Αγάπη και ζωή

Ο Δαρβίνος, προβλέποντας το δυσοίωνο μέλλον του κόσμου μας, γράφει στην αυτοβιογραφία του: "Για μένα, που πιστεύω ότι τα ανθρώπινα όντα στο μέλλον θα είναι πολύ τελειότερα, είναι αβάσταχτη η σκέψη ότι είναι καταδικασμένα, όπως όλα τα νοήμονα όντα, ν' αφανιστούν μετά από μια τόσο μακρόχρονη και αργή διαδικασία". Μήπως αυτή η παρατήρηση ακυρώνει το νόημα της ζωής; Η σημαντικότερη ένδειξη ανθρωπιάς είναι η αγάπη και μόνο αυτή δίνει νόημα στην ύπαρξή μας. Αληθινή θρησκεία είναι η αγάπη που εκδηλώνεται ανάμεσα στα μέρη ενός συνόλου μέσα στο χώρο (Φύση) και στο χρόνο (Ιστορία). Θέληση του θεού είναι οι νόμοι της φύσης. Οι πρώτες θρησκείες είναι προσπάθειες ερμηνείας του φυσικού κόσμου, που εξαρτάται από τον εαυτό του, περιλαμβάνει την αιτία της ύπαρξής του και είναι αιώνιος. Θέλουμε να πιστεύουμε ότι κάποτε ζούσαμε στον κήπο του θεού , τον παράδεισο της φύσης, σε άμεση επικοινωνία μαζί της. Δεν χρειάζεται να γυρίσουμε πίσω στη χαμένη προανθρώπινη ζωώδη ευτυχία, αλλά να πάμε μπροστά, ανακαλύπτοντας μια καινούρια, ανθρώπινη ευτυχία...  (Έριχ Φρομ, Η Τέχνη της Αγάπης). Πώς πρέπει όμως να φεύγει κάποιος από τη ζωή; «όπως έφυγε ο Οδυσσέας από τη Ναυσικά: ευγνωμονώντας και όχι αγαπώντας την» (Νίτσε, Πέρα από το καλό και το κακό).

Μυστήρια του κόσμου και του ανθρώπου

α) Δημιουργία από το τίποτε;  Η Κβαντική  αποκάλυψε ότι τα υποατομικά σωματίδια μπορούν να δημιουργηθούν από το τίποτε και ότι η συνολική ενέργεια στο Σύμπαν μας ισούται με το μηδέν. Οι θεολόγοι πανηγυρίζουν λέγοντας, ότι επαληθεύτηκε το δόγμα του Μ. Βασιλείου, περί της δημιουργίας των πάντων εκ του μηδενός («εξ ουκ όντων»). Η Γένεση όμως (Α΄2-10) αναφέρει ότι η Δημιουργία έγινε από προϋπάρχον υλικό: «Εν αρχή… η γη ην αόρατος και ακατασκεύαστος…». Αόρατη και ακατασκεύαστη σημαίνει ύπαρξη ύλης σε χαώδη κατάσταση, που δεν είχε ακόμη διαμορφωθεί σε κόσμο.  Την ύλη αυτήν κάλυπτε  μια άβυσσος γεμάτη νερό [σύμφωνα με το Θαλή το Μιλήσιο (6ος αιώνας π.Χ.) πρωταρχικό στοιχείο του κόσμου είναι το νερό]. Στα έγκατα της αβύσσου κρυβόταν η γη και πάνω της, μέσα στο σκοτάδι, περιφερόταν το πνεύμα του θεού. Ο θεός είπε: «οφθήτω (ας εμφανισθεί) η ξηρά»  και όχι «ας φτιάξω την ξηρά», (ενώ για τον άνθρωπο είπε: «ποιήσωμεν άνθρωπον»), κι αυτό, γιατί η ξηρά υπήρχε ήδη, απλώς έπρεπε να γίνει ορατή. Ο θεός της Παλαιάς Διαθήκης έκανε ό,τι και ο θεός του Πλάτωνα: εκόσμησε το σύμπαν, δηλ. έβαλε τάξη στο πρωταρχικό χάος (Πλάτων,Τίμαιος). Αυτού του είδους η δημιουργία δεν προκύπτει από το μηδέν. Από την αταξία δημιουργείται  τάξη και από το χάος  αρμονία. 

β) Ο άνθρωπος είναι μικρογραφία του σύμπαντος.  Ο μικρόκοσμος του ανθρώπου αποτελείται από 10 τρισεκατομμύρια κύτταρα και φιλοξενεί τρισεκατομμύρια βακτήρια και ιούς μη παθογόνους, που συνεργάζονται για τη συντήρηση αυτού του πολύπλοκου "οικοσυστήματος". Για τούτο το μικρό σύμπαν προνοεί ο εγκέφαλος, θρονιασμένος σαν θεός στην κορυφή του (κεφάλι). Ο Αναξαγόρας (5ος αι. π.Χ.) έλεγε ότι το μεγάκοσμο του σύμπαντος κυβερνά ο θεϊκός Νους, που κινεί τη μάζα της ύλης. Η ανθρωπότητα είναι μια ασήμαντη κοινότητα ιών μέσα στο τεράστιο σύνολο αλληλεξαρτώμενων ειδών που συνεργάζονται για τη λειτουργία του οργανισμού που ονομάσαμε κόσμο. Κύρια προϋπόθεση για τη σωστή λειτουργία κάθε οργανισμού είναι να καθοδηγείται από ένα υγιή νου. 

γ) Βασικά συστατικά του Σύμπαντος είναι η ύλη και η ενέργεια. Η ύλη (εγκέφαλος) δημιουργεί ενέργεια (νόηση). Ο άνθρωπος θεωρεί τις νοητικές  λειτουργίες, που οι θρησκείες ονομάζουν ψυχή, ανώτερες από την υλική του υπόσταση, λες και υπάρχει μέσα του ένας αθάνατος δίδυμος εαυτός, που σκέφτεται και αποφασίζει χρησιμοποιώντας το σώμα ως όχημα και εργαλείο. Αλλά το μέρος μας που είναι πραγματικά αθάνατο είναι τα γονίδιά μας. Αυτά μεταφέρονται, δεν πεθαίνουν. 

δ)Ένα προϊόν της νόησης είναι η φαντασία. Δημιουργεί απίθανους κόσμους, πρωταγωνιστεί σε συναρπαστικά σενάρια, κάνει κατορθωτό το ακατόρθωτο. Η φαντασία δημιούργησε  θρησκείες, τέχνες, πολιτισμό. Ο εγκέφαλος είναι η έδρα της πνευματικής μας ζωής, των μηχανισμών που βρίσκονται πίσω από τις σκέψεις και κρίσεις μας που οδηγούν σε πράξεις θετικές ή αρνητικές. Όταν οι μπαταρίες των κυττάρων μας, τα μιτοχόνδρια, παύουν να παράγουν την ενέργεια που μας ζωογονεί από το οξυγόνο που τους δίνουμε με κάθε αναπνοή μας, τότε κι ο εγκέφαλος παύει να λειτουργεί. Καθώς σιγά-σιγά σβήνει, δημιουργούνται παραισθήσεις, λανθασμένα σήματα και απελευθέρωση του περιεχομένου του ασυνειδήτου, που προκαλούν σύγχυση στον άνθρωπο που πεθαίνει, δίνοντάς του την εντύπωση ότι πέρα από τον κόσμο που γνώρισε με τις αισθήσεις, υπάρχει ένας ανεξερεύνητος κόσμος, στον οποίο η ύπαρξή του θα συνεχιστεί. Η επίγνωση της ίδιας μας της ύπαρξης ονομάζεται συνείδηση. Η λειτουργία της συνείδησης περιλαμβάνει αντιλήψεις, αισθήματα και στοχασμούς. Με την ηθική της έννοια η συνείδηση κάνει δεοντολογικές κρίσεις με βάση τον ηθικό νόμο. Ο ηθικός νόμος, γραπτός ή άγραφος είναι αποτέλεσμα της ομαδικής συνύπαρξης των πρώτων ανθρώπων, από την οποία προέκυψαν κανόνες συμπεριφοράς και αντιλήψεις περί καλού και κακού. Όσοι από αυτούς τους κανόνες δεν κατάφεραν να προσαρμοσθούν στις εξελισσόμενες κοινωνίες, καταργήθηκαν. Οι κοινωνίες που υστερούν σε πνευματική εξέλιξη είναι προσκολλημένες σε παλαιά πρότυπα και αντιμετωπίζουν με καχυποψία τους ανθρώπους που έχουν ερευνητικό πνεύμα. Η ελεύθερη σκέψη και η έρευνα απαγορεύονται σε θεοκρατικά καθεστώτα, όπως την εποχή του Μεσαίωνα (5ος - 15ος αιώνας) στη Δυτική Ευρώπη. Όμως η επιμονή των ανθρώπων που διψούν για μάθηση νικά  τις αντιδράσεις και η εξέλιξη προχωρεί. Οι εγκέφαλοι αναβαθμίζουν τη λειτουργία τους και η διαφορά μας από τα υπόλοιπα είδη του ζωικού βασιλείου αυξάνεται. Βρίσκουμε πιθανές ή απίθανες απαντήσεις στις αγωνιώδεις ερωτήσεις μας, όμως το πνεύμα μας δεν ησυχάζει. Κυνηγάμε την αλήθεια, έστω κι αν ο εγκέφαλός μας αδυνατεί να την χωρέσει. Αντιστεκόμαστε στη Φύση, την πρωταρχική μας θεότητα. Φανταζόμαστε ότι κάποτε θα νικήσουμε το γήρας και το θάνατο, όμως ο φοβερός κύκλος της ζωής   μας κρατά καθηλωμένους στη δίνη του. 

Ο κόσμος μας και η ιδέα του θεού

Λέγεται ότι ζούμε σ’ ένα σύμπαν 11 διαστάσεων, από τις οποίες γνωρίζουμε μόνο 4. Η θρησκεία τοποθετεί στις άγνωστες διαστάσεις υπερφυσικά όντα και απαγορεύει τον καρπό της γνώσης. Οι παραβάτες έχουν την τύχη του Προμηθέα και του Εωσφόρου. Ο  Μ. Βασίλειος συμβουλεύει: «Μὴ ζήτει ἐν τῇ κτίσει τὸ ὑπὲρ τὴν κτίσιν·» (Περί Πίστεως). Ο κόσμος διέπεται από το νόμο της τροφικής αλυσίδας, σύμφωνα με τον οποίο ο αδύναμος γίνεται τροφή του ισχυρού. Αυτό δίνει μια ιδέα περί του δημιουργού, που, αν έχει λογική και αισθήματα, δεν μπορεί να χαρακτηριστεί αγαθός και εύσπλαχνος. Τεράστιες φυσικές καταστροφές  έγιναν στη Γη ανά χρονικά διαστήματα εκατομμυρίων ετών, πριν εμφανισθεί ο άνθρωπος, τον οποίο η θρησκεία θεωρεί αίτιο του κακού.  Πριν από 440 εκατομ. χρόνια (τέλος εποχής Ορδοβισίου), καταστράφηκε το 85% των ειδών. Πριν από 374 εκ. χρόνια (τέλος Δεβονίου), το  80%. Πριν από 251 εκ. χρόνια (τέλος Περμίου), το 96%. Πριν από 201 εκ. χρόνια (τέλος Ιουρασίου), το 80%. Πριν από 65 εκ.χρόνια (Τριτογενής εποχή), το 75% (τέλος δεινοσαύρων). Πριν από 9 εκ. χρόνια, εμφανίστηκε ο πρόγονος του ανθρώπου. Η Φύση πειραματίζεται δημιουργώντας και καταστρέφοντας ποικίλες μορφές ζωής. Στο πειραματικό της εργαστήριο οι άνθρωποι ζουν εγκλωβισμένοι, σαν πειραματόζωα, φορτωμένοι φόβους, απορίες, ενοχές. Η ζωή είναι δύσκολη, μα όλοι πασχίζουν να την κάνουν δυσκολότερη. Ακόμα και ο έρωτας έχει νοσηρά συμπτώματα και θεραπεύεται όταν ικανοποιηθεί η αναπαραγωγική διαδικασία. Ζούμε προσαρμόζοντας τα θέλω μας στα πρέπει της κοινωνίας, γιατί δεν μπορούμε ν’ αποκοπούμε από το ανθρώπινο κοπάδι, που καθοδηγείται από άφρονες ποιμένες. Κάθε υλικό σώμα κινείται και μεταβάλλεται, ακόμα κι εκείνα που μοιάζουν σταθερά και αμετάβλητα. Δεν το αντιλαμβανόμαστε, γιατί συμβαίνει αργά στο πέρασμα αιώνων. Ο κόσμος αλλάζει και μαζί του αλλάζουν οι άνθρωποι. Η αφύπνιση των ανθρώπων τρομάζει τα ιερατεία, που παρουσιάζονται σαν φορείς και γνώστες του θελήματός του θεού και εκτελεστές των σχεδίων του. Τεράστιο διάστημα μεσολάβησε από την αρχή του κόσμου μέχρι την εμφάνιση του ανθρώπου και κατόπιν του θεού. Το 99% της ζωής του ο κόσμος μας το έζησε χωρίς θεούς και ανθρώπους. Κατά τα πρώτα βήματα του πολιτισμού ξεπήδησε η ιδέα του θεού και συν τω χρόνω εξελίχθηκε σε βασικό παράγοντα της κοινωνικής ζωής. Όψιμη μορφή του είναι ο χριστιανικός θεός, που μετρά 2018 χρόνια ύπαρξης. Αν συμβεί μια παγκόσμια καταστροφή, σαν κι αυτές που έγιναν στο παρελθόν από πτώση μετεωρίτη, κατακλυσμό ή δράση ηφαιστείων κι αφανίσει τα περισσότερα ζωικά είδη, όταν η ζωή επανακάμψει και δημιουργηθεί νέος πολιτισμός, άραγε θα μοιάζουν οι θεοί του με τους χαμένους θεούς του παρελθόντος;  Στο ερώτημα, γιατί ο κόσμος λειτουργεί έτσι, η θρησκεία απαντά ότι έχει σχεδιαστεί από κάποιο υπέρτατο ον με συγκεκριμένο σκοπό (τελολογικό επιχείρημα, τέλος=σκοπός), σαν ένα ρολόι, που συναρμολογήθηκε σκόπιμα.  Δεν  ταιριάζει να συγκρίνουμε την κατασκευή ρολογιών με την κατασκευή συμπάντων. Στη φύση όλα γίνονται από απλούστερα υλικά με αυτοαντιγραφή, αυτοδιόρθωση και προσαρμογή, ιδιότητες  που δεν έχουν τα ανθρώπινα έργα. Ο Michael Behe υπέθεσε ότι η κίνηση των βακτηριδίων, η πήξη αίματος και η μη ελαττώσιμη πολυπλοκότητα φανερώνουν θεϊκό σχεδιασμό. Οι ακραίες αντιθέσεις στο σύμπαν δείχνουν αντίπαλους σχεδιαστές. Ο ανταγωνισμός, ο πόνος, ο φόβος και ο θάνατος μαρτυρούν κακοπροαίρετο σχεδιαστή. Σχεδιαστής των πολύπλοκων μοριακών συστημάτων είναι η εξέλιξη.  Το γεγονός ότι συμβαίνει πολύ κακό για το τίποτα, είναι αποτέλεσμα του τυχαίου τρόπου με τον οποίο οργανώθηκε η ζωή εξ αρχής, χωρίς σκοπό, χωρίς ευφυή σχεδιασμό, χωρίς ηθική. Από το ατελές σώμα μας και τις δυσλειτουργίες του μέχρι την αέναη πάλη των στοιχείων της φύσης και τις μεγάλες κοσμικές καταστροφές, όλα δείχνουν ότι οι συμπαντικοί νόμοι δεν έχουν σχέση με ηθική και θρησκευτικά δόγματα. Η τελειότητα μιας παραδεισένιας ουτοπίας είναι προϊόν της ανθρώπινης φαντασίας και της επιθυμίας να ξεπεράσουμε τα όριά μας. Πολλοί πίστεψαν ότι όλα έχουν κάποια αιτία στην οποία οφείλουν την ύπαρξή τους (νόμος της αιτιότητας). Ο Πλάτων θεωρούσε πρώτη αιτία το θεό, το «όντως ον». Ο Αριστοτέλης, του οποίου τη φιλοσοφία προσάρμοσε στο χριστιανισμό ο Θωμάς Ακινάτης, ονόμαζε το θεό πρώτον κινούν ακίνητον, δηλ. πρώτη αιτία που θέτει σε κίνηση το σύμπαν. Ο φιλόσοφος Καρνεάδης ο Κυρηναίος (γύρω στο 150 π.Χ.) είπε ότι ο κόσμος δημιουργήθηκε από φυσικές δυνάμεις χωρίς την επέμβαση κάποιου θεού. Αν υπάρχει δημιουργός του χώρου, του χρόνου και της ύλης, που η ύπαρξή του οφείλεται στον εαυτό του, γιατί να βρίσκεται έξω από τη φύση και να μην είναι η ίδια η φύση; Γιατί να μην είναι  πρώτη αιτία μια φυσική δύναμη, όπως τα δυνητικά σωματίδια, που δημιουργούνται από κβαντικές διακυμάνσεις του κενού που υπήρχε πάντα; Αν ο θεός δεν έχει αιτία,  γιατί να έχει το σύμπαν αιτία;

Θαυμαστά συμπαντικά φαινόμενα

Η Γη και  τα άλλα ουράνια σώματα ταξιδεύοντας στον ωκεανό του χωροχρόνου προκαλούν κυματισμούς (βαρυτικά κύματα) που απλώνονται προς όλες τις κατευθύνσεις με την ταχύτητα του φωτός. Τα μεγαλύτερα κύματα δημιουργούνται από σώματα μεγάλης μάζας που κινούνται επιταχυνόμενα από εκρήξεις σουπερνόβα και συγκρούσεις μαύρων τρυπών. Τέτοια κύματα προκάλεσε η Μεγάλη Έκρηξη από την οποία γεννήθηκε το  Σύμπαν. Τα βαρυτικά κύματα στην πορεία τους από τη μια τεντώνουν το χώρο κι από την άλλη τον συμπιέζουν, μεταβάλλοντας ανεπαίσθητα τις διαστάσεις των αντικειμένων. Αυτό το φαινόμενο είχε προβλεφθεί το 1916 από τον Αϊνστάιν, που με τη θεωρία της Γενικής Σχετικότητας περιέγραψε τη βαρύτητα ως παραμόρφωση του τετραδιάστατου χωροχρόνου. Στις 14 Σεπτεμβρίου 2015 ανιχνεύθηκαν βαρυτικά κύματα  από σύγκρουση 2 μαύρων τρυπών 1,2 δισεκατομ. έτη φωτός από τη Γη (πείραμα Advanced LIGO στις ΗΠΑ). Η ανίχνευσή τους βοηθά τη μελέτη  βίαιων φαινομένων που δεν είναι ορατά με τα τηλεσκόπια, λόγω σκόνης και άλλων αιτίων που μπλοκάρουν την ακτινοβολία. Άλλο θαυμαστό φαινόμενο είναι ο κβαντικός εναγκαλισμός ή διεμπλοκή, που ερεύνησε η ομάδα Αινστάιν, Ποντόλσκι και Ρόζεν: Δύο σωματίδια που δημιουργούνται μαζί, όταν απομακρυνθούν και ασκηθεί στο ένα κάποια επίδραση, το άλλο αντιδρά ακαριαία. Αυτό απέδειξε ότι όλα συνδέονται με έναν αόρατο ιστό που μεταφέρει πληροφορίες  αψηφώντας χρόνο και απόσταση. Κάποτε όλοι ήμασταν κομμάτι του σωματιδίου που δημιούργησε το Σύμπαν. Τα άτομα του σώματός μας έχουν την ίδια ηλικία με το Σύμπαν,  ανεξάρτητα από τη δική μας σωματική ηλικία. Ένας κοσμικός κβαντικός ιστός τα συνδέει  με άτομα που βρίσκονται εκατομμύρια έτη φωτός μακριά. Κάθε γνώση που αφορά ένα σωματίδιό μας αποτελεί γνώση και για το κοσμικό ταίρι του, αφού κάποτε οι κυματοσυναρτήσεις τους (σύνολα πληροφοριών) ήταν δεμένες και εξακολουθεί να υφίσταται κάποια μυστηριώδης σύνδεση, έτσι ώστε, όταν διαταράσσεται ένα μέρος της κυματοσυνάρτησης, έχει αντίκτυπο στο μακρινό της κομμάτι. Η ενέργεια που μας συνέδεε με το Σύμπαν, πριν αυτό  αρχίσει να διαστέλλεται, διατηρείται ακόμα στο φαινόμενο της  κβαντικής διεμπλοκής, που διδάσκει την παγκόσμια ενότητα.  Κάθε σωματίδιο ύλης έχει ταίρι ένα σωματίδιο αντιύλης με αντίθετο ηλεκτρικό φορτίο (θεωρία της υπερσυμμετρίας). Όταν σωματίδιο και αντισωματίδιο έρθουν σε επαφή, καταστρέφονται παράγοντας ακτινοβολία. Αυτό θα παθαίναμε κι εμείς, αν τύχαινε να συναντηθούμε και να κάνουμε χειραψία με τον υπερσυμμετρικό εαυτό μας που ζει σε κάποιαν άλλη διάσταση. Τα στοιχειώδη σωματίδια χωρίζονται σε φορείς ύλης: φερμιόνια (κουάρκ και λεπτόνια)  και φορείς δυνάμεων: μποζόνια (φωτόνιο της ηλεκτρομαγνητικής δύναμης, μποζόνια της ασθενούς αλληλεπίδρασης, γλουόνιο της ισχυρής αλληλεπίδρασης και βαρυτόνιο της βαρυτικής δύναμης). Από τα μποζόνια πιο γνωστό είναι το μποζόνιο χιγκς. Οφείλει το όνομά του στον Σκοτσέζο φυσικό Πίτερ Χιγκς (1964). Η ύπαρξή του επαληθεύτηκε στις 4/7/2012 στον επιταχυντή LHC (Large Hadron Collider, Μεγάλος Επιταχυντής Αδρονίων) του κέντρου πυρηνικών ερευνών CERN που βρίσκεται στα σύνορα Ελβετίας και Γαλλίας. Το 1993 ο Αμερικανός φυσικός Leo M. Lederman έβαλε τίτλο στο βιβλίο του για το σωματίδιο χιγκς «Το καταραμένο σωματίδιο» (The Goddamned Particle). Ο εκδοτικός οίκος απέρριψε τον τίτλο φοβούμενος αρνητική απήχηση και πρότεινε «Το σωματίδιο θεός» (The God Particle) που καθιερώθηκε.  Το σωματίδιο θεός δίνει μάζα στα άλλα σωματίδια και αυτοδημιουργείται, όπως η σταγόνα από τον ατμό. Τα φωτόνια και τα γλοιόνια που δεν αντιδρούν με το πεδίο Χιγκς δεν έχουν μάζα, όμως τα άλλα σωματίδια κυλώντας στην παχύρρευστη ουσία του γίνονται βαρύτερα και βραδύτερα.