Ευσέβιος Καισαρείας, Αυγουστίνος, Εφραίμ ο Σύρος (επιλογές)

Ο ιστορικός της εκκλησίας Ευσέβιος Καισαρείας (265-340) ή Παμφίλου ήταν φίλος του αυτοκρ. Κωνσταντίνου και  οπαδός του Αρείου, αλλά υπέγραψε το Σύμβολο της Πίστεως για χάρη του Κωνσταντίνου. Στα Σχόλια στον Ησαΐα δικαιολογεί την προφητεία ότι η Αίγυπτος θα ερημωθεί, λέγοντας ότι ερήμωση σημαίνει αλληγορικά καθαίρεση της ειδωλολατρείας!  Το βαρύ χέρι του θεού που έπεσε πάνω στην Αίγυπτο και την τιμώρησε ήταν κατ' αυτόν οι Ρωμαίοι. Ο θεός  μέθυσε με πνεύμα πλάνης τους άρχοντες των Αιγυπτίων και πλανούσαν το λαό τους, για να προκληθεί η θεία οργή  [Τι μπορούν να σκαρφιστούν οι θεολόγοι για να επαληθεύσουν αποτυχημένες προφητείες! Επιπλέον ενοχοποιούν το θεό για κακίες των ανθρώπων]. Σύμφωνα με τον Ευσέβιο ο Ησαΐας, ο Αβραάμ, ο Ιακώβ, ο Ιεζεκιήλ και ο Μωυσής δεν είδαν τον θεό, επειδή «θεόν ουδείς εώρακεν πώποτε», αλλά τον υιό του θεού. [Ο Χριστός όμως είπε ότι όποιος βλέπει τον υιό βλέπει και τον πατέρα]. Ο Ευσέβιος δεν αμφέβαλλε για τις παράδοξες ιστορίες της Βίβλου, όπως π.χ. την  οπισθοδρόμηση του ήλιου από τη δύση προς την ανατολή με επέμβαση του θεού, σημάδι πως ο βασιλιάς Εζεκίας (715-687 π.Χ) δεν θα πεθάνει  άτεκνος και τη θεραπεία του από τον Ησαΐα, που έβαλε στην πληγή του Εζεκία κατάπλασμα μια αρμαθιά σύκα! Πίστευε σε μύθους για γίγαντες και έμψυχα ουράνια σώματα, περί των οποίων γράφει: Οι γίγαντες (ραφαείμ) γεννήθηκαν από αγγέλους και θνητές γυναίκες. Οι ψυχές τους βρίσκονται σε υποχθόνια σκοτεινή φυλακή του Άδη «μέχρι του της κρίσεως καιρού», οπότε θα τους χρησιμοποιήσει ο θεός σαν δήμιους των κολασμένων, κατά την προφητεία του Ησαΐα : «γίγαντες έρχονται πληρώσαι τον θυμόν μου, χαίροντες άμα και υβρίζοντες … Χαίρουσιν επί τω υβρίζειν και κολάζειν τους ασεβείς». Αυτοί οι γίγαντες  είναι  αόρατοι άρχοντες των εθνών. Κάθε έθνος έχει αρχηγό έναν άγγελο, σύμφωνα με το Μωυσή: «ότε διεμέριζεν ο ύψιστος έθνη … έστησεν όρια εθνών κατά αριθμόν αγγέλων θεού». Άρχοντας της Βαβυλώνας είναι ο γίγαντας Εωσφόρος. Μετά τη συντέλεια   ο θεός θα μαζέψει «τους αοράτους άρχοντας των εθνών» και θα τους ρίξει σε φυλακή, για να μην παρενοχλούν τους πιστούς. Σύντομα θα έρθει η μέρα της οργής του θεού και οι φωστήρες (άστρα, σελήνη, ήλιος), που είναι έμψυχα όντα, θα αναλάβουν άλλη ανώτερη υπηρεσία και «θα τύχουν «παλιγγενεσίας … μηκέτι τη των σωμάτων δουλεύοντες ματαιότητι» και θα ελευθερωθούν «από της δουλείας της φθοράς …. ίνα υπερκοσμίου αναπαύσεως τύχωσιν». Όμως θα ντραπούν  βλέποντας στην κόλαση εκείνους που κάποτε φώτιζαν σαν υπηρέτες  επιφορτισμένοι κατά την απουσία του αφεντικού να επιβλέπουν το σπίτι του κι άφησαν τους ασεβείς να απολαμβάνουν το φως τους: «οι τω μακρώ αιώνι τη του θεού βουλή εξυπηρετησάμενοι ήλιος και σελήνη των υπό τας αυτών αυγάς ησεβηκότων … αισχυνθήσεσθαι λέγονται». Μετά τη Δευτέρα Παρουσία το φως του ήλιου θα γίνει επταπλάσιο και της σελήνης θα γίνει σαν το φως του ήλιου! Άλλος μύθος που πιστεύει ο Ευσέβιος, επειδή τον αναφέρουν οι  Ψαλμοί και ο Ιώβ, είναι για τον θαλάσσιο δράκοντα Λεβιάθαν, «το μέγα κήτος το πολυκέφαλο», που είναι «βασιλεύς πάντων των  εν τοις ύδασι». Το δημιούργησε ο θεός για να προπονούνται οι άγγελοι και οι άγιοι παλεύοντας μαζί του («πεποιημένον εγκαταπαίζεσθαι υπό των αγγέλων …. υπό των αγίων του θεού εκγυμναζομένων τη προς αυτόν πάλη»). Κατά τη «συντέλεια του παντός» ο θεός θα μοιράσει έπαθλα στους νικητές του κήτους και με «την μάχαιραν αυτού την αγίαν, την μεγάλην και την ισχυράν» θα το σκοτώσει (Σχόλια στον Ησαΐα). Πολλά μυθολογικά στοιχεία παραθέτει και στην περιγραφή της Δευτέρας Παρουσίας:  «Ο καιόμενος θυμός», «το κολαστικόν πνεύμα» του θεού θα πέσει πάνω στους ασεβείς. Πρώτα οι πονηρές δυνάμεις του αέρα κι έπειτα οι ψυχές των ασεβών «υποπεσούνται τη μαχαίρα της οργής αυτού …… και μεθυσθήσεται η γη από του αίματος». Θα  βασανίζονται αιώνια σε ένα βαθύ φαράγγι γεμάτο «θείον και πυρ», ενώ οι δίκαιοι θα τους βλέπουν με ικανοποίηση  από το «επουράνιον όρος Σιών … μετά τυμπάνων και κιθάρας».   Οι πιστοί θα αναληφθούν στον παράδεισο πάνω σε «ίππους ψαρούς, ποικίλους και λευκούς», κατά τον Ζαχαρία. Οι αναστημένοι, δίκαιοι και αμαρτωλοί,  θα έχουν όλοι την ίδια ηλικία και κατά τον Ησαΐα οι νέοι θα είναι εκατόν ετών. Στο βασίλειο του θεού θα κτίσουν κατοικίες αντίστοιχες με τα έργα τους και «τους πόνους των καρπών αυτών φάγονται»! Η αξιοπιστία του Ευσεβίου κρίνεται από τις δεισιδαιμονίες  που γράφει σαν ιστορικές πληροφορίες. Κορυφαίο παράδειγμα, ότι πριν από την καταστροφή της Ιερουσαλήμ από τον Τίτο κατά την εορτή, ένα βόδι που οδήγησε ο αρχιερέας για θυσία, γέννησε αρνί μέσα στο ιερό …»  (Γ΄ Ιστοριών, 3,8,3). Δίκαια  λοιπόν ο Ευσέβιος ονομάσθηκε «Ηρόδοτος της Εκκλησίας», αφού κι εκείνος ήταν μεγάλος παραμυθάς.

 Ο Αυγουστίνος (354-430), επίσκοπος Ιππώνος (στη Β. Αφρική), πατήρ της λατινικής θεολογίας, συζούσε με μια χριστιανή, από την οποία απέκτησε γιο, μα την έδιωξε  με συμβουλή της μάνας του Μόνικας. Ήταν κι αυτός αυλοκόλακας σαν τον Ευσέβιο και για ένα διάστημα, ασπάστηκε το Μανιχαϊσμό, αίρεση  βασισμένη στο ζωροαστρισμό και στη μάχη του καλού εναντίον του κακού. Αυτή η επίδραση φαίνεται στο έργο του «Περί της Πολιτείας του Θεού» (Ντε κιβιτάτε ντέι), όπου συνυπάρχουν η γήινη πολιτεία του σατανά (κίβιτας τερένα ντιαμπόλι), δηλ. το κοσμικό κράτος που οι πολίτες του είναι εγωιστές, άρπαγες και φιλήδονοι, καταδικασμένοι να κολαστούν και η ουράνια πολιτεία του θεού (κίβιτας ντέι), δηλ. η εκκλησία,  της οποίας προορίζονται να γίνουν πολίτες μετά θάνατον λίγοι εκλεκτοί. Οι δύο πολιτείες θα χωριστούν κατά τη Δευτέρα Παρουσία και θα κυριαρχήσει η ουράνια πολιτεία. Ο Αυγουστίνος συμβιβάζεται με την ύπαρξη του άδικου κράτους αναγνωρίζοντας τη χρησιμότητά του. Ο χριστιανός πρέπει να επωφεληθεί από την τάξη και ασφάλεια που του παρέχει η πολιτεία του σατανά. «Να προσεύχεται υπέρ των εθνικών αυτοκρατόρων για να ζει ήρεμον και ησύχιον βίον» και παράλληλα να επιδιώκει τη συμμόρφωση στον αιώνιο νόμο του θεού (λεξ ετέρνα)- [αυτό λέγεται καιροσκοπισμός]. Ήταν υπέρμαχος του παπικού πρωτείου και του φιλιόκβε (εκπόρευση του αγίου πνεύματος και εκ του υιού), όμως οι ορθόδοξοι τον τιμούν, ενώ αφορίζουν τους οπαδούς αυτών των "αιρέσεων". Υποστήριζε επίσης το δόγμα του απόλυτου προορισμού, σύμφωνα με το οποίο ο θεός διαλέγει εκ των προτέρων κάποιους και τους σώζει, γιατί έτσι θέλει κι όχι γιατί αξίζει να σωθούν, αφού όλοι οι άνθρωποι είναι εκ φύσεως αμαρτωλοί και καταδικασμένοι. Η θεία χάρη είναι δώρο του θεού σε λίγους εκλεκτούς. Κανείς δεν την αξίζει, γιατί η ανθρώπινη φύση έχει διαφθαρεί. Η μεγάλη μάζα των ανθρώπων είναι καταδικασμένη στην κόλαση. Το δόγμα αυτό μετατρέπει το θεό σε άδικο, ρατσιστή και σαδιστή, αφού για να διαλέξει κάποιους, έχει καταδικάσει την ανθρωπότητα σε μια ατέλειωτη δυστυχία, χωρίς νόημα. Η ιδιοτέλεια έκανε αυτόν τον «άγιο πατέρα» να ονομάσει «δίκαιο πόλεμο» τις λεηλασίες και τους φόνους που διέπρατταν χριστιανοί εναντίον ειδωλολατρών .. Ο Αυγουστίνος επηρεάστηκε από τη νεοπλατωνική φιλοσοφία (Πλωτίνο και Πορφύριο). Έλεγε ότι μπορούμε με τη λογική να καταλάβουμε την ουσία του θεού («credo ut intelligam»,πιστεύω για να κατανοήσω). Στο νου του θεού  υπάρχουν τα αρχέτυπα (ιδέες, λόγοι). Η ψυχή έχει το δικό της αρχέτυπο.  Οι εικόνες των αρχετύπων  (κτίσματα) δίνουν μια γνώση, που θα γίνει άμεση, όταν η ψυχή ελευθερωθεί από το σώμα. Ο θεός παραβιάζει την ανθρώπινη ελευθερία επεμβαίνοντας για τη σωτηρία των εκλεκτών του. Κακό είναι η απουσία του θεού και οφείλεται στον άνθρωπο και την ελεύθερη βούληση. Το προπατορικό αμάρτημα (όρος του Αυγουστίνου) έχει αιτία την προϋπάρχουσα συνειδητή διαστροφή της γυναίκας, την αυθάδειά της και τη δίψα της για δύναμη.  Στην αγία τριάδα ο πατήρ είναι  πηγή από την οποία αναβλύζει η γνώση (υιός) και η μεταξύ πατρός και υιού αγάπη είναι το άγιο πνεύμα. Ο άνθρωπος δεν μπορεί να διδαχθεί από άλλους ανθρώπους, παρά μόνο από την  αλήθεια που υπάρχει μέσα του, δηλ. τη θεία φώτιση (De magistro). Αυτό, αν αλήθευε, θα ακύρωνε κάθε μορφή διδασκαλίας, ακόμα και τη χριστιανική, αφού ο καθένας θα μάθαινε ό,τι χρειάζεται από την ουρανοκατέβατη θεία φώτιση.

Εφραίμ ο Σύρος  

O χριστιανισμός βασίστηκε στην καλλιέργεια φόβου. Αντλώντας υλικό από τις «Γραφές», οι πατέρες κραδαίνουν με χαιρεκακία το σκιάχτρο του τιμωρού-θεού και της αιώνιας κόλασης. Ο Εφραίμ ο Σύρος (306-379), ασκητής στην Έδεσσα της Μεσοποταμίας (γιορτάζει 28 Ιανουαρίου), έγραφε  περί του τέλους του κόσμου: «αναιδέστατος και φοβερός δράκων με παραχώρηση του θεού θα πάρει την εξουσία να απατήσει τον κόσμο, διότι επληθύνθη η ασέβεια. Θα ίπταται εις τον αέρα μαζί με τους δαίμονες, θα φωνάζει δυνατά, θα αλλάζει μορφές…. Η θάλασσα θα ταράζεται, η γη θα ξεραίνεται, οι άνθρωποι θα πεθαίνουν από θλίψη… θα πεθαίνουν τα βρέφη στην αγκαλιά των μανάδων κι όλες οι συμφορές θα πέσουν μαζεμένες... Δυσωδία σε θάλασσα και ξηρά, λιμοί, σεισμοί, φόβητρα. Όλοι θα τρέχουν να κρυφτούν και δεν θα βρίσκουν κρυψώνα, θα τους κυνηγούν και θα τους δαγκώνουν  ιοβόλα ερπετά και θηρία, θα  ρίχνουν το χρυσάφι και το ασήμι στις πλατείες και κανείς δεν θα τ’ αγγίζει…. Βδελυκτό θα είναι και το κάλος των γυναικών. …Θα στείλει ο θεός τον Ενώχ και τον Ηλία, να κηρύττουν, δια να είναι πάντες αναπολόγητοι... Και όταν συμπληρωθούν τρεις καιροί και ήμισυς της εξουσίας του μιαρού, θα έρθει ο Χριστός σαν αστραπή  με τους αγγέλους του και ποταμό πυρός  και θα οδηγηθεί μπροστά του ο αντίχριστος δεμένος για να καταδικαστεί μαζί με τους αμαρτωλούς, ενώ οι πιστοί θα αγάλλονται μετά του νυμφίου εις τον νυμφικόν θάλαμον τον  ουράνιον». (Λόγος εις την Παρουσίαν του Κυρίου και περί της Συντελείας). [Η προσδοκία της υπέρτατης συμφοράς εκείνων που απολαμβάνουν τις χαρές της ζωής παρηγορεί αυτούς που απέχουν λόγω του φόβου της αμαρτίας].   Εφευρετικός είναι ο Εφραίμ στην απαρίθμηση των κολασμών: «Διάφοροι τόποι των κολάσεων υπάρχουν, σκότος εξώτερον  και εσώτερον, γέενα του πυρός, βρυγμός των οδόντων … σκώληξ ακοίμητος … λίμνη του πυρός … άσβεστον πυρ … καταχθόνια …  κατώτατα της γης … άδης  …  πυθμήν του άδου … εις αυτάς τας τιμωρίας διαμερίζονται οι αμαρτωλοί …  Ο μεν θέλει δαρή πολλά, ο δε ολίγα. Θα τιμωρηθούν κι εκείνοι που έπαθαν αμνησία και ξέχασαν τις αμαρτίες τους κι εκείνοι που γελάνε κι εκείνοι που κάνουν παρέα με αιρετικούς...  [Το δόγμα της  αιώνιας κόλασης είναι απαράδεκτο για μια θρησκεία αγάπης και συγγνώμης. Αντικατοπτρίζει μια κοινωνία βάρβαρη, φθονερή, εκδικητική. Καλλιεργεί  μίσος, αδιαλλαξία και χαιρεκακία. Καμιά πρόφαση δεν μπορεί να καλύψει την εγκληματική του έμπνευση].

Ποιμήν του Ερμά, Διονύσιος Αρεοπαγίτης, Αμμώνιος

  Ο «Ποιμήν του Ερμά» είναι πρωτοχριστιανικό κείμενο του 100 μ.Χ.. Ο Ερμάς, πρώην δούλος της πλούσιας Ρωμαίας Ρόδης, αναφέρεται στην προς Ρωμαίους επιστολή  Παύλου (ιστ΄14). Πλατωνικός εραστής της κυρίας του, την  είδε να λούζεται γυμνή στον Τίβερη και εκφράζει το θαυμασμό του για το καλλίγραμμο κορμί της. Περιγράφει στη συνέχεια τα ηθικοδιδακτικά οράματά του, στα οποία   ο  φανταστικός φίλος του που λέγεται Ποιμήν και είναι «ο άγγελος της μετανοίας» φορά  κατσικοπροβιά, κρατά γκλίτσα και ταγάρι στον ώμο και του λέει «εντολές και παραβολές». [Σε κάποιους ανθρώπους η θρησκεία λειτουργεί σαν παραισθησιογόνο. Φαντάζονται ότι επικοινωνούν με όντα  του υπερπέραν, που τους μεταφέρουν εντολές και  τους αποκαλύπτουν μυστικά. Αυτό δίνει νόημα στην ασήμαντη ύπαρξή τους]. Ο φανταστικός κόσμος του Ερμά ήταν γεμάτος καλούς και κακούς αγγέλους. Στη Θ΄ παραβολή, ο Ποιμήν τον μεταφέρει στην Αρκαδία. Εκεί βλέπει αγγέλους να οικοδομούν τον πύργο της εκκλησίας. Συμμετέχει κι αυτός στις εργασίες κι όταν τελειώνουν χορεύει, παίζει και κοιμάται (σαν αδελφός) με 12 παρθένες που συμβολίζουν 12 αρετές. [Η καταπιεσμένη ερωτική επιθυμία διοχετεύεται σε υποκατάστατα και κρύβεται κάτω από το μανδύα της ηθικολογίας. Σε όλο το κείμενο είναι διάχυτος ο φόβος της ερωτικής έλξης, με συνέπεια ο Ερμάς να δημιουργήσει ένα άφυλο, αγγελικό πρότυπο,  ξένο προς τις ανθρώπινες ανάγκες και να μεταφέρει σ’ αυτό τα αισθήματά του].

Ο «Διονύσιος Αρεοπαγίτης» είναι θεολόγος του 5^ου ή 6^ου αι., που χρησιμοποίησε αυτό το πλαστό όνομα, για να δώσει κύρος στα βιβλία του. Στο «Περί θείων ονομάτων» χρησιμοποιεί νεοπλατωνικούς όρους και ιδέες για το θεό και την ψυχή (ενάδες, λόγος άρρητος, αίτιον πάντων, καλός και αγαθός θεός, αισθητική ψυχή των ζώων και θρεπτική των φυτών, κίνηση ψυχής κυκλική, ο θεός είναι «ο αιών των αιώνων»  κ.α.) Αξιοσημείωτη είναι η θεωρία του περί του κακού: «έσται το κακόν εις την του παντός συμπλήρωσιν συντελούν».  Θεωρεί το κακό αναγκαίο, αφού δεν υπάρχει αγαθόν αμιγές κακού, όμως ανύπαρκτο σαν οντότητα. Το κακό γίνεται αντιληπτό ως αδυναμία και έλλειψη (IV 23). Ακόμη και οι δαίμονες δεν είναι φύσει κακοί.  «Πώς οι εκ θεού γενόμενοι δαίμονες εισί κακοί; Το γαρ αγαθόν αγαθά παράγει.» Είναι αδύνατον ένας αγαθός θεός να δημιούργησε πονηρά πλάσματα. Για να δικαιολογήσει την κακία των δαιμόνων την ονομάζει «ασθένεια και απώλεια του αγαθού»… «του μη όντος εφιέμενοι του κακού εφίενται». Επιθυμώντας δηλ. αυτό που δεν υπάρχει, το μη ον, επιθυμούν το κακό. Για την ψυχή κακό είναι το «παρά λόγον», για το σώμα το «παρά φύσιν». [Και τα δύο κακά υπάρχουν στη διδασκαλία του χριστιανισμού που καταργεί τη λογική, όσον αφορά το πνεύμα, και παραβιάζει τη φύση όσον αφορά το σώμα].

Ο Αμμώνιος (θεολόγος του 3^ου αι. μ.Χ.) στα «Σχόλια εις τον Ιωάννη» γράφει ότι το σώμα του Χριστού δεν ήταν όπως τα άλλα ανθρώπινα σώματα, γι αυτό ο Χριστός δεν είχε ανθρώπινα πάθη («τα άσεμνα πάθη ουδέ κατά φαντασίαν υπέστη»), αλλά ήταν «ομοίωμα σαρκός αμαρτίας», σαν το χάλκινο φίδι που έφτιαξε ο Μωυσής για να ξορκίσει τα δηλητηριώδη φίδια της ερήμου, που ήταν ομοίωμα φιδιού και όχι αληθινό φίδι: «ώσπερ ο χαλκούς όφις ουκ ην το ιοβόλον θηρίον, αλλ’ ομοίωμα». [Η άποψη αυτή καταργεί το δόγμα της ενανθρώπησης του θεού και της θυσίας του ανθρωπίνου σώματός του, αφού το σώμα αυτό δεν ήταν  πραγματικό].  Ο θείος έρωτας έγινε υποκατάστατο του ανθρώπινου έρωτα με πρότυπο τον πλατωνικό μύθο Έρωτος και Ψυχής: «ο Χριστός ανήρ καλείται ως νυμφευόμενος τας των πιστών ψυχάς…. Εισελθών ο νυμφίος εισάγει συν αυτώ τας παρθένους ψυχάς και κλείεται η θύρα του νυμφώνος». Η θύρα «ανέωκται ταις βουλομέναις ψυχαίς νυμφευθήναι Χριστώ», η δε «συνουσία» μετά του νυμφίου Χριστού κάνει τις ψυχές να γεννούν αγαθές πράξεις! [Την ερωτική πράξη, που οι χριστιανοί θεωρούσαν εφάμαρτη,  την περιγράφουν στους «ιερούς γάμους» των ψυχών με το Χριστό. Το αρχετυπικό θέμα των ιερών γάμων είναι δάνειο από αρχαίες λατρείες θεοτήτων της γονιμότητας στη Μεσοποταμία, την Αίγυπτο και την Ελλάδα. Στη Μεσοποταμία ο βασιλιάς συνευρισκόταν στο ναό τελετουργικά με την ιέρεια της θεάς Ινάνα, αντίστοιχης με την Αφροδίτη. Ο Αμμώνιος  παρουσιάζει το Χριστό να μεροληπτεί: «Δια τας των μαθητών ασθενείας έξω ποιείται αυτούς πειρασμών ως θεός … μόνον τον Ιούδαν τη προαιρετική κακία εάσας απολέσθαι». Χαρίστηκε, δηλ., στις αδυναμίες των άλλων και τους απάλλαξε από πειρασμούς και μόνο τον Ιούδα παράτησε στην τύχη του. Ο «καλός ποιμένας» παρατάτησε το πρόβατό του στο έλεος του λύκου,  επιτρέποντας την απώλεια ενός μαθητή του, για να εκτελεστεί  προδιαγεγραμμένο από τον ίδιο σχέδιο. Σχετικά με το αν θα κρίνει ο Χριστός τον κόσμο, γράφει: «Ει επί το κρίναι τον κόσμον εληλύθει ο Χριστός, πάντας κατέκρινεν, αλλά προηγουμένως ήλθεν επί το σώσαι». Όμως οι άπιστοι δεν γλυτώνουν τελικά:  «Πας ο μη πιστεύων εις τον Χριστόν κατάκριτος εστι, τη κολάσει αποδοθησόμενος». Αντιφατικές διδασκαλίες!

                                            ***

Συμεών ο νέος θεολόγος

Ο Συμεών ο Νέος θεολόγος  (967-1037) από την Παφλαγονία  της Μικράς Ασίας (δυτικά του Εύξεινου Πόντου),  γράφει ότι  αιτίες της εξορίας από τον παράδεισο ήταν η απιστία και η υπερηφάνεια. Δεν πίστεψε δηλ. ο Αδάμ πως θα πεθάνει, αν φάει το μήλο και «όταν έφαγε ευθύς απέθανε κατά την ψυχήν και ύστερα από ενεακοσίους τριάκοντα χρόνους απέθανε και κατά το σώμα…» (Α΄ λόγος για την παράβαση του Αδάμ).  [Νόμιζε ο Συμεών ότι υπήρξε εποχή που ο άνθρωπος ήταν αθάνατος, όμως όλα στο σύμπαν γεννιούνται και πεθαίνουν, κάνοντας το βιολογικό τους κύκλο]. Στον 11^ο Λόγο του ο Συμεών γράφει «ο φωτισμένος άνθρωπος αισθάνεται σαν βρωμερό σκουλήκι, ταπεινοφρονεί, ταπεινολογεί,ντρέπεται τον ήλιο, τα αστέρια, όλα τα κτίσματα του θεού, που έγιναν για χάρη του, αισθάνεται φταίχτης απέναντι στο θεό, δεν τολμά να σηκώσει τα μάτια του, αισθάνεται ανάξιος να τρώει τους καρπούς της γης, καταδικάζει τον εαυτό του σε πείνα και δίψα, δεν τολμά να κοιτάξει τις εικόνες του Χριστού και των αγίων γιατί νιώθει μιαρός και αμαρτωλός και νομίζει πως και οι εικόνες τον σιχαίνονται…. Φοβάται μήπως ανοίξει το πάτωμα της εκκλησίας και τον καταπιεί και κατεβεί ζωντανός στον άδη»… Όλη αυτή την επικίνδυνη παράνοια την ονομάζει   «αγία ταπείνωση».  Με τέτοια κηρύγματα πολεμήθηκε το θάρρος,η αυτοπεποίθηση, η ελευθερία σκέψης και γνώμης, το κοφτερό μυαλό, που είναι απαλλαγμένο από φοβίες και προκαταλήψεις. Οι δούλοι του θεού πρέπει να έχουν σπασμένο ηθικό και σκυμμένο κεφάλι, να πνίγονται στο άγχος, το φόβο και τη ντροπή και να σιχαίνονται τον εαυτό τους για να επιτρέπουν να τους χειραγωγούν άλλοι. Στον 25^ο Λόγο του ο Συμεών ισχυρίζεται ότι, όταν ο Αδάμ τυφλώθηκε ψυχικά, «ανέβλεψε σωματικά» και συνουσιάστηκε με την Εύα. Αυτή η γνώση είναι «εμπαθής» και «αγνωσία του καλού» και χωρίζει τον άνθρωπο από τη θεία γνώση [καταδικάζει ως αμαρτία μια από τις βασικές λειτουργίες κάθε οργανισμού, την αναπαραγωγική]. Μεγάλη αηδία αισθάνεται για το σώμα: «Εσπάρη από φθορά σάν σάλιο, μεγαλώνει σαν χορτάρι, έχει σύσταση συνθεμένη  από πολλά πράγματα σαπημένα … συσταίνεται  από καθημερινή σαπίλα και φθορά και τα εντόσθιά του είναι βρώμα και δυσωδία» (Λόγος 31^ος)  [Αυτό που σιχαίνεται τόσο,  είναι τέλειο δημιούργημα του θεού του!] Ο διάβολος, σύμφωνα με τον Συμεών «χορεύει μαζί με τους λοιπούς δαίμονες», γιατί είναι άρχων του κόσμου «κατά συγχώρησιν θεού». [Αν δεν το ήθελε ο θεός, δεν θα χόρευε ο διάβολος!] Οι τρόποι με τους οποίους σκλαβώνει τον άνθρωπο είναι: «παιχνίδια, χοροί, γέλωτες, φλυαρίες, παλαίσματα, πηλαλήματα, σεργιάνια και άλλα περιττά και αχρεία που δεν αρμόζουν στον άνθρωπο και δεν τον ωφελούν» (Λόγος 36^ος). [Ενοχοποιεί κάθε υγιή εκδήλωση. Προτρέπει σε μίσος για το σώμα και την κοινωνική ζωή, που μέσω αυτής ο άνθρωπος εξανθρωπίζεται. Το παιχνίδι, ο χορός, το γέλιο, η κουβέντα, τα αγωνίσματα και οι περίπατοι  δεν είναι  περιττά ούτε αμαρτωλά. Βοηθούν τον άνθρωπο να διώχνει τη στεναχώρια, να χαίρεται  τις ομορφιές της ζωής και της φύσης,  να πλουτίζει το μυαλό, να γυμνάζεται και να κοινωνικοποιείται]. Η συμπάθεια προς τους συγγενείς απαγορεύεται, αφού ο Χριστός είπε «ο φιλών πατέρα ή μητέρα υπέρ εμέ ουκ έστι μου άξιος και ο ερχόμενος προς με και ου μισεί τον πατέρα αυτού και τη μητέρα και τους αδελφούς και τας αδελφάς και την γυναίκα και τα τέκνα έτι δε και την εαυτού ψυχήν, ου δύναταί μου είναι μαθητής»  (Λόγος 74^ος ). [Όταν το άτομο αποκόπτεται από τους συγγενικούς του δεσμούς, γίνεται ευάλωτο και μπορούν να το εκμεταλλεύονται εύκολα οι επιτήδειοι].  Η ψυχή και ο νους, άτρεπτες ουσίες,  αλλοιώνονται από τα συναισθήματα.  Το σώμα  είναι «τρεπτό», φτιαγμένο από 4 στοιχεία: θερμό, ψυχρό, υγρό και ξηρό.. Η ψυχή και ο νους έχουν ελεύθερη βούληση, ενώ το σώμα δεν έχει.  Για τις αμαρτίες («επιθυμία γάμου ή καλλωπισμού, λαιμαργία, οκνηρία» κ.λπ)  έχουν ευθύνη ο νους και η ψυχή, που συνεργάζονται  είτε για καλό είτε για κακό.. (Λόγος 43^ος). [Ονομάζει ψυχή και νου τα προϊόντα της λειτουργίας του εγκεφάλου.  Αν ο εγκέφαλος πάσχει από βλάβη είτε κληρονομική είτε λόγω τραυματισμού,  υπεύθυνη για τη συμπεριφορά του ασθενή  δεν  είναι η ψυχή του, αλλά η νόσος του. Ο χριστιανισμός απέδωσε την επιληψία και τη σχιζοφρένεια σε κατάληψη του σώματος από δαιμόνια και με το πρόσχημα του εξορκισμού θανατώθηκαν ή βασανίστηκαν πολλοί ασθενείς, πριν αποκαλυφθούν οι αιτίες της νόσου και τα σχετικά φάρμακα.] Ο Συμεών δίδασκε ότι οι 7 μέρες της δημιουργίας  συμβολίζουν τους 7 αιώνες, που μέλλει να διανύσει ο παρών κόσμος. [Αν ίσχυαν όσα κατά καιρούς έχουν γραφτεί για τη συντέλεια, θα έπρεπε η ιστορία της γης να είχε διακοπεί αιώνες πριν].  Ο θεός φύτεψε τον παράδεισο την 8^η μέρα, που δεν έχει αρχή και τέλος, γιατί συμβολίζει  τη μέλλουσα βασιλεία των ουρανών. Ο κόσμος τότε θα καθαριστεί με φωτιά και θα γίνει παραδεισένιος… Την ημέρα της κρίσεως ο ουρανός και η γη θα τυλιχτούν σαν χαρτί και θα αδειάσει ο χώρος, για να φανερωθεί ο θεός ασωμάτως με σώμα(!). Τότε οι πιστοί που συμμετείχαν στα Μυστήρια θα γίνουν άφθαρτοι. (Λόγος 45^ος). [Εκατομμύρια άνθρωποι πιστεύοντας τέτοια κηρύγματα, βασανίστηκαν, βασάνισαν, πέθαναν και σκότωσαν με την ελπίδα να κερδίσουν μια θέση στο φανταστικό παράδεισο].

Αθανάσιος, “Κατά ειδώλων” (σχολιασμός)

Ανάμεσα στους μεγάλους πατέρες, που διατύπωσαν και επέβαλλαν τα χριστιανικά δόγματα ήταν ο Αθανάσιος (298-373)από την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Στο λόγο του "Κατά των ειδώλων" βρίζει τους Έλληνες παράφρονες, ακόλαστους, ασεβείς και άθεους. Κατηγορεί τον Πλάτωνα και τον Σωκράτη, γιατί πήγαν στον Πειραιά να προσκυνήσουν την Άρτεμη και λέει: "Η ειδωλολατρεία των Ελλήνων είναι γεμάτη αθεΐα και φέρνει καταστροφή. Προσκυνούν άψυχα και φθαρτά υλικά, πέτρες, ξύλα και μέταλλα, που ως έργα ανθρώπων δεν είναι θεοί". Τα προσκυνήματα εικόνων, ιερών αντικειμένων και πτωμάτων από τους χριστιανούς δεν τον ενόχλησαν. Αν, όπως λένε οι χριστιανοί, η προσκύνηση μεταβαίνει στο εικονιζόμενο πρόσωπο, το ίδιο ισχύει  και για τους ειδωλολάτρες. Κατηγορεί τους Έλληνες ότι δεν τους έφταναν οι αρσενικοί θεοί, είχαν και θεές, ενώ είναι ανασφαλές και το ν' αποφασίζει κάποιος μαζί με γυναίκες. Του φαίνεται μεγάλη ασέβεια η ύπαρξη θηλυκών θεών, όμως οι χριστιανοί θεοποίησαν την Παναγία που ο Ανδρέας, επίσκοπος Κρήτης ονόμασε: "μετά θεόν η θεός". Οι θεές των ειδωλολατρών αντικαταστάθηκαν στο χριστιανισμό από Αγίες. Ο Αθανάσιος λέει ότι ντρέπεται να αναφέρει τα ονόματα των ελληνικών θεών, όμως ηδονίζεται να απαριθμεί τα πάθη τους  που αποδεικνύουν ότι κάποτε ήταν άνθρωποι. Παραβλέπει τα πάθη του δικού του θεού που  θυμώνει, μετανιώνει, σιχαίνεται, μισεί, λησμονεί, θυμάται, εκδικείται… και είναι τόσο ανθρωπόμορφος που φαίνεται ότι κι αυτός είναι ανθρώπινη επινόηση. Ο Δίας πολέμησε τους παλαιότερους θεούς, αλλά και ο Γιαχβέ με τα αγγελικά στρατεύματά του πολέμησε τον Εωσφόρο, μα δεν τον έστειλε στα Τάρταρα, όπως ο Δίας τους Τιτάνες. Τον ξαμόλησε στη γη, για δυστυχία των ανθρώπων. Ο Δίας είχε αδυναμία στις όμορφες, αλλά και ο Γιαχβέ γονιμοποίησε μνηστευμένη γυναίκα. Ανέχτηκε αιμομιξίες όπως του Αβραάμ με την αδελφή του (Σάρρα) και του Λωτ με τις κόρες του, μοιχείες, όπως του Δαβίδ με τη Βηρσαβεέ και του Ιούδα με τη νύφη του (Θάμαρ) και ευλόγησε κλοπές, απάτες και γενοκτονίες...  Ο Αθανάσιος κατακρίνει την αδυναμία των ελλήνων θεών, αλλά και ο δικός του θεός νικήθηκε στο πάλεμα από τον Ιακώβ και -το χειρότερο- άφησε τον γιο του να πεθάνει στο σταυρό, φτάνοντας στο έσχατο σημείο εξευτελισμού. Την ίδια αδυναμία δείχνει εγκαταλείποντας τους πιστούς του στην τύχη τους, όταν πέφτουν σε χέρια εχθρών κι ας σκαρφίζονται οι συγγραφείς μαρτυρολογίων φανταστικά  θαύματα. Γράφει ο Αθανάσιος ότι οι Έλληνες αποδίδουν σε θεούς τη διδασκαλία των τεχνών, επομένως θα έπρεπε να θεοποιούν κάθε εφευρέτη, π.χ. τον Όμηρο, γιατί εφηύρε το έπος ή τον Τριπτόλεμο για την καλλιέργεια των σιτηρών. Τα παραδείγματα είναι άστοχα, γιατί ο Όμηρος την έμπνευσή του αποδίδει στη Μούσα («μήνιν άειδε, θεά», «άνδρα μοι έννεπε, μούσα») και ο Τριπτόλεμος  διδάχτηκε τη γεωργία από τη θεά Δήμητρα, επομένως δεν τους θεωρούσαν εφευρέτες, αλλά θεοδίδακτους, όπως οι χριστιανοί τον Μωυσή που δεν τον θεωρούν  εφευρέτη του Νόμου. Ειρωνεύεται ο Αθανάσιος τους Έλληνες, ότι τους θεούς τους ονομάζουν κυβερνήτες ουρανού και γης, αλλά τους κλείνουν μέσα σε ναΐσκους. Και οι χριστιανοί κάνουν το ίδιο, παρόλο που γνωρίζουν ότι ο θεός «ουκ εν χειροποιήτοις ναοίς κατοικεί» (Πράξεις, ιζ΄24-25), αλλά ναός του είναι το σώμα του πιστού (Α΄Κορινθ., στ΄19), δεν δίστασαν όμως να κλέψουν τους ναούς των ειδώλων για να εγκαταστήσουν τα δικά τους είδωλα. Μέμφεται  ότι θεοποιούν ζώα (ταύρο, αετό, φίδι…). Ξεχνά ότι το δεύτερο πρόσωπο της αγίας τριάδας είναι αμνός και μάλιστα σφαγμένος και ιχθύς, ενώ το τρίτο μέλος της  είναι περιστέρα! Στο θρόνο του θεού του παραστέκονται ταύρος, λιοντάρι, αετός και τέρατα (πολυόμματα χερουβείμ, εξαπτέρυγα σεραφείμ). Κάποιοι άγιοι ιππεύουν αθάνατα άλογα. Το πνεύμα του κακού είναι φίδι. Υπάρχουν άγιοι κυνοκέφαλοι (Χριστόφορος). Άγγελος- κοράκι έφερνε τροφή στον προφήτη Ηλία... Ισχυρίζεται ότι όσα έθνη υπάρχουν, τόσοι είναι και οι θεοί, γι αυτό και συμβαίνουν πόλεμοι και συγκρούσεις.  (όσοι χριστιανοί υπάρχουν άλλες τόσες είναι και οι αιρέσεις που προκαλούν πολέμους, σφαγές και διχόνοια.)  Γράφει ότι οι θεοί των ειδωλολατρών  έρχονται σε αντίθεση μεταξύ τους  και αλληλοκαταργούνται, π.χ. ο  Άμμων, θεός-πρόβατο των Λιβύων και ο ταύρος Άπις των Αιγυπτίων, γίνονται θυσία σε άλλους θεούς.  Μήπως αυτοκαταργήθηκε και ο θεός Λόγος των Χριστιανών, επειδή θυσιάστηκε για εξευμενισμό του πατέρα του; Καταλογίζει στους Έλληνες ότι έκαναν ανθρωποθυσίες. Η πρακτική αυτή ήταν συνηθισμένη στα πρώτα βήματα όλων των θρησκειών, από τις οποίες δεν εξαιρείται η εβραϊκή. Όμως με την εξέλιξη του  πολιτισμού καταργήθηκαν οι βάρβαρες πρακτικές και αναπτύχθηκαν τα ανθρωπιστικά ιδεώδη. Ο Ευριπίδης  τόνιζε «αυτές τις θυσίες ο νόμος σε μας τις θεωρεί ανόσιες και μακριά από τέτοιες κρατά των Ελλήνων τα χέρια» (Ιφιγένεια εν Ταύροις, στίχοι 493-495), «οι άνθρωποι είναι αιμοβόροι και στους θεούς ζητούν να ρίξουν το άγριο φυσικό τους, κανένας θεός δεν είναι κακός» (Ιφιγένεια εν Ταύροις, στ. 417-420).  Ο χριστιανισμός είναι θεμελιωμένος πάνω σε ανθρωποθυσίες, γι αυτό στις άγιες τράπεζες υπάρχουν θαμμένα λείψανα και απαιτεί από τους πιστούς να θυσιάζονται («γίνου πιστός άχρι θανάτου»). Στην Παλαιά Διαθήκη η θυσία του Ισαάκ αντικαταστάθηκε με ζωοθυσία, αλλά η θυσία της κόρης του Ιεφθάε πραγματοποιήθηκε. Στην Καινή Διαθήκη θυσιάζεται ο  Χριστός, αλλά αυτό δεν φτάνει, γιατί χρειάζονται ακόμη εκατόμβες μαρτύρων «θυσία ευάρεστος τω θεώ». Γράφει ο Αθανάσιος ότι η θεοποίηση των στοιχείων της φύσης έχει αταίριαστα για θεούς αποτελέσματα. Οι Αιγύπτιοι π.χ.λατρεύουν ως θεό το νερό, αλλά πλένουν με αυτό ακαθαρσίες. Τι θα έλεγε, αν έβλεπε τα νερά του Ιορδάνη, γεμάτα λύματα και χημικά απόβλητα ή σε τελετή Μεγάλου Αγιασμού, το ποδοπάτημα του αγιασμένου λασπόνερου στα προαύλια των ναών και τα αγιασμένα νερά που καταλήγουν σε βόθρους;   Το πολίτευμα που προτιμούσε  ήταν η μοναρχία με το σκεπτικό ότι ο θεός είναι ένας και ο κόσμος είναι ένας, γι αυτό πρέπει να κυβερνά ένας. Αν υπήρχαν πολλοί θεοί-δημιουργοί θα υπήρχε στο σύμπαν ανομοιότητα και ακαταστασία. Πού να φανταζόταν ότι οι επιστήμονες θα έφταναν κάποτε στο συμπέρασμα ότι υπάρχουν άπειροι κόσμοι και το σύμπαν  είναι γεμάτο αντιθέσεις.  Οι κοσμολογικές γνώσεις του  ήταν επιπέδου Παλαιάς Διαθήκης, ανάμικτες με στωική και πλατωνική φιλοσοφία, π.χ.:  - Η γη  δεν στέκεται από μόνη της, αλλά στηρίζεται στα ύδατα και βρίσκεται στο μέσον του σύμπαντος. Το νερό σηκώνει το υπερβολικό βάρος της, ενώ η γη μένει ακίνητη στο νερό που από τη φύση του κινείται ... Ο Θεός έβαλε θεμέλιο στη γη και μένει στέρεη. -Ο ήλιος και η σελήνη διαγράφουν τροχιές γύρω της. Η θάλασσα και ο ωκεανός την περιβρέχουν και  κατευθύνονται από την ορμή των ανέμων... Οι άνεμοι  συνίστανται από την καυστική ενέργεια του αιθέρα που εκπέμπεται προς τον αέρα. -Τα τέσσερα στοιχεία, θερμότης, ψυχρότης, ξηρότης και υγρασία, συνιστούν τη φύση των σωμάτων. Αν τα χωρίσουμε, το ένα εξαφανίζει το άλλο και επικρατεί εκείνο που πλεονάζει....