Το σύμβολο του Ιχθύος

 O ιχθύς ως σύμβολο προέρχεται από τη βαβυλωνιακή θρησκεία. Ο ιδρυτής της Βαβυλώνας Νεμρώδ θρυλείται ότι ήταν μισός άνθρωπος –  μισός ψάρι. Η θρησκεία των Σουμερίων, λαού της Μεσοποταμίας που άκμασε την 3^η χιλιετία π.Χ., επηρέασε τους Βαβυλώνιους, τους Ασσύριους και τους Πέρσες. Το νερό, πολύτιμο σ’ αυτήν την περιοχή που περικλείεται από τον Τίγρη και τον Ευφράτη, θεωρήθηκε μήτρα της ζωής και ενδιαίτημα θεών. Ένας από αυτούς τους θεούς, ο Ωάννης, άνθρωπος-ψάρι, έλεγαν ότι δίδαξε στους ντόπιους τις τέχνες. Ο μύθος του επηρέασε το μύθο του Ιωνά. Ο θεός των Φιλισταίων Νταγκών εικονιζόταν ως ψάρι από τη μέση και κάτω, σαν τον Νηρέα της ελληνικής μυθολογίας. Η μεταφορά της Κιβωτού της Διαθήκης στο ναό του Νταγκών δείχνει τη θρησκευτική σύγχυση που επικρατούσε στην Παλαιστίνη (Α΄Βασιλ. Ε΄2). Ο χριστιανισμός, θρησκεία ψαράδων, χρησιμοποίησε τον ιχθύ, για να συμβολίσει α) το Χριστό, επειδή σχηματίζει την ακροστιχίδα: Ιησούς Χριστός Θεού Υιός Σωτήρ,  και β) τους ανθρώπους, που πέφτουν στα δίχτυα του κηρύγματος των αποστόλων. Οι ψαράδες απόστολοι πήραν την εντολή να ψαρεύουν ανθρώπους με δόλωμα την υπόσχεση της αιώνιας ζωής. Το ψάρεμα και το δόλωμα  είναι λέξεις που υπαινίσσονται την εξαπάτηση. Το ψάρι που συλλαμβάνεται στο δίχτυ δεν προορίζεται να ζήσει, αλλά να φαγωθεί. Ο ψαράς εκμεταλλεύεται τη λαιμαργία του ψαριού που χάφτει το δόλωμα, όπως ο κουτός άνθρωπος καταπίνει τις ψεύτικες υποσχέσεις και οδηγείται στο θάνατο. Ο αναστημένος Χριστός γέμισε τα δίχτυα των μαθητών του με 153 ψάρια (Ιωάν. κα΄6-11). Σύμφωνα με τον Ιερώνυμο, αυτός ο αριθμός συμβολίζει τα έθνη, επειδή τάχα υπάρχουν 153 είδη ψαριών! Ο Αυγουστίνος πρόσθεσε τις 10 εντολές με τα 7 δώρα του Πνεύματος και βρήκε ότι το άθροισμα των αριθμών από το 1 ως το 17 (1+2+3 κ.λπ.) ήταν 153! Άλλοι υποστήριξαν ότι 153 ήταν τα έθνη που συγκεντρώθηκαν στην Ιερουσαλήμ τη μέρα της Πεντηκοστής. Άλλοι ότι το 153 είναι ιερό σύμβολο των Πυθαγορείων και εικονίζεται με γεωμετρικό σχήμα 2 κύκλων που συμβολίζουν την ύλη και το πνεύμα. Η περιφέρεια κάθε κύκλου αγγίζει το κέντρο του άλλου κι έτσι σχηματίζεται το «σημείον του ιχθύος», του οποίου το ύψος διαιρούμενο με το μήκος δίνει 153. Οι αστρολόγοι λένε ότι με το τέλος της 2ης χιλιετίας παρήλθε η Εποχή των Ιχθύων, που κράτησε 2000 χρόνια. Στο ιχθυακό ιδεώδες ο άνθρωπος κατευθύνεται από ανώτερες δυνάμεις, ανίκανος να σκεφτεί και να δράσει αυτόνομα. Γι αυτό η θρησκεία έπαιξε τεράστιο ρόλο σ’ αυτήν την περίοδο. Τώρα, στην Εποχή του Υδροχόου,  ο άνθρωπος  αποφασίζει ο ίδιος για τον εαυτό του …..Η Εκκλησία ονομάζει τη μεταβατική αυτή περίοδο «Τέλος των ημερών», δηλ. τέλος της εποχής των Ιχθύων.

Περί διαβόλου

Οι θρησκόληπτοι βλέπουν παντού διαβόλους. Αν αμφισβητήσεις την άποψή τους, δεν το’ χουν σε τίποτε να σου απονείμουν τον τίτλο του εωσφόρου και να σε μισήσουν ολόψυχα. Η τάση ν’ αποδίδεις το κακό σε κάποια εξωπραγματική οντότητα φανερώνει ανευθυνότητα και έλλειψη αυτογνωσίας. Δεν είναι, χριστιανέ μου ή μουσουλμάνε μου, ο σατανάς θεός ή άγγελος που μόνο σκοπό του έχει να σε πειράζει για να περνά την ώρα του. Αυτό που συ αποκαλείς με το πιο μισητό σου όνομα είναι μια ιδέα που σου κάρφωσε στο μυαλό η θρησκεία. Αυτή η ιδέα σε κατακυρίεψε και σε τρομοκρατεί, όπως ο μπαμπούλας τα μωρά. Ο σατανάς κρύβεται μέσα στη μαυρίλα του δεισιδαίμονα νου και τρέφεται από εκείνους που πιστεύουν στην ύπαρξή του. Δεν είναι πνεύμα, αλλά η αλληγορία κάθε κακίας και φόβου που προσπαθεί να ξορκίσει ο άνθρωπος.  Στην Παλαιά Διαθήκη διαπιστώνουμε πώς εξελίχθηκε η ιδέα του διαβόλου ή σατανά. Αρχικά δεν ήταν αντίπαλος του θεού, αλλά  άγγελος επιφορτισμένος με το καθήκον δημόσιου κατήγορου. Στο βιβλίο Ιώβ  παρίσταται ενώπιον του θεού και διαπραγματεύεται μαζί του, ενώ στα Παραλειπόμενα  παίρνει εντολή από το θεό να εξαπατήσει τους προφήτες με ψεύδη. Στην Καινή Διαθήκη, στο κατά Ματθαίο ευαγγέλιο, παίρνει το δικαίωμα να υποβάλλει τον Ιησού σε δοκιμασίες. Στο Β΄ Βασιλειών, ΚΔ΄1, ο θεός παρακινεί τον Δαβίδ να κάνει μια απογραφή, που προκαλεί τη θεία οργή  και το θάνατο 70.000 Ισραηλιτών (φαίνεται πως ο Δαβίδ ξέχασε να πληρώσει στο Ναό το αντίτιμο για κάθε απογραφόμενο, ως λύτρο ψυχής, Έξοδος Λ΄12-16). Στο Α΄ Παραλειπομ. ΚΑ΄, 1 δεν είναι ο θεός που βάζει στον Δαβίδ την ιδέα της απογραφής, αλλά ο διάβολος. Γίνεται δηλαδή ταύτιση θεού και διαβόλου. Παράλληλα υπάρχει ο μύθος της πτώσης του Εωσφόρου από τον ουρανό στον Άδη, ωστόσο ό,τι κάνει το πονηρό πνεύμα είναι  είτε κατ' εντολή είτε κατά παραχώρηση του θεού. Η δράση του σατανά απεξαρτητοποιείται από το θεό στα κείμενα της μεταιχμαλωσιακής περιόδου του Ισραήλ, ενώ στα χριστιανικά κείμενα έχουμε πλήρη αντίθεση των δύο αυτών υπερφυσικών όντων και τον  ανταγωνισμό για την απόκτηση οπαδών μεταξύ των ανθρώπων, για να ενισχύσει καθένας την παράταξή του εναντίον της άλλης. Αυτή τη φάση περιγράφει το βιβλίο του αγ. Ιερώνυμου Περί της πολιτείας του Θεού, που ισχυρίζεται ότι ο κόσμος είναι χωρισμένος στην επίγεια πολιτεία του διαβόλου και στην ουράνια πολιτεία του θεού.

Ένας κόσμος πλάνης

Πλάνη σήμαινε αρχικά περιπλάνηση. Από αυτή την έννοια έφτασε να σημαίνει ξεστράτισμα από το σωστό δρόμο,  ψευδαίσθηση και  εξαπάτηση. Η ζωή είναι ταξίδι περιπλάνησης γεμάτο πλάνες. Οι  αισθήσεις εξαπατούν δίνοντας μορφές, σχήματα και ήχους στα κύματα ενέργειας που υπάρχουν γύρω. Ο νους του ανθρώπου τον πλανά, ώστε να πιστεύει σαν αληθινά τα νοήματα που συλλαμβάνει. Τα ζωτικά ψεύδη, οι δαρβινικές πλάνες, κάνουν τους οργανισμούς να προτιμούν μεταξύ σωστού και λάθους εκείνο που συμφέρει την εξάπλωση των γονιδίων. Η οικογένεια, το σχολείο, το κοινωνικό, πολιτικό και πολιτισμικό περιβάλλον συμμετέχουν στην παραπλάνηση καλλιεργώντας απατηλές ιδέες. Ισχυρότερος παράγοντας παραπλάνησης είναι οι θρησκείες  με τα ψεύδη που διδάσκουν.  Η νεότερη φιλοσοφία προσπάθησε να πολεμήσει τις θρησκευτικές πλάνες. Οι θετικιστές όπως ο Αύγουστος Κοντ, απέρριψαν οτιδήποτε δεν επαληθεύεται με τη λογική. Ο Χέρμπερτ Σπένσερ, εξελικτικός φιλόσοφος υποστήριζε ότι, αν βεβαιώνεις την ύπαρξη ενός όντος, που για την ουσία του δεν μπορείς να πεις τίποτε, είναι σαν να βεβαιώνεις ότι δεν υπάρχει. Ο αγνωστικισμός  του  19^ου αιώνα αμφέβαλλε αν  επαρκούν οι νοητικές μας δυνάμεις για να εξηγήσουμε ζητήματα όπως η ύπαρξη του θεού (Τόμας Χάξλεϋ, «Αγνωστικισμός και Χριστιανισμός»). Ο Ντέιβιντ Χιουμ  έκρινε (όπως ο Επίκουρος) ότι η διαφθορά, η δυστυχία και η αταξία που επικρατεί στον κόσμο δεν συνεπάγεται δημιουργό πανάγαθο, παντοδύναμο και πάνσοφο και έγραφε: «Είναι σκληρό να είμαστε τοποθετημένοι σ’ ένα κόσμο γεμάτο ελλείψεις και ανάγκες, όπου σχεδόν κάθε ον και στοιχείο είναι εχθρός μας ή μας αρνείται τη συμπαράστασή του και επιπλέον πρέπει να παλέψουμε  με τον ίδιο μας το χαρακτήρα. Αυτό που είναι ωφέλιμο γίνεται βλαβερό με την υπερβολή ή την έλλειψή του. Κοιτάξτε γύρω, τι πληθώρα όντων, …αλλά τόσο καταστρεπτικά το ένα για το άλλο … Το σύνολο παρουσιάζει την ιδέα μιας τυφλής Φύσης, διαποτισμένης από μια ζωοποιούσα αρχή, που βγάζει από τον κόλπο της χωρίς διάκριση ή γονική στοργή τα ακρωτηριασμένα και εκτρωματικά τέκνα της… Το μανιχαϊστικό σύστημα προβάλλει σαν η σωστή υπόθεση για τη λύση της δυσκολίας… προσφέροντας μια εύλογη περιγραφή του περίεργου μίγματος καλού και κακού που βλέπουμε στη ζωή.» (Ντ. Χιουμ, Διάλογοι για τη Φυσική Θρησκεία).  Μπορεί να μην υπάρχει νόημα στη ζωή, αλλά ο άνθρωπος γίνεται δραστήριος και αισιόδοξος, όταν δίνει ο ίδιος  νόημα στην ύπαρξή του, βάζοντας υπέρτατο σκοπό να μετατρέψει τον κόσμο της πλάνης σε κοινωνία αγάπης και ανθρωπιάς.

Εκκλησία και Κράτος

Το ιουδαϊκό ιερατείο είχε καθοριστικό ρόλο στις κρατικές υποθέσεις του αρχαίου Ισραήλ. Αυτό έχριε τους βασιλείς και καθοδηγούσε την πολιτική τους. Εκείνοι που δοκίμασαν να αμφισβητήσουν την εξουσία του το πλήρωσαν ακριβά όχι μόνο οι ίδιοι, αλλά και οι απόγονοί τους. Ο χριστιανισμός εγκολπώθηκε αυτήν την ιδέα και την εφάρμοσε από τότε που έγινε επίσημη θρησκεία στο Βυζαντινό κράτος. Πριν από τη χριστιανική εποχή υπήρξαν τολμηροί άνθρωποι που εναντιώθηκαν στην επέμβαση του ιερατείου στα κρατικά ζητήματα, π.χ. οι επικούρειοι φιλόσοφοι που αντιπαθούσαν τις θρησκευτικές δεισιδαιμονίες, όπως ο Λουκρήτιος (100-55 π.Χ.). Η αντίθεση στην καθοδήγηση του κράτους από την εκκλησία εντάθηκε από το 17^ο αιώνα και μετά στη Γαλλία και την Αγγλία.  Φιλόσοφοι  όπως ο Τόμας Χομπς (1588-1679, «Περί του πολίτη»),  υποστήριξαν ότι δεν είναι λογικό να κυβερνά η εκκλησία το κράτος, αλλά να είναι υποταγμένη σ’ αυτό. Η άποψη αυτή ενισχύθηκε με τον κλονισμό της παπικής παντοδυναμίας και τη διάβρωση της αξιοπιστίας των θρησκευτικών κηρυγμάτων. Στην τουρκοκρατούμενη Ελλάδα η Εκκλησία είχε καθήκοντα φοροεισπράκτορα και αστυφύλακα του σουλτάνου. Μετά την απελευθέρωση και μέχρι σήμερα οι εκκλησιαστικές παρεμβάσεις σε κρατικά ζητήματα είναι κάτι το συνηθισμένο. Οι πολιτικοί, θρησκευόμενοι και άθεοι, φοβούνται να δυσαρεστήσουν την Εκκλησία, γιατί είναι μεγάλη δεξαμενή ψήφων. Έτσι  Εκκλησία και Κράτος δεν πρόκειται να χωρίσουν τα τσανάκια τους όσο οι εκπρόσωποί τους έχουν αμοιβαία οφέλη.

Θεοδικία

Πολλοί θρησκευόμενοι –όχι μόνο χριστιανοί-  πιστεύουν στο δόγμα της θεοδικίας. Υποστηρίζουν ότι ο θεός οργίζεται και τιμωρεί τους αμαρτωλούς εξαπολύοντας φυσικές καταστροφές, σεισμούς, λιμούς, καταποντισμούς, πυρκαγιές, επιδημίες και άλλα κακά, που γι αυτό το λόγο ονομάστηκαν θεομηνίες. Τα ιερά Βιβλία είναι γεμάτα από εδάφια που απειλούν τους πιστούς με παραδειγματικές τιμωρίες, αν παρεκκλίνουν από την πίστη τους. Κυριότερη από αυτές τις απειλές είναι η πύρινη Κόλαση, που αποτελεί σημαντικό στοιχείο του χριστιανικού κηρύγματος. Ο Χριστός των ευαγγελίων χρησιμοποίησε εκφράσεις όπως: πυρ εξώτερο, γέενα πυρός, πυρ αιώνιο ετοιμασμένο για το διάβολο και τους αγγέλους του και κάμινος πυρός καιομένη, όπου ρίχνονται οι άπιστοι σαν ξερές κληματόβεργες. Ο Παύλος προειδοποιεί ότι η μετάληψη των μυστηρίων από αναξίους επιφέρει αρρώστιες και θανάτους. Οι εκκλησιαστικοί συγγραφείς συνεχίζουν και εμπλουτίζουν την ιδέα της θεοδικίας και οι υμνογράφοι την εκλαϊκεύουν με τροπάρια («ρύσαι ημάς πειρασμού, βαρβαρικής αλώσεως και πάσης άλλης πληγής, δια πλήθος, Κόρη, παραπτώσεων, επιούσης βροτοίς αμαρτάνουσιν», (δηλ. σώσε μας, Κόρη, από πειρασμό, εχθρική άλωση και κάθε άλλη πληγή που οφείλεται στα παραπτώματά μας και έρχεται εναντίον των ανθρώπων που αμαρτάνουν). Πάνω σ’ αυτό το δόγμα στηρίχθηκε η θρησκευτική βία που είχε πάμπολλα θύματα, κυρίως τη Μεσαιωνική περίοδο. Ο χριστιανισμός από την εμφάνισή του μέχρι σήμερα έχει υποστεί πολλές μεταλλάξεις. Αιώνες εξέλιξης και προσαρμογής έχουν μεσολαβήσει για να κατευνασθεί η αδιαλλαξία και ο φανατισμός που επικρατούσαν κάποτε. Υπολείμματα θρησκευτικού φανατισμού υπάρχουν και σήμερα. Σε γενικές γραμμές όμως επικρατεί μετριοπάθεια και τάση συμπόρευσης με το κοσμικό πνεύμα. Η εκδικητικότητα που ικανοποιείται με το άδικο δόγμα της θεοδικίας που πλήττει δικαίους και αδίκους, μεγάλους και μικρούς, έχει υποχωρήσει, δίνοντας τόπο στην διάδοση του κηρύγματος της αγάπης και της συγχωρητικότητας. Η Βίβλος παλαιότερα –όταν ερμηνευόταν κατά γράμμα- είχε δώσει το δικαίωμα για ακραίες συμπεριφορές και είχε ευλογήσει σφαγές και βιαιοπραγίες. «Αγίασε αυτούς την ημέρα της σφαγής τους», προτρέπει ο Ιερεμίας  (ΙΒ΄3), παρουσιάζοντας το φόνο των «ασεβών» σαν τρόπο εξαγνισμού. "Σφάξτε μπροστά μου τους εχθρούς μου, που δεν θέλησαν να γίνω βασιλιάς τους", διατάζει ο Χριστός (Λουκά, ιθ΄27). Οι εκκλησιαστικοί πατέρες συμφώνησαν ότι η σάρκα που καταστρέφεται από βασανιστήρια αγιάζει» και «προσωρινή τιμωρία μπορεί να αποτρέψει αιώνια καταδίκη» (Ιερώνυμος, Κατά Βιγιλάντιου, ο οποίος απαγόρευσε τη λατρεία των λειψάνων, Επιστολή 109).  Στην εποχή μας υπάρχουν δυστυχώς ακόμη πιστοί που  ισχυρίζονται ότι ο θεός προκαλεί αρρώστιες και καταστροφές, για να σωφρονίσει τους ανθρώπους.  Είναι κι αυτό μια περίπτωση ίωσης του μυαλού από αρχαίες δεισιδαιμονίες-ιούς που θα εξαλειφθεί, όταν εκλείψουν οι φορείς της.