Ιδέες - παράσιτα

Μια ιδέα μπορεί να γίνει το πιο ανθεκτικό παράσιτο. Μπορεί ακόμη και τον κόσμο ν’αλλάξει. Κολλά και διαδίδεται σαν ιός. Δημιουργεί και καταστρέφει.  Μια αρχετυπική ιδέα γέννησε το θεό. H θεοποιημένη πατρική φιγούρα ξόρκισε το προπατορικό έγκλημα, τη δολοφονία του πατέρα της πρωτόγονης ορδής. Ο θεός της Παλαιάς Διαθήκης είναι αιμοβόρος, γιατί –σύμφωνα με το νόμο της ανταπόδοσης- το αίμα ξεπλένεται με αίμα. Οι  χριστιανοί τον εξιλέωσαν με το αίμα του Ιησού.   Ο ισλαμισμός προσφέρει στο δικό του αιμοβόρο τέρας το αίμα των «απίστων»… Οι ιδέες διαδίδονται σαν ιοί από εγκέφαλο σε εγκέφαλο. Ο βιολόγος Ρ. Ντόκινς τις ονόμασε μιμίδια. Είναι μονάδες πολιτισμικής πληροφορίας που παρασιτούν στον εγκέφαλο και δρουν για δικό τους συμφέρον. Σαν ζωντανοί οργανισμοί ανταγωνίζονται, παθαίνουν μεταλλάξεις και  εξελίσσονται με σκοπό τη διαιώνιση. Τα μιμίδια είναι εγωιστικά ή αλτρουιστικά, όπως τα γονίδια. Τα μιμίδια του ιουδαϊσμού, του χριστιανισμού και του ισλαμισμού μόλυναν τους εγκεφάλους δισεκατομμυρίων ανθρώπων και τους χώρισαν σε παρατάξεις που συγκρούονται  με θανάσιμο μίσος. Ο εγκέφαλος όλων των ζώων γίνεται ξενιστής (φορέας) μιμιδίων και τα ωθεί σε συμπεριφορές χαρακτηριστικές για το είδος τους. Ο άνθρωπος- μιμιδιομηχανή  είναι ζώο μολυσμένο από μιμίδια, τα οποία μεταδίδει. Κάποια αποβαίνουν επιβλαβή (αυτοτοξικά) για τους ξενιστές, π.χ. τα μιμίδια των καμικάζι που τους σπρώχνουν στο θάνατο. Τα μιμίδια ανταγωνίζονται τα γονίδια. Π.χ. τα γονίδια έχουν σκοπό την αναπαραγωγή και τη σωματική ενίσχυση, ενώ τα θρησκευτικά μιμίδια ωθούν στην αγαμία και τον ασκητισμό...  Το σχέδιο του σώματος είναι προϊόν ανταγωνισμού γονιδίων. Το περιεχόμενο του νου προκύπτει από ανταγωνισμό  μιμιδίων. Τα γονίδια δίνουν ικανότητες, τα μιμίδια ορίζουν πως θα τις χειριστούμε. Τα γονίδια μεταφέρονται «κάθετα» (από γονέα σε παιδί). Τα μιμίδια μεταφέρονται με κάθε τρόπο, ακόμα και μετά από περιόδους αδράνειας (παρασιτική ιδιότητα).  Τα πετυχημένα μιμίδια έχουν πιστότητα αντιγραφής, γονιμότητα και μακροβιότητα. Τέτοιου είδους είναι τα θρησκευτικά δόγματα, που πολεμούν τις λαθεμένες αντιγραφές (αιρέσεις). Κύκλος ζωής ενός μιμιδίου: αφομοίωση, διατήρηση στη μνήμη, έκφραση (με την επικοινωνία), μετάδοση.  Ο πυρήνας των κυττάρων και οι υπολογιστές παρέχουν ιδανικό περιβάλλον ανάπτυξης, αντιγραφής και διάδοσης μιμιδίων.  Την αντιγραφή επηρεάζουν ο πόνος, η ευχαρίστηση, ο φόβος, η αμοιβή, η λογοκρισία και άλλοι παράγοντες. Ο εγκέφαλος τροποποιεί τα μιμίδια. Αυτά εξελίσσονται ταχύτερα από τα γονίδια. Γι αυτό εδώ και 10.000 χρόνια η βιολογική μας δομή δεν έχει εξελιχθεί τόσο, ενώ ο πολιτισμός έχει αλλάξει. Τα μιμίδια κάνουν τον άνθρωπο από βιολογικό ζώο, πολιτιστικό. Αυτά καθιέρωσαν την ανάγκη γλώσσας. Εξελιχθήκαμε για να βοηθήσουμε το ταξίδι των ιδεών, όπως κάνουν τα βιβλία, οι εκτυπωτές, το διαδίκτυο κ.λπ Οι πιο ευφυείς ιοί δρουν στο παρασκήνιο. Αποκτούν σχέση συμβιωτική με τον ξενιστή, αμοιβαίας ωφέλειας. Π.χ. η θρησκεία της Βίβλου προωθεί την ελεημοσύνη (αλλά και το φόνο και τη δουλεία). Όλοι προσπαθούμε να μολύνουμε τους άλλους με τα δικά μας μιμίδια. Αυτός που αγαπά αληθινά δεν ζητά ν’ αλλάξει τον άλλο επιβάλλοντάς του τις ιδέες του.   Μήπως οι ιδέες  υπάρχουν ήδη  κι εμείς τις ανακαλύπτουμε; Η δομή των εγκεφάλων μας είναι τέτοια που εκτελούν παρόμοια νοητική λειτουργία κάτω από ίδιες συνθήκες. Γι αυτό «τα μεγάλα πνεύματα συναντώνται».  Ακόμη και στα όνειρα –τομέα που δεν ελέγχουμε-, ενώ το σώμα χαλαρώνει, ο νους απαλλαγμένος από άλλες φροντίδες και από τον έλεγχο της συνείδησης μπορεί  ν’ ασχοληθεί με κάποιο δυσεπίλυτο θέμα και να δώσει τη λύση με τη μορφή ονειρικών συμβόλων.  Οι ιδέες είναι προϊόντα νοητικής εργασίας και η ποιότητά τους είναι ανάλογη με τη φυσική κατάσταση του εγκεφάλου. Ο υγιής εγκέφαλος παράγει υγιείς ιδέες και ο άρρωστος αρρωστημένες.  Η ιδέα της ύπαρξης του καλού και του κακού είναι αποτέλεσμα  παρατήρησης όσων συμβαίνουν στον κόσμο.  Η θρησκεία προσωποποιεί αυτές τις έννοιες  σε δύο αντιμαχόμενες υπερφυσικές δυνάμεις εκ των οποίων η μία έχει το βασίλειό της έξω από τον κόσμο, ενώ η άλλη είναι «άρχων του κόσμου τούτου».  Σ’ αυτή τη σύγκρουση εντάσσουν κάποιοι τη μολυσματική μεταδοτικότητα του κακού και την εύνοια της τύχης προς εκείνους που το υπηρετούν, μέχρι να ολοκληρώσουν την αποστολή τους.  Ο εγκέφαλος χρειάζεται προστασία απέναντι στα επικίνδυνα μιμίδια που αφθονούν στο χώρο του μάρκετινγκ και στο διαδίκτυο, γιατί, ενώ οι αισθήσεις παρέχουν σε μας μια χρήσιμη -κι ας μην είναι αληθινή- εικόνα του κόσμου, το μυαλό είναι επιρρεπές στις πλάνες.  Είναι παρήγορο ότι, όπως το υγιές σώμα έχει ισχυρό σύστημα άμυνας κατά των ιών, έτσι και ο υγιής εγκέφαλος παράγει μιμίδια-αντιγόνα, για την καταπολέμηση των τοξικών μιμιδίων και κάποια από αυτά, αντί να γίνεται  άβουλο όργανό τους, τα θέτει στην υπηρεσία του.

Το φαινόμενο της θρησκείας

Προσπάθειες για λογική εξήγηση του φαινομένου της θρησκείας έχουν γίνει από την αρχαιότητα. Ο Πρόδικος ο Ηλείος (5ος αι. π.Χ.) δίδασκε ότι οι θεοί προέκυψαν από ωφέλιμα πράγματα π.χ. οι Αιγύπτιοι θεοποίησαν το Νείλο, οι Έλληνες το ψωμί (Δήμητρα), το νερό (Ποσειδώνας), τη φωτιά (Ήφαιστος), το κρασί (Διόνυσος) κ.λπ. Ο Κριτίας ο Αθηναίος (5ος αι. π.Χ.) έλεγε ότι οι άνθρωποι ζούσαν αρχικά σε ζωώδη κατάσταση και επικρατούσε ο ισχυρότερος. Έπειτα συμφώνησαν να θέσουν νόμους που τιμωρούσαν το φανερό κακό, ενώ το κρυφό έμενε ατιμώρητο. Ως προληπτικό μέσο  κάποιος πανούργος άνθρωπος επινόησε τους θεούς και δίδαξε ότι βλέπουν και τιμωρούν κάθε κακό. Έτσι οι άνθρωποι έμαθαν να φοβούνται τους νόμους και τους θεούς.  Στα νεότερα χρόνια με το θέμα ασχολήθηκαν φιλόσοφοι, ψυχολόγοι, βιολόγοι και νευροεπιστήμονες. Διάφορες απόψεις διατυπώθηκαν κατά καιρούς, όπως: Η θρησκεία δημιουργήθηκε κατά την παιδική ηλικία της ανθρωπότητας, λόγω της εξάρτησης του ανθρώπου από τη φύση και αδυναμίας να εξηγήσει τα φυσικά φαινόμενα (Φώυερμπαχ). Ο Θεός αντιπροσωπεύει τον αυστηρό πατέρα-προστάτη (Φρόυντ). Η ιδέα του Θεού υπάρχει στο συλλογικό ασυνείδητο, περιοχή του μυαλού όπου φωλιάζουν όλες οι κοινά αποδεκτές ιδέες, τα αρχέτυπα, (Γιουγκ). Στα αρχέτυπα οφείλονται οι ομοιότητες των θρησκευτικών μύθων όλου του κόσμου. Κάποιοι θεώρησαν τις θρησκείες πολιτιστικά δημιουργήματα. Καλλιτεχνικές εκφράσεις που συνδυάζουν θέατρο, χορό, τραγούδι και εικαστικές τέχνες. Στη δημιουργία των θρησκειών συνέβαλε ο φόβος του θανάτου, ο πόθος της αθανασίας, η λατρεία προγόνων, ηρώων και βασιλιάδων, η τάση να δίνουμε δικά μας χαρακτηριστικά σε αφηρημένες ιδέες. Όνειρα, οράματα, ψευδαισθήσεις και παραισθήσεις, λογω ασιτίας επιληψίας ή χρήσης ουσιών,  έπαιξαν κι αυτά το ρόλο τους. Ο Ρ. Ντόκινς θεωρεί τη θρησκεία ιό που προσβάλλει τους παιδικούς εγκεφάλους, που λόγω φυσικής επιλογής έχουν προγραμματισθεί να υπακούουν τους γονείς και άτομα με κύρος. Ο ίδιος ονομάζει τη θρησκεία συλλογικό ψυχοφάρμακο που εφευρέθηκε για να υποβαθμιστεί η αγωνία του θανάτου. Η εκκλησία το προσφέρει με αντάλλαγμα την υπακοή. Όταν κάποιος πάσχει από ψευδαισθήσεις, το αποκαλούμε σχιζοφρένεια. Όταν πάσχουν πολλοί, το ονομάζουμε θρησκεία. Κατά τον Φρόυντ η θρησκεία είναι παγκόσμια ψυχαναγκαστική νεύρωση που προκαλεί ενοχή και φόβο. Ο Ντάνιελ Ντένετ λέει πως όταν κάτι μας ξαφνιάζει, φανταζόμαστε κάποιο αόρατο αίτιο. Το ένστικτο αυτό μας προστατεύει. Αν όμως η κατάσταση συνεχιστεί, μας γίνεται έμμονη ιδέα και τη μοιραζόμαστε με άλλους. Οι ιδέες εξελίσσονται όπως τα γονίδια ακολουθώντας μια πολιτισμική φυσική επιλογή και σχηματίζουν μια σειρά προκαταλήψεων που μετατρέπονται σε θρησκεία, όταν μια ομάδα τις ασπάζεται προσθέτοντας οργάνωση και τελετουργικό.  Οι θρησκείες εξελίσσονται εδώ και χιλιάδες χρόνια. Όσες επιβιώνουν το οφείλουν σε ορισμένα χαρακτηριστικά που δημιουργούν ισχυρό κοινωνικό ιστό (πίστη, αγάπη, συνεργασία...) Πλάθουμε το Θεό κατ' εικόνα και ομοίωσή μας, οι οργίλοι άγριο σαν της Π. Διαθήκης, οι πράοι σαν Θεό Αγάπης και του αποδίδουμε τις ιδιότητες που χρειαζόμαστε (καλός πατέρας, δίκαιος κριτής, εθνικός ηγέτης, σωτήρας…), όμως παγιδευόμαστε από το δημιούργημά μας με συνέπεια να χάνουμε το αγαθό της ελευθερίας, εφόσον η θρησκεία επιδιώκει να ρυθμίζει και τις πιο ασήμαντες λεπτομέρειες της ζωής. Στους κύκλους των θρησκευόμενων υπάρχει αδικία και ανισότητα. Ευνοούνται κόλακες και χαμερπείς. Οι  θρησκευτικοί ηγέτες ζουν με πολυτέλεια επιδεικνύοντας δεσποτική συμπεριφορά. Παριστάνουν τους εκπροσώπους του Θεού. Δικαιολογούν τα πάθη τους, συνεργάζονται με τους ισχυρούς και θεσπίζουν ποινές και νόμους μόνο για τους ανίσχυρους. Το ψέμα και η υπερβολή χρησιμοποιούνται σκόπιμα, για την εκμετάλλευση  ψυχής και σώματος. Εκείνοι που ξέρουν "να αρμέγουν τα πρόβατα" αποκτούν εθελοντές δούλους. Πολλοί έχουν το θράσος άλλα να διδάσκουν  και άλλα να κάνουν, σκανδαλίζοντας το "ποίμνιο". Υμνούν την ειρήνη, αλλά καλλιεργούν τη διχόνοια. Υπόσχονται  χαρά, αλλά προσφέρουν λύπη και πόνο. Υπόσχονται  ζωή και οδηγούν στο θάνατο. Επαινούν τη σοφία, αλλά καταδικάζουν τη λογική. Οι θρησκείες είναι όργανα εξουσίας και καταπίεσης. Σε πειθαναγκάζουν να εξυπηρετείς το συμφέρον των εκκλησιαστικών αρχόντων, πιστεύοντας ότι υπηρετείς το Θεό. Διαπλέκονται με την κοσμική εξουσία, για να ελέγχουν κάθε πολιτική, κοινωνική και οικονομική δραστηριότητα. Η εμμονή στο δόγμα δημιουργεί αντίδραση στην πρόοδο και στην απελευθέρωση του πνεύματος από λάθη του παρελθόντος. Η αναζήτηση της αλήθειας υπονομεύεται, αφού κάθε θρησκεία υποστηρίζει ότι είναι η αυθεντική πηγή της αλήθειας. Κάθε αμφισβήτηση δυσφημίζεται ως σατανική και διώκεται  ο αμφισβητίας. Οι θρησκείες όχι μόνο δεν διδάσκονται από τα λάθη τους, αλλά προσπαθούν να τα δικαιολογήσουν, ακόμη και όταν η επιστήμη τα ξεσκεπάζει. Φανατίζουν μάλιστα τόσο τους οπαδούς τους ώστε να βλέπουν το άσπρο μαύρο και αντίστροφα. Στις θρησκείες δεν υπάρχει δημοκρατία. Περιφρονείται η γνώμη της πλειοψηφίας. Ο λαός γίνεται κοπάδι που βόσκει ό,τι του προσφέρουν και τρέμει το ραβδί του τσοπάνη. Στις ψυχές των πιστών καλλιεργείται η τυφλή υπακοή, ο φόβος και η ενοχή. Τέλος οι θρησκείες δε σε αφήνουν ήσυχο ούτε και μετά θάνατον, αφού όλους καταφέρνουν να τους εκμεταλλεύονται, ζωντανούς και πεθαμένους.

Περί προφητειών

 Ο Χριστός  όρισε ως τελευταίο προφήτη τον Ιωάννη το Βαπτιστή («πάντες γαρ οι προφήται και ο νόμος έως Ιωάννου προεφήτευσαν», Ματθ., ια΄13). Επειδή όμως οι προφήτες διαχρονικά προσελκύουν τον κόσμο, οι απόστολοι κατέταξαν την προφητεία στα χαρίσματα του αγίου πνεύματος, που παρέχονται  με το βάπτισμα (Ρωμ. ΙΒ΄6. Α΄Κορινθ. ΙΒ΄10) ακόμα και στις γυναίκες (Α΄Κορινθ., ΙΑ΄5), τις παραγκωνισμένες από τα ιερατικά αξιώματα που απαγορευόταν να μιλούν στην εκκλησία. Ο Παύλος συμβούλευε τους Κορινθίους να προτιμούν το χάρισμα της προφητείας από το χάρισμα της γλωσσολαλιάς («...μάλλον δε ίνα προφητεύητε ….μείζων γαρ ο προφητεύων ή ο λαλών γλώσσαις»Α Κορινθ., ΙΔ΄1-6 ). Η πρώτη εκκλησία ήταν γεμάτη προφήτες και προφήτισσες, όπως αναφέρουν οι «Πράξεις των Αποστόλων». Με τον καιρό και μάλλον λόγω αποτυχημένων προβλέψεων, η φήμη του προφήτη περιορίστηκε σε λίγους, κατά προτίμηση γέροντες ασκητές, στους οποίους αποδίδονται δήθεν προφητείες που έγραψαν μαθητές και βιογράφοι τους. Οι πλαστές προφητείες  έχουν μεγάλη πέραση και στο διαδίκτυο και κατά καιρούς οι δημιουργοί ή οι οπαδοί τους καταφεύγουν σε προσθήκες, διορθώσεις και ερμηνείες.  Όλοι οι προφήτες  φιλοδοξούν να περιγράψουν το τέλος του κόσμου, έχοντας ως  πρότυπο την Αποκάλυψη του Ιωάννη, στην οποία προσθέτουν και τα δικά τους παραληρήματα. Προφητείες όπως εκείνες περί ξανθού γένους, κόκκινης μηλιάς, μαρμαρωμένου βασιλιά κλπ  προκάλεσαν εθνικές συμφορές. Παράδειγμα λαού που οι προφητείες οδήγησαν στον αφανισμό είναι  οι  Ίνκας της νότιας Αμερικής, που  πίστεψαν στην προφητεία, ότι θα τους επισκεφθούν λευκοί θεοί από τη θάλασσα. Αυτοί όμως που τους επισκέφτηκαν με τα χαρακτηριστικά που έδιναν οι προφήτες ήταν οι Ισπανοί τυχοδιώκτες, που τους εξολόθρευσαν.   Είναι φαινόμενο άξιο μελέτης, πόσο εύκολα ο κόσμος παρασύρεται από τις μελλοντολογίες, ιδίως όταν φέρουν  υπογραφή κάποιου γέροντα ή αγίου (π.χ. άγιος Νείλος, Ανδρέας δια Χριστόν σαλός, γέρων Παϊσιος, γέρων Πορφύριος κλπ). Μας κάνει ευάλωτους η αγωνία για το μέλλον και η ανησυχία μήπως βρεθούμε απροετοίμαστοι μπροστά σε απροσδόκητα γεγονότα κι από την άλλη πλευρά ζητάμε να τονώσουμε το ηθικό μας με μάταιες ελπίδες, που οι προφητείες προσφέρουν απλόχερα.  Κι ενώ βλέπουμε ότι σαν έθνος πάμε από το κακό στο χειρότερο εξαιτίας ιδιοτελών ή ανίκανων πολιτικών, κάποιες ψευτοπροφητείες μας καθησυχάζουν με παραπλανητικές υποσχέσεις, ότι τάχα οι άρπαγες εταίροι μας θα μας χαρίσουν την Κωνσταντινούπολη, οι Τούρκοι θα καταστραφούν από μόνοι τους και  -τι τραγική ειρωνεία- θα ζήσουμε ημέρες θριάμβου και ευημερίας, τη στιγμή που κατρακυλάμε στον πάτο. Ο Ανδρέας ο δια Χριστόν σαλός θρυλείται ότι έζησε τον 6^ο αιώνα, αλλά δεν αποκλείεται να υπήρξε μόνο στη φαντασία του βιογράφου του, Νικηφόρου, πρεσβυτέρου της Αγίας Σοφίας Κωνσταντινούπολης (10^ος  αιώνας). Αυτός βεβαίωνε ότι η Κωνσταντινούπολη «ανάλωτος έθνεσι γενήσεται» (δε θα αλωθεί). Όταν όμως αλώθηκε, διορθώθηκε η προφητεία με την προσθήκη ότι θα  επιτεθούν στην Πόλη οι  Αγαρηνοί, αλλά θα τους σφάξει «το ξανθόν γένος» που το όνομά του  αρχίζει από Ρ. Η προφητεία αυτή έστρεψε τις ελπίδες των υπόδουλων Ρωμιών στη Ρωσία, μα διαψεύστηκαν οικτρά. Ο ίδιος προφήτευε ότι  η Κωνσταντινούπολη θα είναι κοσμοκράτειρα ως το τέλος του κόσμου (που να φανταστεί την τραγική κατάληξή της το 1453) και αράδιαζε  αυτοκράτορες  που ουδέποτε υπήρξαν, όπως  π.χ. έναν Αιθίοπα που θα συγκεντρώσει θαυματουργικά τα θραύσματα του Σταυρού, θα τον ξαναφτιάξει, θα τον στήσει στο Γολγοθά, θα κατέβει ένας άγγελος να τον παραλάβει και κατόπιν "θα έρθει το τέλος της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας" (έτσι ονομαζόταν τότε η Βυζαντινή αυτοκρατορία). Τρεις ανόητοι βασιλιάδες, λέει, θα βασιλέψουν ταυτόχρονα και θα κάνουν πόλεμο μεταξύ τους, κατά τον οποίο θα πεθάνουν όλοι οι άντρες αφήνοντας τις γυναίκες χήρες, να αναζητούν αλλοδαπούς συζύγους! Μια γυναίκα Πόντια,  βλάσφημη και σατανική θα βεβηλώσει την αγία Σοφία κι ο θεός από το θυμό του θα ξεριζώσει την Πόλη και θα την εκσφενδονίσει στην άβυσσο και μόνο ο «εν τω φόρω στύλος»  θα σωθεί, γιατί έχει τα καρφιά του σταυρού..... Προφήτεψε ακόμη ότι οι Εβραίοι  θα συγκεντρωθούν λίγο πριν από τη συντέλεια του κόσμου στην Παλαιστίνη και θα γίνουν χριστιανοί. Όσοι δεν γίνουν θα εξοντωθούν κι αυτά θα συμβούν   τον 7^ο αιώνα (Οι αιώνες στα ιερά κείμενα αντιστοιχούν στις μέρες της δημιουργίας. Οι αγιορείτες πιστεύουν ότι είμαστε ογδοήτες, δηλ. ζούμε στον 8^ο αιώνα, τον τελευταίο). Μετά θ’ ανοίξουν οι πύλες της Ινδίας που έκλεισε ο Μέγας Αλέξανδρος και θα βγουν 72 «ρυπαρά έθνη» κανιβάλων που θα φέρουν το χάος. Μετά θα έρθει ο Αντίχριστος και θα προκαλέσει νέα βάσανα. Το θρίλερ τελειώνει με τον Αρμαγεδώνα (σύγκρουση των δυνάμεων του καλού και του κακού),  τη Δευτέρα παρουσία και τη βασιλεία του Χριστού….. Οι εβραίοι χρονολογούσαν τη δημιουργία του κόσμου το 3760 π.Χ. και περιμένουν το τέλος του με τη συμπλήρωση 6000 χρόνων από κτίσεως κόσμου (δηλ. το 2240). Αυτό τον τρόπο χρονολογίας διάλεξαν και οι πρώτοι χριστιανοί και έκαναν τους υπολογισμούς τους με βάση τις γενεαλογίες στη Βίβλο. Ο επίσκοπος Ρώμης Ιππόλυτος (3^ος αιώνας, Σχόλια στον Δανιήλ) γράφει ότι ο κόσμος δημιουργήθηκε το 5.500 π.Χ και θα τελειώσει το 6000.  Ο συγγραφέας των προφητειών του Αγ. Νείλου του Αθωνίτη προφήτευε τη συντέλεια για το 7400 από κτίσεως κόσμου (τον 19^ο αιώνα). Αιώνες πέρασαν χωρίς να επαληθευτούν οι προφητείες. Τα «σημεία των καιρών» (λιμοί, επιδημίες, σεισμοί, πόλεμοι…) που περιγράφηκαν ως ενδείξεις αρχής της συντέλειας συμβαίνουν σε κάθε εποχή.  Γι αυτό κάθε φορά που κάποιος  προσπαθεί να μας πανικοβάλει με τέτοια κείμενα,  ας φέρνουμε στο νου μας  τις χιλιάδες προφητείες που έχουν αποτύχει, μη εξαιρουμένης της προφητείας του Ιησού: «κάποιοι από τους παρευρισκόμενους δεν θα πεθάνουν μέχρι να δουν τον ερχομό της βασιλείας του θεού» (Μάρκ. θ,1). Όλοι από τους παρευρισκόμενους τότε στην παρέα των μαθητών έχουν πεθάνει εδώ και 2000 χρόνια κι η βασιλεία του θεού ακόμα να φανεί.  Αποτυχημένη υπήρξε και η προφητεία του Παύλου: «εμείς που θα απομείνουμε ζωντανοί θα ανεβούμε πάνω σε σύννεφα στον αέρα για να συναντήσουμε τον Ιησού…» (Α΄ Θεσσαλονικείς, Δ 15). Κανείς  από τους παραλήπτες της επιστολής ούτε καν ο συγγραφέας της δεν έζησε την εκπλήρωση της προφητείας. Το 1910 είχε επικρατήσει παγκόσμιος πανικός λόγω της  προφητείας ότι το πέρασμα του κομήτη του Χάλεϋ θα σημάνει το τέλος της Γης, πνίγοντάς την σε δηλητηριώδη αέρια. Ο κομήτης πέρασε κι η Γη εξακολούθησε την ουράνια τροχιά της χωρίς να εκπληρωθούν οι απειλητικές προβλέψεις. Κάποιοι κήρυκες της συντέλειας  βασίζονται σε γραπτά και σκίτσα του Νοστράδαμου, ενός αμφιλεγόμενου γαλλοεβραίου προφήτη και αλχημιστή του 16^ου αιώνα, που πρόβλεψε το τέλος του μάταιου αυτού κόσμου για το 1732 ή –σύμφωνα με άλλους ερμηνευτές- το 1999.  Η ημερομηνία αυτή διορθώνεται μετά από κάθε διάψευσή της. Υπάρχουν «προφήτες» που εμπνέονται  από  σουμεριακά κείμενα του 2000 π.Χ,  που κάνουν λόγο για τον ανύπαρκτο πλανήτη Νιμπίρου και διαδίδουν ότι  θα συγκρουστεί με τη Γη φέρνοντας το τέλος. Οι  Ιεχωβάδες περίμεναν τη βασιλεία του Χριστού επί της Γης το 1914, το 1925 και το 1975. Οι συνεχείς διαψεύσεις δεν τους απογοήτευαν, ώστε να σταματήσουν να παριστάνουν τους προφήτες. Τελικά κάποιοι βρήκαν τη λύση κι αποφάσισαν ότι η βασιλεία του θεού  ήρθε, αλλά δεν το πήραμε χαμπάρι και τώρα περιμένουμε τον Αρμαγεδώνα και την Κρίση. Από τους Βαβυλωνίους μέχρι τους Ινδιάνους Χόπι  κοινά σημεία των προφητειών για το τέλος του κόσμου  είναι λιμοί, πανδημίες, γενικός πόλεμος,  σεισμοί,  πτώση άστρων, φοβερό τσουνάμι,  και  μια πύρινη λαίλαπα που θα αφανίσει τα πάντα. Αιτία των δεινών, κατά τη χριστιανική άποψη θα είναι οι αμαρτίες των ανθρώπων, που θα φτάσουν στο απροχώρητο. Οι αμαρτίες έχουν τη δύναμη να ρίξουν  φλεγόμενους μετεωρίτες πάνω στη Γη – σαν κι εκείνον που πριν 65 εκατομμύρια χρόνια εξαφάνισε τους δεινοσαύρους, πριν ακόμα ο Γιαχβέ πλάσει τον Αδάμ και την Εύα. Αυτές θα εξαντλήσουν τα πυρηνικά καύσιμα του ήλιου και θα τον μεταβάλλουν σε ερυθρό γίγαντα που θα καταπιεί τη γη και τους πολιτισμούς της. Θα μηδενίσουν το γήινο μαγνητικό πεδίο για να βομβαρδιστούμε με ραδιενεργές ακτινοβολίες.  Θα φέρουν στα κεφάλια μας το μυθικό πλανήτη των Βαβυλωνίων Νιμπίρου με τους επικίνδυνους Ανουνάκι.  Τόση δύναμη έχουν οι αμαρτίες, ώστε μπορούν να διαλύσουν το σύμπαν. Είναι το μοναδικό υπερόπλο στα χέρια του ανθρώπου. Τέτοιες αντιλήψεις βέβαια μόνο για ειρωνικά σχόλια προσφέρονται. Δεν είναι όμως σωστό να ειρωνευόμαστε ανθρώπους που δεν είχαν πρόσβαση σε πληροφορίες που διαθέτουμε σήμερα. Πρέπει να ειρωνευόμαστε αυτούς, που ενώ μπορούν να μάθουν την αλήθεια προτιμούν να πιστεύουν σε μύθους.  Κάποιοι επικαλούνταν το ημερολόγιο των Μάγιας, που  τελειώνει  το 2012 συμπληρώνοντας  κύκλο 5.125 χρόνων κι έλεγαν ότι θα μηδενιστεί το γήινο μαγνητικό πεδίο, θα αντιστραφούν οι πόλοι της Γης, θα ευθυγραμμιστεί ο ήλιος με το κέντρο του Γαλαξία μας και θα επακολουθήσουν φοβερές καταστροφές ή ένας νέος κύκλος εξέλιξης. Λιμοί, λοιμοί, σεισμοί, εκρήξεις ηφαιστείων, τσουνάμι, όπως της Φουκοσίμα, τυφώνες στην Αμερική, πόλεμοι όπως αυτοί που μαίνονται στη Μέση Ανατολή και άλλα «σημεία των καιρών» δίνουν αφορμή στους τρομολάγνους  να θριαμβολογούν κάθε φορά λέγοντας ότι οι προφητείες επαληθεύονται. Οι εύπιστοι τρομοκρατούνται  κι ορισμένοι φτάνουν στην αυτοκτονία για να μη ζήσουν τα τρομερά γεγονότα του τέλους. «Η θρησκεία χαρακτηρίζεται από μια απωθημένη επιθυμία να δει τα πάντα να διαλύονται, εξ ου και η εμμονή με τη Δευτέρα Παρουσία και την Αποκάλυψη. Πλήθη  ανεγκέφαλων  χαρίζουν τα υπάρχοντά τους ή τις γυναίκες τους στον ηγέτη, ενόψει κάποιας  καταστροφής…..» (Κρ. Χίτσενς, Ο Θεός δεν είναι μεγάλος). Οι ημερομηνίες του τέλους που κατά καιρούς δημοσιεύονται διαψεύδονται συνεχώς. Αυτοί που τις πίστεψαν και πάνω στον πανικό τους έκαναν τις μεγαλύτερες βλακείες της ζωής τους αποδεικνύονται μεγάλα κορόιδα, ενώ οι προφήτες –αντί να σωπάσουν για πάντα από ντροπή- ξαναβγαίνουν, μόλις ξεχαστεί η αποτυχία τους και ξανασκορπούν τον πανικό με καινούριες ανοησίες.

  Έντεκα προφητείες της Παλαιάς Διαθήκης που δεν εκπληρώθηκαν

1) Υπόσχεση του θεού να κατακτήσουν οι Εβραίοι όλη τη γη (Αριθ. ΛΓ΄52-54 « απολείτε πάντας τους κατοικούντας την γην και κατοικήσετε εν αυτή…..και κατακληρονομήσετε την γην αυτών»  2) Η Αίγυπτος θα ερημωθεί για 40 χρόνια από το Ναβουχοδονόσορα και τους Βαβυλωνίους και αυτό το διάστημα οι Αιγύπτιοι θα ζουν στη διασπορά (Ιεζεκιήλ, ΚΘ΄9-11 και παρακάτω). 3) Υπόσχεση του Θεού στους Ισραηλίτες να νικήσουν τη φυλή Βενιαμίν «ο Κύριος είπε να τους επιτεθούν. Και επιτέθηκαν …και σκοτώθηκαν  18.000 Ισραηλίτες. Και ξαναρώτησαν το θεό μετά από προσευχές και θυσίες, να επιτεθούν πάλι κι ο θεός υποσχέθηκε να νικήσουν, αλλά πάλι νικήθηκαν» (Κριτές, Κ: 23-32).  4) Ο προφήτης Νάθαν προφήτεψε λάθος όνομα για το γιο του Δαβίδ Σολομώντα, λέγοντας ότι θα ονομαστεί  Ιεδεδί (Βασιλειών Β’, ΙΒ΄ 25). 5) Προφητεία του Σολομώντα πως «Ο Κύριος δεν θα αφήσει να πεινάσει  ο δίκαιος »· ενώ «οι ασεβείς θα πάθουν  κακά» (Παροιμ., Ι 3, ΙΒ 21). Στη ζωή συμβαίνει το αντίθετο.  6) Προφητεία του Ζαχαρία (Θ΄13 κ.ε.) ότι ο θεός θα ξεσηκώσει εκστρατεία των Ιουδαίων  κατά της Ελλάδας: «εξεγερώ τα τέκνα σου, Σιών, επί τα τέκνα των Ελλήνων» και θα κατατροπώσουν τους Έλληνες οι φυλές Ιούδα και Εφραίμ. 7) Προφητεία του Σοφονία (Β΄6) ότι οι Εβραίοι θα κάνουν την Κρήτη  μάντρα προβάτων  και βοσκότοπο για τα κοπάδια τους. 8) Προφητεία του Ησαΐα στον Άχαζ ότι οι εχθροί του  θα διαλυθούν (Ζ΄14), ενώ –αντίθετα- τον κατατρόπωσαν (Παραλειπόμενα, Β΄ΚΗ, 5).  9) Προφητεία του Ιερεμία ότι ο θεός θα αναστήσει το Δαβίδ και θα σώσει τους Εβραίους από την αιχμαλωσία (ΛΖ΄ 8-9).  10) Προφητεία του Ιερεμία στο βασιλιά Σεδεκία να παραδοθεί στο Ναβουχοδονόσορα, που πολιορκούσε την Ιερουσαλήμ (Ιερ.,ΜΕ΄17) για να έχει ειρηνικό τέλος (ΜΑ΄5). Ο Ναβουχοδονόσορ έσφαξε μπροστά του τους γιούς του, τον τύφλωσε και τον έσυρε αιχμάλωτο στη Βαβυλώνα όπου πέθανε, (ΛΘ΄12).  11) Προφητεία του Ιωνά για άμεση καταστροφή της Νινευί που δεν έγινε, γιατί ο θεός μετάνιωσε...

Αιώνια ζωή!

Άπληστο είδος ο άνθρωπος, δεν του φτάνει αυτή η ζωή, που συχνά δεν ξέρει πώς να την ζήσει, θέλει κι άλλη και μάλιστα αιώνια και παραδεισένια. Το καλό είναι πως αυτό που δεν μπορούμε ν’ απολαύσουμε στην πραγματικότητα, μπορούμε να το ζήσουμε στη φαντασία μας. Με τη φαντασία του λοιπόν κάθε λαός δημιούργησε, όχι όμως χωρίς  μισαλλοδοξία, το δικό του παράδεισο. Η αιώνια ευτυχία για να είναι ολοκληρωμένη πηγαίνει παράλληλα με την αιώνια τιμωρία των εχθρών, που χαρακτηρίζονται εχθροί του θεού. Γι αυτούς επινοήθηκε η κόλαση. Θέλουμε δύναμη, εξουσία, αναγνώριση, μακαριότητα  και προπαντός αθανασία. Η Φύση περιμένει αδυσώπητη να συντρίψει την αλαζονεία μας και να μας περιορίσει στα όρια που μας έθεσε. Ο εβραϊκός παράδεισος, εμπνευσμένος από αρχαίους μύθους και από τους περιφραγμένους κήπους των Περσών βασιλέων, συμβολίζει την αρχέγονη ζωή στη φύση, πριν οι άνθρωποι ανακαλύψουν τον πολιτισμό και την κοινωνική συμβίωση. Είναι η ζωή της αθωότητας και της ξεγνοιασιάς στην οποία ενδόμυχα καθένας επιθυμεί να επιστρέψει. Κάθε λαός διατήρησε την ανάμνησή της κι έφτιαξε το δικό του παράδεισο, προορισμένο για τους ευσεβείς. Οι σκανδιναβικοί λαοί  ονόμασαν τον παράδεισό τους Βαλχάλα, οι Έλληνες Ηλύσια Πεδία και Νήσους των Μακάρων, οι βουδιστές Νιρβάνα, οι Αιγύπτιοι  βασίλειο του Όσιρη, οι Εβραίοι Εδέμ, οι πρώτοι χριστιανοί «κόλπους (=αγκαλιά) του Αβραάμ», για την αιώνια ανάπαυση των λίγων εκλεκτών συνδαιτυμόνων του θεϊκού συμποσίου («θα τρώτε και θα πίνετε στη βασιλεία του πατέρα μου» υποσχόταν ο Χριστός στους μαθητές του). Στην Αποκάλυψη του Ιωάννη  παράδεισος είναι η ουρανοκατέβατη Σιών, πόλη τετράγωνη, γεμάτη χρυσάφι και πολύτιμους λίθους, με το δέντρο της ζωής στο κέντρο της κι ένα ποτάμι με κρυστάλλινα νερά. Η περιγραφή του παραδείσου στα ιερά βιβλία ως τόπου υλικών απολαύσεων, συνδυασμένη με μυθολογικά στοιχεία δυσκόλευε τους θεολόγους να πείσουν για την πνευματικότητα της βασιλείας του θεού, γι αυτό επιστράτευσαν τις μεταφορικές ερμηνείες. Τελικά κατέληξαν στην άποψη ότι παράδεισος για τους πιστούς είναι ο Χριστός, δηλαδή φως που θα τους φωτίζει και θα τους θάλπει αιώνια,  ενώ για τους απίστους ο ίδιος θα είναι κόλαση, δηλαδή  φωτιά που καίει και βασανίζει. Η πίστη στη μετά θάνατον ζωή και στην ύπαρξη τόπων ανταμοιβής και τιμωρίας των νεκρών υπάρχει σε πολλές αρχαίες θρησκείες και μάλιστα στην αιγυπτιακή.  Ο Ιωσήφ, που πήρε γυναίκα του την κόρη αιγύπτιου ιερέα της Ηλιούπολης και ο Μωυσής, παντρεμένος κι αυτός με κόρη Μαδιανίτη ιερέα, μυήθηκαν στα θρησκευτικά μυστικά των θρησκειών της Αιγύπτου και της Μέσης Ανατολής και μετέφεραν στον ιουδαϊσμό πολλά στοιχεία από αυτές. Οι χριστιανοί ανακάτεψαν τις ιουδαϊκές δοξασίες  με αρχαίες ελληνικές. Τα Ηλύσια πεδία αντικαταστάθηκαν από τον Παράδεισο. Ο Τάρταρος έγινε Κόλαση. Ο Πυριφλεγέθων ποταμός του Κάτω Κόσμου, που βασάνιζε ψυχές κακούργων,  μεταφέρθηκε προ του βήματος του μεγάλου Κριτή («ποταμός πύρινος προ του σου βήματος καταπλήττων έλκει άπαντας…», τροπάριο  της Κυριακής των Απόκρεω). Ο Άδης με τις χάλκινες πύλες, η κρίση των νεκρών και η απόδοση δικαιοσύνης στην άλλη ζωή συνέχισαν να υπάρχουν στη χριστιανική διδασκαλία. Η διαφορά του αρχαιοελληνικού θεού του Άδη από το χριστιανικό της Μεσαιωνικής Ευρώπης είναι τεράστια. Σε αρχαία αγγεία και γλυπτά ο Άδης εικονίζεται όμοιος με το Δία, καμιά σχέση με το σκελετό, που ντυμένος καλογερίστικα ράσα κρατά δρεπάνι και θερίζει ανθρώπους. Αυτό το αποκρουστικό πρότυπο υιοθετούν οι ξένες ταινίες που αντλούν θέματα από την ελληνική μυθολογία και τα αλλοιώνουν προσθέτοντας στοιχεία της δικής τους κουλτούρας.  Οι πρωτόγονοι είχαν την αίσθηση ότι όλα στη φύση είναι έμψυχα και θεϊκά. Φαντάζονταν στοιχειά και νεράιδες να κατοικούν σε κάθε δέντρο, φυτό, σπηλιά, πηγή κλπ. ακόμα και στον αέρα. Από αυτή την ιδέα ξεκίνησε η δεισιδαιμονική πίστη των χριστιανών στα τελώνια, στοιχειά του αέρα. Δεν τους έφταναν οι γήινοι τελώνες, ήθελαν και τελώνες στο διάστημα, να υποβάλλουν σε έλεγχο  τις ψυχές, καθώς ανεβαίνουν μια φανταστική σκάλα (Κλίμαξ) που οδηγεί στο ουράνιο βασίλειο. Κι εκεί που ο ταλαίπωρος άνθρωπος, εγκαταλείποντας το μάταιο τούτο κόσμο νόμιζε πως απαλλάχτηκε από δανειστές και χρέη, τους ξαναβρίσκει μπροστά του και μάλιστα πιο απαιτητικούς, να ζητούν την πληρωμή τους σε είδος. ΄Η έχεις πλεόνασμα καλών πράξεων και περνάς ή πληρώνεις με αντίτιμο την ψυχή σου. Αυτοί οι εφιαλτικοί κατεργάρηδες είναι πολύ γραφειοκράτες. Έχουν λεπτομερή κατάστιχα (όλα τα «ακασικά αρχεία»),   με τη ζωή και τις πράξεις κάθε ανθρώπου και λογομαχούν με τους αγγέλους-συνοδούς και δικηγόρους των πεθαμένων, προσπαθώντας να ρίξουν τις ψυχές στην κόλαση. Οι δημιουργοί αυτών των μεσαιωνικών μύθων προσπάθησαν να συμβιβάσουν τον παγανισμό με τη νέα θρησκεία, όμως ο Χριστός των ευαγγελίων δεν προβλέπει άλλο κριτή των ψυχών εκτός από τον εαυτό του, οπότε κανένα «τελώνιο» δεν είναι εξουσιοδοτημένο να δικάζει και να καταδικάζει τους ανθρώπους… Οι μύθοι δεν τρομάζουν τους λογικούς ανθρώπους, ώστε να πιστεύουν σε παραδείσους, τάρταρα, διαβόλους και τριβόλους  και ν’ αγωνιούν τι θα κάνουν και τι θα πάθουν μόλις βγει η ψυχή από το σώμα τους. Αντιλαμβάνονται ότι  μόνη εφικτή ζωή είναι η επίγεια. Γι αυτό κάποιοι ανοιχτόμυαλοι θεολόγοι υποστηρίζουν  ότι ο παράδεισος αρχίζει από αυτή τη ζωή και είναι η ένωση των πιστών με το θεό, του οποίου το βασίλειο βρίσκεται μέσα στην καρδιά  κάθε καλού χριστιανού και όχι σε κάποιον «έβδομο» ή «τρίτο ουρανό»,  ενώ κόλαση είναι η απομάκρυνση από το θεό και όχι  καζάνια που βράζουν στα μυθικά τάρταρα. Παράδεισος και κόλαση είναι αλληγορίες που περιγράφουν  ψυχική κατάσταση και όχι σωματική. Όσο για τα τελώνια, είναι οι τύψεις που βασανίζουν τον αμαρτωλό, όπως οι Ερινύες. Ο Χριστός ομολογεί ότι αιώνια ζωή είναι η γνώση του θεού  («αύτη δε εστιν η αιώνιος ζωή, ίνα γινώσκωσί σε τον μόνον αληθινόν θεόν…», Ιωάν. ιζ΄3), αν και το ξεχνά σε άλλο ευαγγέλιο και απειλεί τους απίστους με τη γέενα του πυρός και τον «ακοίμητο σκώληκα» («βαλούσιν αυτούς εις την κάμινον του πυρός· εκεί έσται ο κλαυθμός και ο βρυγμός των οδόντων.», Ματθ. ιγ: 40-42 και Μαρκ. θ΄16) . Όσοι πιστοί, διαλέγετε και παίρνετε, ανάλογα με την ευαισθησία σας.          

Η θεοποίηση της σοφίας στη Βίβλο.

Η ποιητική αλληγορία της θεοποιημένης σοφίας εμφανίζεται στα βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης: «Σοφία Σολομώντος», «Παροιμίες Σολομώντος» και «Σοφία Σειράχ». Τη «Σοφία Σολομώντος» έγραψε στα ελληνικά ένας Ιουδαίος πλατωνιστής το 2^ο αι. π.Χ. στην Αλεξάνδρεια. Αυτή και η «Σοφία Σειράχ» ανήκουν στα Δευτεροκανονικά Βιβλία που δεν περιέλαβε στον κανόνα της η Εβραϊκή Βίβλος.  Στις «Παροιμίες» η Σοφία είναι η αγαπημένη του θεού και συνεργός του κατά τη Δημιουργία του κόσμου: «Όταν ο θεός ετοίμαζε τον ουρανό ήμουν κι εγώ μαζί του…  και συναρμολογούσα τα πάντα. Εγώ  του έδινα χαρά και κάθε μέρα ευφραινόμουν βλέποντας το πρόσωπό του, όταν τέλειωσε τη δημιουργία και χαιρόταν με τους ανθρώπους»(η΄27,30-31). ...«Ο Κύριος με έκτισε στην αρχή των έργων της δημιουργίας του προαιωνίως και με όρισε θεμέλιο και αρχή των πάντων»(η΄22-23). Το ρήμα έκτισε  αντικαταστάθηκε στο στίχο η΄25 με το ρήμα γεννά, που χρησιμοποιεί ο  Αθανάσιος για να υποστηρίξει ότι ο Χριστός - Σοφία του θεού δεν είναι κτίσμα. Η αίρεση των Γνωστικών που γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια τον 1^ο αι. π.Χ., έπλασε το δικό της παραμύθι για τη θεοποιημένη Σοφία. Ο εκπρόσωπος του Γνωστικισμού κατά τον 1^ο αιώνα μετά Χριστό, Σίμων ο Μάγος, αντίπαλος του Πέτρου, δίδασκε ότι η Σοφία είναι η πρώτη έννοια (σκέψη) του θεού. Το 2^ο αιώνα ο Βαλεντίνος έλεγε ότι είναι η νύμφη του Χριστού, με την οποία θα εισέλθει στο «πλήρωμα», δηλ. τη βασιλεία των ουρανών, μαζί με τους αγγέλους και τους πιστούς. Το Απόκρυφο Ευαγγέλιο του Ιωάννη κατατάσσει τη Σοφία στα 15 ζεύγη κόσμων, τους Αιώνες, που εκπορεύτηκαν από τον Ύψιστο (Προπάτωρ-Έννοια, Νους-Αλήθεια, Λόγος-Ζωή, Άνθρωπος-Εκκλησία κλπ.). Ο αιών Σοφία γέννησε  ένα φίδι με πρόσωπο λιονταριού, τον Ιαλταβαώθ ή Σαμαέλ ή Ιεχωβά,  δημιουργό του  κόσμου, που είπε: Δεν υπάρχει άλλος θεός εκτός από εμένα! Αυτός έπλασε τον Αδάμ και  την Εύα. Η Πρωτέννοια του θεού (άγιο πνεύμα) έδωσε κρυφά την επίνοια (τον καρπό της γνώσης) στον Αδάμ για να γίνει θεός. Τότε ο Ιεχωβάς  εξόρισε τους ανθρώπους και τους έδωσε νερό της λήθης, αλλά επειδή ήταν ανώτεροί του, δημιούργησε την ειμαρμένη που προκαλεί την αμαρτία κι έκανε τον κατακλυσμό για να τους εξολοθρεύσει. Ο Νώε από τη φυλή του Σηθ σώθηκε με φωτισμό της Πρωτέννοιας, που ενσαρκώθηκε 3 φορές, για να διδάξει τους ανθρώπους  πώς να σωθούν...   Οι πρώτοι χριστιανοί θεολόγοι, όπως ο Ιουστίνος ο Μάρτυρας, περιγράφουν τη Σοφία σαν θεϊκή δύναμη  που γεννήθηκε από το θεό στην αρχή της δημιουργίας, όπως γεννιέται από τη σκέψη (ενδιάθετο λόγο) η ομιλία (προφορικός λόγος). Ο Λόγος πήρε υπόσταση όταν ο θεός «είπε και εγεννήθησαν» [«εν αρχή ην ο Λόγος, και ο Λόγος ην προς τον Θεόν, και θεός ην ο Λόγος…πάντα δι’ αυτού εγένετο...», Ιωάν., α΄1-5]. Ο απολογητής Τερτυλιανός δίδασκε ότι ο Λόγος έγινε  2^ο πρόσωπο της αγίας τριάδας, όταν γεννήθηκε από το θεό. Σύμφωνα με τον Άρειο –και τον Ιουστίνο-  ο Χριστός είναι το πρώτο κτίσμα του θεού και  «υπήρχε καιρός που δεν υπήρχε υιός». Την άποψη αυτή  πολέμησε ο Αθανάσιος με το νεοπλατωνικό επιχείρημα ότι ο Λόγος είναι άχρονος σαν το θεό πατέρα και γεννιέται από αυτόν συνεχώς όπως ακτινοβολεί το φως από μια φωτεινή πηγή.  Σύμφωνα με τους θεολόγους, Λόγος του θεού  είναι ο Χριστός και αυτός ονομάζεται στην Παλ. Διαθήκη: «μεγάλης βουλής άγγελος, θεός ισχυρός, εξουσιαστής, άρχων ειρήνης, πατήρ του μέλλοντος αιώνος», «υιός και λόγος του θεού» και «αρχιστράτηγος της δυνάμεως του Κυρίου» που εμφανίστηκε στον Ιησού του Ναυή μπροστά στην Ιεριχώ (Ι. Ναυή, Ε΄13). Έτσι η Σοφία (θεός-Λόγος) από αφηρημένη έννοια πήρε σάρκα και οστά.