ΑΡΤΟΣ ΖΩΗΣ

 

    Ο άρτος ήταν πάντοτε ιερή τροφή, ζυμωμένη με τη θρησκεία, γιατί το ζύμωμα και το φούσκωμά του μοιάζει με μαγική διαδικασία. Απαραίτητο συμπλήρωμα της τροφής από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα,  στηρίζει το σώμα και ταυτόχρονα το συμβολίζει. Οι Έλληνες απέδιδαν αυτό το δώρο στη Δήμητρα (Γη-Μήτηρ= Δημήτηρ), γι αυτό κατά τη γιορτή των θεσμοφορίων  αφιέρωναν μεγάλους άρτους στο ναό της στην Ελευσίνα. Άρτους προσέφεραν και στη λατρεία του Διονύσου κατά τα μεγάλα Διονύσια, καθώς και σε άλλους θεούς. Και ο Χριστός ονόμασε τον εαυτό του «άρτο της ζωής» (Ιωάν. στ΄35, 55), πολλαπλασίασε άρτους κι έδωσε προτεραιότητα στην προσευχή  για εξασφάλιση του «επιούσιου άρτου», παρ’ όλα αυτά όμως ακόμα λιμοκτονούν λαοί από την έλλειψή του κι ας ψάλλουν οι χριστιανοί αδιαλείπτως τα «πατερημά» τους στο βρόντο, δίνοντας προτεραιότητα στην παράνοια.

Το δένδρο της ζωής και ο όφις

     Κοινό μοτίβο στην παγκόσμια μυθολογία είναι το ιερό δένδρο. Στη μηλιά του Κήπου των Εσπερίδων φρουρός των χρυσών μήλων ήταν ένα φίδι. Μηλιά υπήρχε και στο μυθολογικό παράδεισο των Κελτών. Η ιερή βελανιδιά (φηγός) του Δία στη Δωδώνη φανέρωνε το θέλημά του με το θρόισμα των φύλλων της. Στο βαβυλωνιακό παράδεισο  υπήρχε το δέντρο της αλήθειας και το δέντρο της ζωής. Η αιγυπτιακή Βίβλος των Νεκρών γράφει ότι, όποιος δοκιμάσει τους καρπούς της ιερής συκομουριάς γίνεται θεός. Στα κλαδιά της ιερής σημύδας  των σαμάνων της Ασίας φωλιάζουν ψυχές, που μυούνται στην ιερή γνώση περιμένοντας να γεννηθούν.  Στο δέντρο αυτό έμεινε καρφωμένος με το δόρυ του ο Οντίν εννέα μερόνυχτα, για να αποκτήσει τη θεία γνώση. Και η λαϊκή παράδοση  στηρίζει τη Γη πάνω στο κοσμικό δέντρο, που πριονίζουν όλο το χρόνο οι καλικάντζαροι. Παραλλαγή του ιερού δέντρου είναι ο σταυρός του Χριστού, που προέρχεται σύμφωνα με το θρύλο από τον κήπο της Εδέμ. Λείψανο της εποχής του ανιμισμού, το «τίμιο ξύλο»,  θεωρείται ζωντανή οντότητα με μαγική δύναμη. Το φίδι που  φρουρεί στους μύθους το ιερό δέντρο ήταν αρχικά θεός χθόνιος, αλλά στη χριστιανική θρησκεία υποβιβάστηκε σε διάβολο, ενώ ο ζωηφόρος καρπός έγινε καρπός της αμαρτίας, δηλ. της απαγορευμένης γνώσης.(Στην εικόνα σουμμεριακό ανάγλυφο).

Στην ενότητα αυτή μπορούμε να κατατάξουμε το ιερό φυτό του Διονύσου, την άμπελο, που έγινε σύμβολο του Χριστού. Στα ευαγγέλια ο ίδιος παρομοιάζει τον εαυτό του με άμπελο και τους μαθητές του με κλήματα, ενώ στο γάμο της Κανά ευλόγησε το «γέννημα της αμπέλου» και στο Μυστικό Δείπνο το παραλλήλισε με το αίμα του. Οι ομοιότητες του Χριστού με το Διόνυσο είναι πολλές: και οι δυο τους είναι γιοί θεού και θνητής, επίδοξοι σωτήρες του κόσμου, αμφισβητήθηκαν και καταδιώχτηκαν, έκαναν θαύματα, σκοτώθηκαν και αναστήθηκαν και το αίμα τους συμβολιζόταν με το κρασί.

Το φως ως ιερό σύμβολο.

 

   Το φως, ηλιακό ή αλληγορικό (γνώση), προσωποποιείται στην αρχαιοελληνική θρησκεία στη μορφή του θεού Απόλλωνα. Στη χριστιανική εκδοχή του, ο Χριστός είναι το «φως του κόσμου», σύμβολο πνευματικού «φωτισμού», δηλαδή κατανόησης και αποδοχής των χριστιανικών δογμάτων και διδαχών. Γι αυτό, ως «νοητός ήλιος» εικονίζεται με ηλιακό φωτοστέφανο. Ο Απόλλων αντιπροσωπεύει τις καλές τέχνες, ο Χριστός την εχθρότητα σε κάθε καλλιτεχνική εκδήλωση, που τιμά το ανθρώπινο πνεύμα. Φως για τον ελληνισμό είναι η ανύψωση του ανθρώπου με τις καλλιτεχνικές, πνευματικής φύσεως απολαύσεις. Για το χριστιανισμό είναι η περιφρόνηση της λογικής και η περιπλάνηση του νου σε ανύπαρκτους χαμένους παραδείσους.

«Εν είδει περιστεράς»

Το τρίτο πρόσωπο της αγ. Τριάδας, το άγιο Πνεύμα «εν είδει περιστεράς», είναι παγανιστικό δάνειο. Η προέλευσή του πρέπει να αναζητηθεί στην αρχαία Βαβυλώνα, της οποίας η μυθική πρώτη βασίλισσα, σύζυγος του γνωστού από τη Βίβλο γίγαντα Νεμρώδ, η Σεμίραμις, είχε σύμβολο την περιστερά. Γι αυτό το χριστιανικό περιστέρι είναι θηλυκού γένους. Λέγεται ότι η λέξη περιστέρι προέρχεται από τις σημιτικές λέξεις περάχ Ιστάρ, πουλί της Αφροδίτης. Η θεά της καλλονής είχε σύμβολό της το περιστέρι, σύμβολο ομορφιάς και γονιμότητας και στα ιερά της αφιέρωναν αγαλματάκια περιστεριών.  Στο μαντείο του Δία στη Δωδώνη τα περιστέρια θεωρούνταν ιερά σύμβολα της Διώνης, μυθικής συζύγου του Δία. Πολλοί μύθοι κάνουν λόγο  για περιστέρια π.χ.  περιστέρι  βοήθησε την Αργώ να περάσει από τις Συμπληγάδες. Περιστέρι  έστειλε ο Δευκαλίωνας έξω από την κιβωτό μετά το τέλος του κατακλυσμού. Περιστέρια έσερναν τη φτερωτή άμαξα της Αφροδίτης. Περιστέρια έφερναν στο Δία την αθάνατη τροφή αμβροσία. Κι από τη Θήβα της Αιγύπτου  ξεκίνησαν δυο περιστέρια, που το ένα έφτασε στη Λιβύη, όπου κτίστηκε ναός του Άμμωνα,  ενώ το άλλο στη Δωδώνη, όπου κτίστηκε ναός του Δία… Με τέτοια φήμη λοιπόν η περιστερά άξιζε να αποθεωθεί και να αναπληρώσει το κενό που άφηνε η έλλειψη του θηλυκού στην αγία τριάδα. Πώς όμως γίνεται η περιστερά να εισέρχεται και να γονιμοποιεί τη Μαριάμ κατά το ευαγγελικό  «πνεύμα άγιον επελεύσεται επί σε» (Λουκά, α΄35), αφού το θηλυκό δεν μπορεί να γονιμοποιήσει θηλυκό; (στην εικόνα πάνω πήλινα περιστέρια από την Αιανή Κοζάνης, του 2.500 προ Χριστού).

Άγιος Γεώργιος και δράκος

   Ο ήρωας ή  θεός (στην εικόνα ο Απόλλωνας) που σκοτώνει δράκο ήταν αγαπημένο θέμα στην παγκόσμια μυθολογία. Σουμεριακά ανάγλυφα παριστάνουν τη μάχη του θεού του ουρανού με το δράκο του σκότους. Αιγυπτιακές τοιχογραφίες εικονίζουν ένα θεό να σκοτώνει με το δόρυ του το δράκο Απόφι. Η ελληνική μυθολογία είναι γεμάτη δρακοκτονίες. Ο Ηρακλής, βρέφος ακόμη, έπνιξε δύο πελώρια φίδια. Ο Δίας σκότωσε το φοβερό δράκο Τυφώνα. Ο Περσέας σκότωσε το θαλάσσιο δράκο που απειλούσε να καταβροχθίσει τη βασιλοπούλα Ανδρομέδα. Ο Απόλλωνας σκότωσε το δράκο Πύθωνα στους Δελφούς κι έφερε τη λατρεία των ουρανίων θεών καταργώντας τη λατρεία των χθονίων. Το μύθο του Περσέα και της Ανδρομέδας αντέγραψε η διήγηση για τον Άη-Γιώργη και το δράκο γύρω στο 12^ο αιώνα (ως τότε ο άγιος εικονιζόταν πεζός). Τον 9^ο αιώνα ο πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως  Νικηφόρος Α΄ είχε αποδοκιμάσει ως «τερατώδεις λήρους» και «φλυαρίας ανάμεστα» τα θαύματα που αποδίδονταν στον άγιο. Όμως η μυθοπλαστική λαϊκή φαντασία συνέχισε απτόητη το έργο της κατασκευάζοντας ίδιους θρύλους ακόμη και για το μέγα Αλέξανδρο (ο Αλέξανδρος και το καταραμένο φίδι) και για άλλους ήρωες και μεσαιωνικούς ιππότες.