Ο Άδης στον «Κρατύλο» του Πλάτωνα

Μια άποψη για τον Άδη, αντίθετη από τη χριστιανική,  υπάρχει στον διάλογο «Κρατύλος» του Πλάτωνα (403a-404b), που μας πληροφορεί δια στόματος Σωκράτη ότι ο θεός του Κάτω Κόσμου ονομάστηκε Πλούτων, επειδή δωρίζει τον πλούτο που βρίσκεται κρυμμένος κάτω από τη γη. Το άλλο του όνομα, Άδης, που προκαλεί φόβο,  οι περισσότεροι το εξηγούν από το «αειδής», δηλαδή αόρατος… Οι άνθρωποι άδικα τον φοβούνται, λόγω της δύναμής του. Αιτία του φόβου είναι ότι με το θάνατο η ψυχή χωρίζεται από το σώμα και πηγαίνει εκεί (στον Άδη) για πάντα. Ο ισχυρότερος δεσμός που κρατά οποιοδήποτε ζώο σ’ ένα μέρος δεν είναι τόσο η ανάγκη, όσο η επιθυμία. Πολλοί θα έφευγαν από τον Άδη, αν αυτός δεν τους έδενε με τον ισχυρότερο δεσμό, τη μεγαλύτερη απ’ όλες τις επιθυμίες, την  επιθυμία να συναναστρέφεται κάποιος εκείνον που νομίζει ότι εξ αιτίας του θα γίνει καλύτερος. …Γι αυτό,  πρέπει να συμπεράνουμε ότι κανείς δεν θέλησε να φύγει από εκεί, ούτε οι Σειρήνες, που γοητεύονται κι εκείνες. Τόσο ωραίους λόγους φαίνεται πως γνωρίζει να λέει ο Άδης και καθώς συνεπάγεται  αυτός ο θεός είναι τέλειος σοφιστής και μέγας ευεργέτης για κείνους που μένουν κοντά του, αφού και για τους ζωντανούς εδώ τόσα αγαθά αποκαλύπτει. Τόσο πολλά περισσεύματα έχει αυτός εκεί και γι αυτό ονομάστηκε Πλούτων. Εξ άλλου φαίνεται σοφό και δικαιολογημένο το να μη θέλει να συναναστρέφεται τους ανθρώπους όσο έχουν τα σώματά τους, αλλά τότε μόνο, όταν η ψυχή είναι καθαρή από τα κακά και τις επιθυμίες του σώματος, γιατί με αυτόν τον  τρόπο είναι δυνατόν να τους δέσει με την επιθυμία της αρετής και να τους κρατά διαρκώς …Το όνομα Άδης λοιπόν … του δόθηκε από τον νομοθέτη, επειδή  γνωρίζει όλα τα ωραία -από το «πάντα τα καλά ειδέναι».

Το «καλό» ψέμα

Βάση κάθε θρησκείας είναι το ψέμα, ντυμένο με το μανδύα του ιερού και την αίγλη του μυστηρίου. Οι θρησκευόμενοι όμως έχουν την ψευδαίσθηση ότι είναι εχθροί του ψεύδους και οπαδοί της μοναδικής αλήθειας που τους αποκαλύφθηκε από το θεό. Αποκλείουν το ενδεχόμενο να έχουν εξαπατηθεί. Πιστεύουν ακράδαντα ότι τα ιερά τους πρόσωπα είναι «αψευδή». Κι όμως, ο Χριστός, όταν τον κάλεσαν τα αδέλφια του να πάνε μαζί στο Ναό για τη γιορτή του Πάσχα, τους είπε ψέματα ότι δεν θα πάει, ενώ σκόπευε να πάει και πήγε κρυφά, όταν έφυγαν (Κατά Ιωάννη, 7:8-10). Ο θεμελιωτής του Χριστιανισμού, απόστολος Παύλος ομολογεί ότι το ψέμα είναι το μέσον με το οποίο δοξάζεται ο θεός του: «αν η αλήθεια του θεού περίσσεψε χάρη στο δικό μου ψέμα προς δόξαν αυτού, γιατί κρίνομαι αμαρτωλός;» (Προς Ρωμαίους, 3:7). Το θρησκευτικό ψέμα χρησιμοποιείται σαν δόλωμα προσηλυτισμού, όπως αποκαλύπτει ο Παύλος: «επειδή είμαι πανούργος, σας κατέκτησα με δόλο» (Β΄Κορινθίους, 12:16). Οι κήρυκες του ιερού ψεύδους απαλλάσσουν τους εαυτούς τους από την κατηγορία του ψεύτη, με την πρόφαση ότι το ψέμα τους κάνει καλό: «δεν είναι ψεύτες αυτοί που ψεύδονται για οικονομία της σωτηρίας…», (Κλήμης Αλεξανδρείας, Στρωματείς, 6.15,124,3), «είναι σαν φάρμακο κάποτε η χρήση του ψέματος και της απάτης …, αν πρόκειται ο άλλος να σωθεί.» (Ωριγένης, Κατά Κέλσου, 4, 19). Ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος δεν δίστασε να υμνήσει αυτού του είδους το ψέμα: «ω καλό ψεύδος! Ω καλός δόλος …» (Ι. Χρυσοστ., Λόγος περί μετανοίας, σ.44) και το συνιστά, για την αποτελεσματικότητά του: «πολλή η δύναμη της απάτης, μόνο να μη γίνεται με κακή προαίρεση…» (Ι. Χρυσοστ., Προς τον εγκαλούντα επί τω διαφυγείν την ιερωσύνην, σ.7). Να, λοιπόν, ένα τεράστιο δίλημμα: Αξίζει να θυσιάζει κανείς την αλήθεια για χάρη ενός ωφέλιμου ψεύδους; Κι αν αξίζει, σε ποια θέση θα θέλαμε να είμαστε, στη θέση αυτού που ψεύδεται ή εκείνου που δέχεται το ψέμα;

Αγωνία για το μέλλον

Πολλά εξοργιστικά, παράλογα και ανησυχητικά γεγονότα συμβαίνουν στον κόσμο μας. Οι κοινωνίες του αιώνα μας είναι βουτηγμένες στη διαφθορά και την υποκρισία (και πότε δεν ήταν;). Συμμορίες σκοτεινής προέλευσης ξεχύνονται σε κεντρικούς δρόμους πόλεων με διάφορες αφορμές καίγοντας και καταστρέφοντας ιδιωτικές περιουσίες. Κλοπές, ληστείες, τρομοκρατικά χτυπήματα, εμπρησμοί και φόνοι έγιναν καθημερινά φαινόμενα. Εστίες πολέμου καταστρέφουν χώρες και προκαλούν προσφυγικές ροές. Μικροί και ανίσχυροι πληρώνουν τα λάθη και τα πάθη των ισχυρών. Το βλέπουμε να συμβαίνει και στη δική μας ελληνική κοινωνία, όπως συμβαίνει παντού. Άλλοι σπατάλησαν και σπαταλούν τα χρήματα του Δημοσίου πολλαπλασιάζοντας τα χρέη της χώρας και άλλοι, που έφτιαξαν κάτι με αιματηρές οικονομίες, καλούνται να πληρώσουν, ενώ δεν χρωστούν σε κανένα και είναι πάντα συνεπείς στις υποχρεώσεις τους. Όλοι γνωρίζουν, ποιοι οδήγησαν τη χώρα στη δεινή κατάσταση που βρίσκεται, όμως τους ανέχονται να παριστάνουν τώρα τους τιμητές και συμβουλάτορες, αντί να λογοδοτούν και να τιμωρούνται για τα ολέθρια λάθη τους. Οι φόροι είναι βαριοί, ενώ η περίθαλψη και τα έργα κοινής ωφέλειας είναι ανεπαρκή. Τα φορολογικά βάρη φορτώνονται σε πολίτες μικρού και μεσαίου εισοδήματος που με δυσκολία εξοικονομούν τα αναγκαία, ενώ οι προνομιούχοι  -πρώτοι οι βουλευτές- που δεν παράγουν ωφέλιμο έργο, αντίθετα ζημιώνουν το κράτος, διατηρούν άθικτα τα προνόμια και τα έσοδά τους και τα επαυξάνουν. «Γιάννης κερνά και Γιάννης πίνει», όπως λέει η παροιμία. Η άρχουσα τάξη χρεώνει στο λαό τις δικές της αποτυχίες και στραβοτιμονιές και τον δυσφημίζει στο εξωτερικό. Χάσαμε την εθνική μας κυριαρχία και  ποδοπατήθηκε η εθνική μας αξιοπρέπεια, εξαιτίας των κακών πολιτικών που ασκούν την εξουσία… ΜΚΟ – διακινητές πλημμύρισαν τα νησιά με μουσουλμάνους και διαχειρίζονται επιδοτήσεις με σκοτεινό τρόπο. Ο λαός είναι διχασμένος.  Το μέλλον της χώρας προβλέπεται ζοφερό από κάθε πλευρά, καθώς οι γείτονες κορυφώνουν τις εθνικιστικές υστερίες τους, ενώ στο διεθνή ορίζοντα συσσωρεύονται σύννεφα που προμηνούν μια παγκόσμια πολεμική σύγκρουση. Εδώ που φτάσαμε, το μόνο που απομένει είναι να ευχόμαστε «και μη χειρότερα»!

Η δικαιοσύνη είναι δυσεύρετη

Οι θρησκείες δεν βοήθησαν στο να επικρατήσει η δικαιοσύνη στις κοινωνίες των ανθρώπων, αφού επιζητούν θυσίες και θύματα, κάτι που είναι αντίθετο με την έννοια της δικαιοσύνης. Δικαιοσύνη είναι να μη θυσιάζεσαι για τους άλλους ούτε να θυσιάζεις άλλους για τον εαυτό σου, αλλά να συνεργάζονται ισότιμα όλοι για το κοινό καλό και κανείς να μη γίνεται θύμα. Στις κοινωνικές σχέσεις να επικρατεί τιμιότητα και ειλικρίνεια. Να παίρνεις και να δίνεις χωρίς να ζημιώνεσαι ούτε να ζημιώνεις. Να σέβεσαι τους άλλους και να σε σέβονται.  Στην εβραϊκή κοινωνία της Παλαιάς Διαθήκης ο φτωχός παραβάτης του νόμου έπεφτε θύμα λιθοβολισμού, ενώ ο βασιλιάς παραβάτης κηρυσσόταν άγιος, όπως ο φονιάς και μοιχός Δαβίδ και ο άσωτος και ειδωλολάτρης Σολομών. Το χριστιανικό ευαγγέλιο διδάσκει με παραβολές ότι μπορεί ένας εργάτης να μοχθεί όλη μέρα, για να εισπράξει την ίδια αμοιβή με κάποιον που δούλεψε μόλις λίγα λεπτά, γιατί έτσι αρέσει στο αφεντικό (παραβολή των εργατών του αμπελώνα, Ματθ. 20:1-16). Ακόμη, μπορεί ένας υπάλληλος να κλέβει το αφεντικό του, για να δημιουργεί φίλους, χαρίζοντάς τους τα κλεμμένα (παραβολή του κακού οικονόμου, Λουκά 16, 1-9). Στις χριστιανικές κοινωνίες οι επίσκοποι ζουν και συμπεριφέρονται σαν επίγειοι τυραννίσκοι μέσα στη χλιδή και τα ιερά σκάνδαλα κουκουλώνονται επιτηδείως, ενώ οι απλοί άνθρωποι και τα αμαρτήματα τους μπαίνουν κάτω από το μικροσκόπιο της εκάστοτε «ιερής εξέτασης». Γι αυτό μέσα στις κοινωνίες που ζούμε, παρά τους πολυάριθμους νόμους που έχουν θεσπισθεί, η δικαιοσύνη είναι σπάνια και δυσεύρετη.