό τους. Οι ελληνομαθείς οπαδοί του πρόσθεσαν το στοιχείο του θεανθρώπου, ο οποίος κατέβηκε στον Άδη και κατόπιν ανέβηκε στον ουρανό σαν τον Ηρακλή και τον Ορφέα. Τον μύθο επεξεργάστηκαν ο Παύλος, γνώστης της ελληνικής φιλολογίας και οι εκκλησιαστικοί πατέρες, που διαμόρφωσαν τα χριστιανικά δόγματα και τα επικύρωσαν με οικουμενικές Συνόδους. Έτσι σήμερα οι χριστιανοί στο πρόσωπο του Ιησού προσκυνούν τους Εβραίους που θυσιάστηκαν για την πίστη τους και τη δόξα του «οίκου Ισραήλ». Η αιματοβαμμένη εβραϊκή ιστορία με τους χιλιάδες σταυρωμένους ήρωες πρόσφερε στους χριστιανούς άφθονο υλικό για να πλάσουν τον δικό τους αρχετυπικό Χριστό. Άλλος συνεισέφερε την ομορφιά της νιότης του, άλλος την ακεραιότητα του χαρακτήρα του, άλλος την αθωότητα, άλλος την αφοσίωση στη θρησκεία… καθένας έδωσε ό,τι καλύτερο είχε για να σχηματιστεί το πρότυπο του θεανθρώπου και να προβληθεί ως αντικείμενο λατρείας. Τιμώντας  τα πάθη του Χριστού  τιμούμε όλους εκείνους που βασανίστηκαν και σκοτώθηκαν για μια ιδέα σε κάθε γωνιά της γης και σε κάθε εποχή. Όσο για την αληθινή Ανάσταση, θα έρθει όταν η ανθρωπότητα γίνει μια αγκαλιά αγάπης όπου θα κουρνιάσουν με ασφάλεια όλα τα γήινα πλάσματα.