Θρησκευτική νεύρωση

Η θρησκεία  είναι ψυχολογικό φαινόμενο,  συλλογική νεύρωση που προκαλείται από συνθήκες όμοιες μ’ εκείνες που δημιουργούν τις ιδεοληπτικές νευρώσεις  της παιδικής ηλικίας (υστερίες, φοβίες, άγχος, αισθήματα ενοχής).  Στη Γενεαλογία της Ηθικής ο Νίτσε γράφει ότι η θρησκευτική νεύρωση εμφανίζεται με όλα τα συμπτώματα της ιεράς νόσου (επιληψίας). …Η μέθοδος καταστολής της σάρκας και των επιθυμιών μέσω λιμοκτονίας μπορεί ν’ ανοίξει το δρόμο σε κάθε είδους διανοητικές διαταραχές, σε «εσωτερικά φώτα» π.χ., όπως στους ησυχαστές του όρους Άθω, σε ακουστικές και οπτικές παραισθήσεις, σε ηδυπαθή ξεχειλίσματα και σε εκστάσεις αισθησιασμού (ιστορία της Αγ. Θηρεσίας). Αναφέρει ως παραδείγματα τις  τρομερές επιδημίες επιληψίας … όπως ο χορός του αγίου Βίτου και του αγίου Ιωάννη κατά το Μεσαίωνα …την υστερία με τις μάγισσες,  8 επιδημικές εκρήξεις σχετικές με υπνοβασία  από το 1564 ως το 1605…και  το μαζικό παραλήρημα των ζηλωτών του θανάτου στην Ευρώπη.  Το συμπέρασμα είναι ότι ο άνθρωπος πρέπει να θεραπευθεί από τη θρησκεία, όπως θεραπεύεται από μια νεύρωση. Στο βιβλίο «Πέρα από το καλό και το κακό» ο Νίτσε χαρακτηρίζει επικίνδυνη πλάνη το δογματισμό του Πλάτωνα που επινόησε το καθαρό πνεύμα και το όντως αγαθό. Αποκαλεί το χριστιανισμό πλατωνισμό για το λαό, επειδή δίδαξε τον ατομισμό της ψυχής, που εκλαμβάνει την ψυχή σαν άτομο, αιώνια μονάδα. Θεωρεί ότι οι Κέλτες πρόσφεραν το καλύτερο έδαφος για την υποδοχή της χριστιανικής μόλυνσης στο βορρά που είναι θυσία κάθε ελευθερίας, κάθε περηφάνιας, κάθε αυτοπεποίθησης του πνεύματος… υποδούλωση, αυτοχλευασμός, αυτοακρωτηριασμός. Μέσω αυτής… ο ανατολίτης δούλος  πήρε εκδίκηση από τη Ρώμη. Ως αιτίες της θρησκευτικής νεύρωσης κατονομάζει τρεις χριστιανικές εντολές: μοναξιά,  νηστεία και σεξουαλική αποχή. Αναφέρει επίσης τρεις βαθμίδες θρησκευτικής σκληρότητας: Στην αρχή οι άνθρωποι θυσίαζαν στους θεούς τους ανθρώπους που αγαπούσαν περισσότερο (θυσία του πρωτότοκου). Στην εποχή της ηθικής θυσίαζαν τη «φύση» τους (π.χ. οι ασκητές). Η έσχατη πράξη σκληρότητας είναι να θυσιάσουν το θεό για το μηδέν. Το πλήθος λατρεύει έναν θεό που είναι ένα φτωχό θυσιαστήριο ζώο.

Θρησκεία και πόνος

Στη Γενεαλογία της Ηθικής, ο Νίτσε υποστηρίζει ότι ο πόνος βοηθά στη δημιουργία μνήμης. Γι αυτό καθιερώθηκαν θυσίες, ευνουχισμοί, σκληρές τελετουργίες και ασκητισμός, για να γίνουν κάποιες ιδέες ανεξάλειπτες και έμμονες και να υπνωτίσουν το νευρικό και διανοητικό σύστημα. Όσο πιο κακή μνήμη είχε η ανθρωπότητα, τόσο πιο φοβερή ήταν η όψη των εθίμων της… Πόσο αίμα και φρίκη βρίσκεται στο βάθος όλων των «καλών πραγμάτων»! Η αντιστάθμιση της ζημιάς από χρέος, με εκδίκηση που προκαλεί πόνο ήταν γιορταστική χαρά της παλαιότερης ανθρωπότητας, που ψυχαγωγούνταν βασανίζοντας με σκληρότητα. Η ηθικοποίηση χαρακτηρίζεται μαλθακότητα που κάνει το ζώο άνθρωπος να ντρέπεται για τα ένστικτα και τη σκληρότητά του. Ο πόνος είναι άνευ νοήματος, αλλά ο χριστιανισμός έβαλε μέσα στον πόνο έναν ολόκληρο μηχανισμό σωτηρίας. Η έλλειψη νοήματος του πόνου και όχι ο πόνος ήταν η κατάρα που βάραινε ως τώρα την ανθρωπότητα. Κάθε κακό είναι δικαιολογημένο από τη στιγμή που ένας θεός οικοδομεί τον εαυτό του κοιτάζοντάς το, σύμφωνα με την παλαιά λογική του συναισθήματος. Οι θεοί θεωρούνταν φίλοι των σκληρών θεαμάτων. Για τους Έλληνες  αρετή δίχως μάρτυρες ήταν αδιανόητη. Το συναίσθημα ενοχής προέρχεται από την παλιά σχέση πιστωτή - χρεώστη. Ο εγκληματίας είναι χρεώστης στην κοινωνία, η οποία είναι ο πιστωτής που τον τιμωρεί. Η τελειωτική νίκη του αθεϊσμού μπορεί ν’ απελευθερώσει την ανθρωπότητα από το συναίσθημα χρέους/ενοχής. Όσο μεγαλώνει η δύναμη και η αυτοσυνειδησία μιας κοινότητας, τόσο πιο ήπιο γίνεται  το ποινικό δίκαιο. Η τιμωρία κάνει τον άνθρωπο πιο σκληρό και πιο ψυχρό.  Στο ίδιο βιβλίο (3^η πραγματεία) γράφει πως όλα τα καλά πράγματα ήταν κάποτε κακά…. Ο πόνος, η σκληρότητα, η προσποίηση,  η εκδίκηση η άρνηση του λογικού … θεωρούνταν αρετή και αντίθετα …η δίψα για γνώση, η ειρήνη, η συμπόνια …κίνδυνος. …  Και συμπεραίνει πως ο άνθρωπος είναι το πιο άρρωστο, το πιο ανασφαλές, το πιο ευμετάβλητο, το πιο ασταθές από όλα τα ζώα…

Ιουδαία εναντίον Ρώμης

Στη Γενεαλογία της Ηθικής ο Νίτσε γράφει για την κάστα των ιερέων ότι είναι σωματικά αδύναμοι αλλά ευφυείς και τρέφουν μέσα τους ένα δηλητηριώδες μίσος (μπροστά στο πνεύμα της ιερατικής εκδίκησης κάθε άλλο πνεύμα φαίνεται ασήμαντο). Ως παράδειγμα φέρνει τους Εβραίους,  τον λαό της πιο εσωτερικευμένης ιερατικής εκδικητικότητας. Στο Πέρα από το καλό και το κακό, παρ.195, γράφει ότι  με αντιστροφή των αξιών έκαναν η λέξη κόσμος να σημαίνει κάτι επονείδιστο» και ανέτρεψαν την αριστοκρατική εξίσωση αξιών (καλός =ευγενής =δυνατός =ωραίος = ευτυχής =αγαπημένος του θεού).  Είπαν ότι καλοί είναι οι φτωχοί, οι ανήμποροι και οι ταπεινοί. Εκείνοι που υποφέρουν, οι στερημένοι, οι άρρωστοι οι ειδεχθείς είναι ευλογημένοι από το θεό και μακάριοι [ο Παύλος λέει ότι ο θεός εξέλεξε τους ανόητους και τους ασθενείς για να καταισχύνει τους σοφούς και τους ισχυρούς: Κορινθ.Α΄:1,26-29].  Η αδυναμία φόρεσε τον μανδύα της αρετής, αλλά η  ζωή είναι  θέληση για δύναμη. Το ψέμα μετατρέπει την αδυναμία σε προσόν, την ανημπόρεια σε καλοσύνη, τη χαμέρπεια σε ταπεινοφροσύνη, την υποταγή σε κάτι μισητό, σε υπακοή στο θεό. Η ανικανότητα του αδύναμου να βλάψει και η συνήθεια να περιμένει γίνεται συγχωρητικότητα και υπομονή …  Αυτοί οι αδύναμοι θέλουν να γίνουν κάποτε δυνατοί, όταν έρθει η βασιλεία του θεού. Με τους Εβραίους αρχίζει η εξέγερση των δούλων στο χώρο της ηθικής, που έχει  μια ιστορία δυο χιλιάδων χρόνων και υπήρξε νικηφόρα. Στον αγώνα του καλού εναντίον του κακού, δηλ. της  Ιουδαίας εναντίον Ρώμης, το κακό αντιπροσωπεύουν οι ισχυροί. Η Ρώμη θεωρούσε τον Εβραίο ον αποδεδειγμένα ένοχο μίσους προς το ανθρώπινο γένος (φράση του Τάκιτου). Οι χριστιανοί θεωρούνταν ιουδαϊκή αίρεση. Τι αισθάνονταν οι Εβραίοι για τη Ρώμη το μαντεύουμε από την Αποκάλυψη  του "αποστόλου της αγάπης" Ιωάννη, το πιο άγριο και εκρηκτικό κείμενο που κουβαλά η εκδικητικότητα στη συνείδησή της. …Η Ρώμη νικήθηκε. Στη μισή σχεδόν γη υποκλίνονται μπροστά σε τρεις Εβραίους και μια Εβραία (τον Ιησού από τη Ναζαρέτ και τη μητέρα του Μαρία,, τον ψαρά Πέτρο και τον υφαντή χαλιών Παύλο). Η Ρώμη εξιουδαϊστηκε και πήρε όψη οικουμενικής συναγωγής που ονομάστηκε Εκκλησία. Ως θριάμβους της Ιουδαίας θεωρεί ο Νίτσε τη Μεταρρύθμιση που την ονομάζει «θεμελιακά πληβείο (γερμανικό και αγγλικό) κίνημα της μνησικακίας (στον Αντίχριστο  ονομάζει τον προτεσταντισμό προπατορικό αμάρτημα της γερμανικής φιλοσοφίας!) και τη Γαλλική Επανάσταση κατά την οποία η αριστοκρατία συντρίφτηκε από τη λαϊκή μνησικακία.

Περί της χριστιανικής αγάπης

 «Η  αγάπη για έναν  εφαρμόζεται σε βάρος όλων των άλλων. Το ίδιο ισχύει για την αγάπη για το θεό... Κάτω από το θρύλο και τη μεταμφίεση της ζωής του Ιησού βρίσκεται κρυμμένη μία από τις πιο οδυνηρές περιπτώσεις μαρτυρίου της γνώσης σχετικά με την αγάπη: το μαρτύριο της πιο αθώας και άπληστης καρδιάς, που δεν της αρκούσε καμιά ανθρώπινη αγάπη, που απαιτούσε να αγαπιέται και τίποτε άλλο, το απαιτούσε με τρέλα, με φοβερές εκρήξεις εναντίον εκείνων που της αρνούνταν την αγάπη· η ιστορία μιας φτωχής ψυχής ανικανοποίητης και αχόρταγης για αγάπη, που έπρεπε να επινοήσει την κόλαση για να στείλει εκεί εκείνους που δεν ήθελαν να την αγαπήσουν και που, αφού τέλος έμαθε τι είναι η ανθρώπινη αγάπη, έπρεπε να επινοήσει έναν θεό, ο οποίος είναι καθ' ολοκληρίαν αγάπη…" (Νίτσε, Πέρα από το καλό και το κακό).  Η χριστιανική αγάπη βγήκε μέσα από το εβραϊκό μίσος και επιδιώκει όπως εκείνο τη νίκη, το πλιάτσικο και τον εκμαυλισμό. Ο Ιησούς ήταν το δόλωμα και το όργανο της εκδίκησης του Ισραήλ, που του επέτρεψε να θριαμβεύσει με το σύμβολο του σταυρού πάνω σε κάθε άλλο ιδεώδες.   Η νίκη αυτή παρομοιάζεται με δηλητηρίαση στο σώμα της ανθρωπότητας. Ο ευγενής άνθρωπος είναι απαλλαγμένος από τη μνησικακία του ταπεινού. Παράδειγμα ο Μιραμπώ που δεν μπορούσε να συγχωρήσει τις προσβολές που υφίστατο, γιατί τις ξεχνούσε. Ένας τέτοιος άνθρωπος μπορεί να αγαπήσει αληθινά τους εχθρούς του, αν υποτεθεί ότι αυτό είναι κατορθωτό, γιατί ο  σεβασμός  που τρέφει γι αυτούς είναι ήδη μια γέφυρα προς την αγάπη. Δεν θέλει τον εχθρό του άξιο περιφρόνησης, ενώ ο άνθρωπος της μνησικακίας  επινοεί τον «κακό» εχθρό.  Ήταν χονδροειδές λάθος του Δάντη να τοποθετήσει στην πύλη της κόλασης την επιγραφή: «Κι εμένα με δημιούργησε η αιώνια αγάπη». Δεν μπορεί να τοποθετηθεί μια αλήθεια πάνω στην πύλη που οδηγεί σ’ ένα ψέμα. Χριστιανοί, όπως ο Θωμάς Ακινάτης και ο Τερτυλλιανός έγραφαν ότι ο κολασμός των απίστων θα τους προξενούσε μεγαλύτερη χαρά και ικανοποίηση  από τον ιππόδρομο και  άλλα θεάματα της εποχής τους (Νίτσε,Γενεαλογία της Ηθικής). Η αγάπη για τον πλησίον, η αγάπη για γνώση και αλήθεια και κάθε ώθηση για καινούρια πράγματα ως ώθηση για απόκτηση μιας καινούργιας ιδιοκτησίας οφείλεται στην ανθρώπινη πλεονεξία και δίψα για κατοχή. Αλλά και η επιθυμία να απαλλαγούμε από κάτι παραπανίσιο μπορεί να πάρει το τιμητικό όνομα αγάπη. Ο αγαθοεργός εκμεταλλεύεται την ανάγκη του άλλου και η ευχαρίστηση που νιώθει είναι παρόμοια με την ευχαρίστηση από μια νέα κατάκτηση. Αυτό ισχύει και για την αγάπη των δύο φύλων. Αυτός που αγαπά θέλει να είναι μοναδικός και αποκλειστικός κάτοχος του προσώπου που ποθεί και να εξουσιάζει απόλυτα την ψυχή και το σώμα του… Αποκλείει τους άλλους από ένα αγαθό και γίνεται ο δράκος που φυλά το χρυσό του θησαυρό, ένας ιδιοτελής κατακτητής και άρπαγας. Αυτή η άγρια δίψα για κατοχή και αδικία σε βάρος των άλλων  έγινε το πρότυπο από το οποίο αντλήθηκε η αγάπη ως αντίθεση του εγωισμού, ενώ είναι η γνησιότερη έκφραση του εγωισμού.  (Νίτσε, Χαρούμενη Επιστήμη, Βιβλίο 1^ο , παρ. 14)