Ο Δημιουργός στους θρησκευτικούς μύθους

  Ο Δημιουργός στους θρησκευτικούς μύθους είναι:

1) Πνεύμα ανθρωπόμορφο ή τερατόμορφο, όπως ο ιουδαϊκός Γιαχβέ, ο ισλαμικός Αλλάχ και ο χριστιανικός τριαδικός θεός που εικονογραφείται σαν σύμπλεγμα γέρου, νέου άνδρα και περιστεριού. Στο Ζωροαστρισμό το καλό πνεύμα Άχουρα Μάζντα δημιουργεί και το κακό πνεύμα Αριμάν καταστρέφει. Πνεύματα είναι και οι θεοί-δημιουργοί των αφρικανικών θρησκειών, όπως ο Τσούκου της φυλής Ίμπο (Νιγηρία) και ο Νιαμαντού, θεός-πατέρας των Γουαρανί (Παραγουάη). Για τους  ινδουστές το υπέρτατο πνεύμα Μπράχμαν, η κοσμική ψυχή, είναι συγχρόνως  δημιουργός και  δημιουργία ( Brihard-aranyaka Upanishad, 700 π.Χ.). Μέρος του Μπράχμαν είναι το άτμαν, η ατομική ψυχή.

2) Κομμάτι της Φύσης: Στην Ιλιάδα γεννήτορας πάντων είναι ο Ωκεανός (Ξ,246). Ο Δίας, θεός των καιρικών φαινομένων, ονομάζεται  «πατὴρ ἀνδρῶν τε θεῶν τε» (Ομήρου Ιλιάς, Θ΄,49). Δημιουργός στην  αίγυπτιακή μυθολογία είναι ο ήλιος Ατούμ-Ρα. Στους ιθαγενείς του Περού και στους Ίνκας (Νότ. Αμερική) ο θεός Πάτσα Κάμακ. Ο θεός Σιμπού των ιθαγενών της Κόστα Ρίκα ήταν πουλί και έσπειρε στη γη καλαμπόκι από το οποίο ξεφύτρωσαν άνθρωποι … Στις αρχαιότερες λατρείες κυρίαρχη θεά είναι η Μάνα Γη, η τροφός των ανθρώπων. Στη Θεογονία του Ησιόδου η Γη προϋπήρχε αυτογέννητη μαζί με το Χάος και τον Έρωτα και γέννησε με παρθενογένεση τον Ουρανό, τα Όρη και τον Πόντο. Όταν ζευγάρωσε με τον Ουρανό, γέννησε τον Ωκεανό και άλλες θεότητες που εκπροσωπούν φυσικές δυνάμεις. Στη μινωική Κρήτη και σε νησιά των Κυκλάδων, λατρευόταν ως θεά της γονιμότητας και τα ειδώλιά της είχαν υπερτονισμένες ανατομικές λεπτομέρειες. Όταν η θεά Μητέρα παραγκωνίστηκε από τις αρσενικές θεότητες, έγινε θεά της Γεωργίας (Γη+Μήτηρ= Δημήτηρ, Δήμητρα). Στην Ινδική μυθολογία η θεά Σάκτι ή Ντέβι είναι η δημιουργική δύναμη.Το σύμπαν είναι μια εκδήλωσή της. Η βαβυλωνιακή θεά Αρούρου έπλασε από πηλό τον Ενκιντού, φίλο του ήρωα Γκιλγκαμές. Σε μύθο από την Κίνα τους ανθρώπους δημιούργησε  η θεά Nuwa από λάσπη του Κίτρινου Ποταμού. Στον Ταοϊσμό Μητέρα όλων είναι το Γιν, θηλυκό στοιχείο, μήτρα του κόσμου.

3) Δράση αντίθετων δυνάμεων, που δημιούργησαν και διέπουν το σύμπαν. Στον κοσμογονικό μύθο των Ιθαγενών Χουρόν τις αντίθετες δυνάμεις αντιπροσωπεύουν τα δίδυμα μιας γυναίκας που έπεσε από τον ουρανό. Ο καλός δίδυμος δημιουργούσε εύφορες κοιλάδες,  ο κακός, άγονα βουνά. Ο ένας έσπερνε λουλούδια, ο άλλος αγκάθια κ.ο.κ. Στον Ταοϊσμό, το Τάο γεννά το Τάι- τσι (μεγάλη ενότητα), που με τη σειρά του γεννά το γιν, σύμβολο του θηλυκού στοιχείου και το γιανγκ,  του αρσενικού.  Από αυτές τις αντίθετες δυνάμεις δημιουργούνται όλα όσα υπάρχουν.

  Στις  περισσότερες θρησκείες ο δημιουργός είναι  ένας  και άντρας  και κατοικεί στον ουρανό, π.χ. ο Νιαμαντού των Γουαρανί (Παραγουάη), ο Άχουρα Μάζντα των Ζωροαστρών, ο Μαρντούκ των Βαβυλωνίων, ο Γιαχβέ των Ιουδαίων, η Αγία Τριάδα των Χριστιανών, που, αν και τριάδα, θεωρείται αδιαίρετη μονάδα ...  Σε μύθο της Δυτ. Κένυας, ο θεός Ουέλε Χακάμπα δημιούργησε τον κόσμο κι έφτιαξε τον ουρανό για κατοικία του. Σε άλλο αφρικανικό μύθο ο δημιουργός θεός θύμωσε γιατί οι άνθρωποι έκοβαν κομμάτια του ουρανού για να φτιάξουν σούπα, γι αυτό  απομάκρυνε τον ουρανό από τη γη. Ο θεός Μπαϊαμε των Αβορίγινων (Ν.Α. Αυστραλία) δημιούργησε τον κόσμο και μετά αποσύρθηκε στην ουράνια κατοικία του. Ο Άμμα, ουράνιος δημιουργός των Ντογκόν (Μάλι), αποσύρθηκε κι αυτός απογοητευμένος από την αποτυχία του πειράματός του.

Υπάρχουν όμως και θεοί χωρίς φύλο ή ερμαφρόδιτοι. Ο άφυλος θεός Νάνα- Μπουλούκου (φυλή Φον, Μπενίν, Δ. Αφρική)  ζει στο στόμα του φιδιού – ουράνιου τόξου κι έχει δίδυμα παιδιά  τη Μάουου (φεγγάρι) και τον Λίσα (ήλιος). Άφυλος και ο αιγυπτιακός Ατούμ,  αποκαλείται «Εκείνος-Εκείνη» και δημιούργησε τους θεούς του ανέμου και της υγρασίας, που γέννησαν ουρανό και γη.  Ο Εβραϊκός θεός Ελοχίμ (πληθυντικός αριθμ.) είναι πατέρας και μάνα («υιούς εγέννησα», Ησαϊας, α΄2). Οι «υιοί του θεού» με τις κόρες των ανθρώπων γέννησαν τους γίγαντες (Γένεση, στ΄2). Ο Πολυνησιακός θεός Ταάροα είναι ερμαφρόδιτος. Στη Σιντοϊστική μυθολογία ο πρώτος θεός χώρισε το ερμαφρόδιτο σώμα του σε αρσενικό (Ιζανάγκι) και θηλυκό (Ιζανάμι), που έγιναν  γονείς των θεών. Ο Ομπαταλά, θεός των μαύρων σκλάβων Γιορούμπα (Καραϊβική),  ύψιστος στο πάνθεο Ορίτσα και δημιουργός των ανθρώπων, είναι πατέρας και μητέρα. Οι ιεραπόστολοι τον  ταύτισαν με την Παναγία της Χάριτος. 

Σε καταπιεστικούς πολιτισμούς οι θεοί είναι τέρατα. Ο σουμεριακός Μαρντούκ, θεός του ήλιου, είχε τέσσερα μάτια, κέρατα ταύρου και φτερά. Ο θεός του ουρανού, Μπανζίλ, των Αβορίγινων (Ν. Αυστραλία) είχε μορφή αετού ή γερακιού.  Ο θεός Κάανγκν των Βουσμάνων, που σκοτώθηκε από ανθρώπους-αγκάθια και αναστήθηκε, ήταν επίσης τερατόμορφος. Η μάνα του Κετσαλκόατλ (φτερωτό φίδι), ανώτατου θεού των  Αζτέκων, ήταν τέρας ονομαζόμενο Κοατλίκουε (φούστα από φίδια) και φορούσε περιδέραιο από ανθρώπινες καρδιές. Σε  μύθους ιθαγενών της Αμερικής ο θεός φτερωτό φίδι ανανεώνει τον κόσμο μετά από κάθε καταστροφή.  Ο αιγυπτιακός Ατούμ- Ρα έχει κεφάλι γερακιού. Σύμφωνα με το μύθο ο Ατούμ είχε ένα μάτι και κάποτε που χάθηκαν στο σκοτάδι ο Ουρανός και η Γη, το έστειλε να τους βρει...   Οι θεοί-δημιουργοί με την τερατόμορφη όψη αντιπροσωπεύουν τις φοβερές κοσμογονικές δυνάμεις δημιουργίας και καταστροφής, που οι άνθρωποι θέλουν να εξευμενίσουν.

Πολλοί δημιουργοί:  Στο μύθο του Ονειρόχρονου των Αβορίγινων, μορφή στα όντα έδωσαν τα πνεύματα που κοιμούνται κάτω από τη γη και εμφανίζονται  στα όνειρα. Σε άλλο μύθο οι δημιουργοί του κόσμου ήρθαν από τη θάλασσα. Στα βράχια αποτυπώθηκε η μορφή τους με φωτοστέφανο και χωρίς στόμα. Οι Ναβάχο (Αριζόνα) διηγούνται ότι δώδεκα θεοί έφτιαξαν τους ανθρώπους, όμοιους με αυτούς. Στον αρχαιοελληνικό μύθο ο Προμηθέας, γιος του Τιτάνα Ιαπετού, με τη βοήθεια της Αθηνάς έφτιαξε από πηλό και φωτιά τους πρώτους ανθρώπους (το Χρυσό Γένος) και τα ζώα. Ο Επιμηθέας, αδελφός του Προμηθέα, μοίρασε σε όλα τα πλάσματα εφόδια (γαμψά νύχια, δόντια, κέρατα κλπ) και, επειδή τα εφόδια τελείωσαν και ο άνθρωπος έμεινε τελευταίος στη μοιρασιά, ο Προμηθέας τον λυπήθηκε και τον  όπλισε με τη λογική.  Στην εβραϊκή Βίβλο ο θεός έχει συνεργάτες γι αυτό μιλά στον πληθυντικό («ποιήσωμεν άνθρωπον», Γένεσις α΄26).  Στην κατηγορία των πολλών δημιουργών ανήκουν οι  Τριαδικοί θεοί, π.χ. των Ινδουιστών:   α) Ο Νάρα, η Νάριι  και ο Βέρνι (υιός)  β) Ο Μπράχμαν, ο Βισνού και ο Σίβα. Των Βαβυλωνίων: α)ο Άνου (ουρανού), ο Έα (νερών), ο Βάαλ (κύριος του κόσμου).  β)ο Σιν (της σελήνης), ο Σαμάς (του ήλιου), η Ιστάρ (της Γης). Των Αιγυπτίων:  α) ο Άμων-Ρα, η Μουτ  και ο υιός Χον.  β) ο Όσιρις,  η Ίσις και ο υιός Ώρος. Των Σκανδιναβών:   ο Οντίν (αρχηγός των θεών), ο Θωρ (των καταιγίδων), η Φρέγια (της γονιμότητας) ή ο Οντίν, ο Βίλι και ο Βε, δημιουργοί του κόσμου. Των Φινλανδών:    ο Ούκκο (πατήρ), η Ιλματάρ (μήτηρ), ο Βεϊναμόινεν (υιός).  Φυλών του Περού: α) Απόμτι (πατήρ-ήλιος), Χουρούντι και Ιντικβόκι (θεοί αδέλφια)  β)Τανγκατάνγκο (=ένας σε τρεις, τρεις σε έναν) Της Πολυνησίας:   Ταάροα (δημιουργός του κόσμου), Ίνα (θηλυκό μέρος του), Όρος (υιός, δημιουργός των όντων). Των Χριστιανών:   Πατήρ,  Υιός  και άγιο Πνεύμα …  Σε  μύθο της μητριαρχικής φυλής των Χόπι (Αριζόνα, Κολοράντο) τα δίδυμα αγόρια της γυναίκας-Αράχνης δημιούργησαν τα  ποτάμια, τα βουνά, τις πεδιάδες και  τους ωκεανούς, ενώ ο θεός Ταϊόβα δημιούργησε τον άνθρωπο.  Σε μύθο των Ναβάχο, Ινδιάνων της Αριζόνα, το πρώτο ζεύγος ανθρώπων έφτιαξε τον Ήλιο και τη Σελήνη από χαλαζία. Δύο γέροι σοφοί  έδωσαν το πνεύμα τους σ’ αυτά τα ουράνια σώματα. Τα υπολείμματα του χαλαζία έγιναν αστερισμοί. Σε μύθο της Νότιας Καλιφόρνιας οι θαλάσσιες χελώνες συνεργάστηκαν με το Μεγάλο Πνεύμα για να δημιουργηθεί ο κόσμος, τον οποίο κουβαλούν πάνω τους και όποτε καυγαδίζουν γίνεται σεισμός. Σε μύθο της Ωκεανίας ο δημιουργός της γης και του ανθρώπου έχει συνεργάτη τον άνθρωπο -πουλί  Τανγκάτα Μανου. Σε μύθο των Ινδιάνων Μαϊντού ο δημιουργός συνεργάζεται με το Κογιότ. Σε μύθο από τη Σιβηρία ο θεός Ούλγκαν έπλασε ο ίδιος από λάσπη το πρώτο πλάσμα, τον Έλρικ…

 Πίσω από κάθε δημιουργία βρίσκεται κάποιο κίνητρο, π.χ. ο Μπράχμαν αισθανόταν μοναξιά. Το ίδιο και η θεά Νούβα της κινέζικης μυθολογίας που έφτιαξε τους ανθρώπους από λάσπη του Κίτρινου Ποταμού.  Οι θεοί της Μεσοποταμίας δημιούργησαν τους ανθρώπους για να φορτώσουν σε αυτούς τις δικές τους αγγαρείες, την καλλιέργεια της γης, την κτηνοτροφία κ.α. Ο αγαθός θεός των  Ζωροαστρών ήθελε να εξασφαλίσει συμπολεμιστές στον πόλεμο κατά του Κακού. Ο ιουδαϊκός θεός ήθελε επιστάτες και καλλιεργητές για τον κήπο της Εδέμ. Ο χριστιανικός θεός επιθυμούσε να αγαπά και να τον αγαπούν, ενώ ο Αλλάχ  ήθελε αφοσιωμένους πιστούς  που θα τον δοξάσουν …

Την ιδέα ότι ο κόσμος είναι αυτοδημιούργητος, αγέννητος και αιώνιος βρίσκουμε σε μύθους Ινδιάνων και Αβορίγινων και σε Έλληνες φιλοσόφους. Η φύση για τον Αριστοτέλη έχει την ικανότητα να αυτορυθμίζεται. Ο κόσμος του είναι αγέννητος και αιώνιος. Και ο Ηράκλειτος έλεγε· «κόσμον τόνδε τον αυτόν απάντων ούτε τις θεών ούτε ανθρώπων εποίησεν, αλλ’ ην αιεί και έστι και έσται πυρ αείζωον, απτόμενον μέτρα και αποσβεννύμενον μέτρα» (αυτόν τον κόσμο τον κοινό για όλους μας δεν έφτιαξε κανείς από τους θεούς ούτε από τους ανθρώπους, αλλά υπήρχε πάντοτε και θα υπάρχει, ζωντανό πυρ που αναβοσβήνει με ρυθμό). Η βουδιστική διδασκαλία θεωρεί τον κόσμο ως ψευδαίσθηση (Μάγια).  Ο αιώνιος και αυθύπαρκτος κόσμος αναδημιουργείται κατά περιόδους μετά από καταστροφές. Οι Αζτέκοι πίστευαν ότι πριν από το δικό μας είχαν υπάρξει άλλοι 4 κόσμοι.  Ο 1^ος είχε κατοίκους γίγαντες, που τους κατασπάραξαν ιαγουάροι. Ο 2^ος καταστράφηκε από τυφώνες. Ο 3^ος καταστράφηκε από πύρινη βροχή. Ο 4^ος από κατακλυσμό. Τα ψάρια είναι οι ψυχές των ανθρώπων που πνίγηκαν στη διάρκεια του κατακλυσμού. Ο 5^ος κόσμος προφήτευαν πως θα  καταστραφεί από σεισμό.  Στους Μάγια υπάρχει και 6^ος  κόσμος που θα σημάνει την επάνοδο του βασιλιά-θεού Κουκουλκάν (Φτερωτό Φίδι), που τον μπέρδεψαν με τους Ισπανούς κατακτητές το 1520 με αποτέλεσμα να τους υποδεχτούν σαν θεούς και να καταστραφούν από αυτούς. Παρόμοιους μύθους με πολλούς κόσμους που καταστρέφονται  μετά από μεγάλα χρονικά διαστήματα είχαν και οι Ίνκα.